گتو

گِتو (ghetto)
محلۀ یهودی نشین یا ناحیۀ جداگانه ای از شهر برای یهودیان. اگرچه این واژه نخستین بار در قرن ۱۷ در زبان انگلیسی به کار رفت، جداسازی یهودیان یا ایجاد گتو پیش تر از آن، یعنی در ۱۵۵۵ که یهودیان به فتوای پاپ در این محله ها اسکان داده شدند، آغاز شده بود. بعضی نخستین گتوها را خود جوامع یهودی شهرهای اروپا و خاورمیانه در دوره های سرگردانی قوم یهود داوطلبانه ایجاد کردند. از قرن ۱۲ به بعد یهودیان به موجب قانون غالباً موظف بودند که در محله های خاص خودشان، که گاه با دیوار محصور شده بود و فقط از طریق معبرهای کنترل شده در دسترس بود، جدا از مسیحیان زندگی کنند. البته در بیشتر بخش های جهان اسلام تا قرن ۱۸ یهودیان آزادانه زندگی می کردند، اما پس از آن غالباً موظف بودند که در نواحی خاصی دور از مساجد و دیگر مکان های مقدس به سر برند. این وضعیت به ویژه در ایران، یمن، و مراکش مشاهده می شد که هنوز هم بقایای گتوهای قدیمی در آن جا ها وجود دارد. در اروپای غربی، آخرین گتو (رُم) رسماً در ۱۸۷۰ برچیده شد. اما در دهۀ ۱۹۳۰ نازی های آلمان بار دیگر یهودیان را به زور در گتوها جای دادند؛ البته این کار فقط مرحله ای گذرا در برنامه ای بود که می بایست برای حل نهایی مسئله، یعنی ریشه کن کردن کامل یهودیان اروپا، به اجرا در می آمد. در سال های اخیر، واژۀ گتو دربارۀ هرگونه محدودسازی یا منطقۀ مسکونی داوطلبانۀ جمعیت های اقلیت به کار رفته است. در اسپانیا گتوهای کولی ها، در فرانسه گتوهای الجزایری ها، و به ویژه در ایالات متحد گتوهای سیاه پوستان، پوئرتوریکویی ها، و چیکانوها وجود دارند. مشهورترین گتوی سیاه پوستان در محلۀ هارلم در شهر نیویورک است. گتوهای دیگر گروه های قومی نیز به شکلی دردناک به ساکنان این محله ها «شهروند درجۀ دو» بودن آن ها را یادآور می شوند. با وجود این، این محله ها پناهگاه و کانون های تقویت فرهنگی و مهد پرورش استعدادهای چشمگیر و دانش های انسانی بوده است.