مؤتمر علماء بغداد

مؤتمر علماء بغداد کتابی است که به مباحث اختلافی بین شیعه و سنی پرداخته و در قرن ۵ ق روی داده است.
سلجوقیان
مؤتمر علماء بغداد، مقاتل بن عطیه البکری
ملک شاه سلجوقی
آغاز سلطنت «جلال ‏الدین ملکشاه سلجوقی» پس از قتل پدرش «آلپ ارسلان» (۴۶۵ق)
کتاب «مؤتمر علماء بغداد» یا «الإمامة و الخلافة» چقدر اعتبار دارد؟
نویسنده اثر مُقاتِل بن عطیَّة البکری، است که در سال ۵۰۵ ق درگذشت او ادیب و شاعر سلجوقی و داماد خواجه نظام الملک طوسی بود.
کتاب در رابطه با مناظره مشهوری که در منابعی معروف است در عهد سلطان ملکشاه سلجوقی بین حسین بن علی علوی، عالم بزرگ شیعه و عباسی، عالم بزرگ اهل سنت شکل گرفت. در خلال این مناظره حسین بن علی با آوردن مدارک و شواهد و ادله ای که در مناظره مورد قبول واقع شد، سلطان ملکشاه سلجوقی و نظام الملک طوسی را دربارهٔ حقانیت تشیع قانع نمود. او در این مناظره از وقایعی چون داستان غرانیق، بدعت های عمر بن خطاب، زنای خالد بن ولید، واقعه بیت بضعه الرسول، واقعه فدک، نماز تراویح، و سنت متعه یاد کرده و باعث شد که سلطان ملکشاه سلجوقی و خواجه نظام الملک طوسی از عقیده به مذهب سنت، دست بردارند.
در پی این مناظره خواجه نظام الملک طوسی و سلطان ملکشاه سلجوقی هر دو شیعه شدند و عباسی را مورد عتاب قرار دادند. مدتی بعد نیز در فاصله کوتاهی نظام الملک و شاه سلجوقی توسط توطئه اهل سنت و برای بدنام کردن اسماعیلیان و شیعیان و نیز از بین بردن اثر مناظره به قتل رسیدند.

[ویکی نور] «مؤتمر علماء بغداد»، تألیف مقاتل بن عطیّه حنفی، داماد نظام الملک طوسی از علماء قرن پنجم است. موضوع آن گزارش مناظره دانشمندان بغداد پیرامون امامت و خلافت است که بین علمای سنی و شیعه به امر ملک شاه سلجوقی که اهل سنّت و حنفی مذهب بوده، تحت اشراف خواجه نظام الملک وزیر ملک شاه برپا شده است.
مناظره در عین اختصار حاوی مطالب مهم تاریخی فقهی فلسفی، مخصوصا بحث خلافت می باشد، مباحث مطرح شده در آن به نحوی است که با استدلال به آیات و احادیث شریفه و ادله قطعیه و مطالب مبرهن و متن سلیس قابل درک برای عامه مردم حتی کسی که عقیده و تلاشی در فهم حقایق نداشته، می باشد.
مناظره در محضر ملک شاه و جمعی از رؤسا نویسندگان و منشیان، در ماه شعبان با شرایط خاصی بین 10 نفر از علمای اهل سنت و 10 نفر از علما شیعه با ظرفیّت اعلم علمای اهل سنت؛ یعنی شیخ عباسی و عالم بزرگ شیعه حسین بن علی علوی در موضوعات زیر صورت گرفت عدالت و تکفیر صحابه، سب و لعن خلفاء و علی(ع)، جمع آوری قرآن، خلافت بعد رسول اکرم(ص) تحریفات قرآن، صفات الهی، جبر و تفویض، نبوت، سقیفه، مسئلۀ امامت بعد از علی(ع) غیبت و... نتیجه مناظره منجر به گرویدن ملک شاه و جمع کثیری از اطرافیان و مردم به فرقه حقّه شیعه شد.
به علت عدم دسترسی به خود کتاب که به زبان عربی است و مقارن قرن پنجم می باشد، متن آن از کتاب موافق الشیعه آیت الله احمدی میانجی جلد 3، صفحه 92 تا 135 که در سال 1422ق توسط موسسه انتشارات اسلامی در قم به چاپ رسیده، نقل شده است، قبلا هم نسخه هایی از آن در بیروت و پاکستان به چاپ رسیده است، کتاب شامل فصل یا بابی و فهرستی نمی باشد، فقط در تعلیقه مختصرا به آدرس روایات ذکر شده و راجع بعضی از موضوعات توضیح داده شده است.
أبهی المداد فی شرح مؤتمر علماء بغداد