زبیر

(تلفظ: zobeyr) (در اعلام) ابن عوام قریشی از خویشاوندان و از صحابه‌ی رسول الله (ص) .

مرد استوار

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن بلال . از محدثانست . رجوع به طبری چ دخویه قسمت 3 ص 182 شود.

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابوخالد. از ابان بن عثمان روایت دارد و حمادبن سلمة از او نقل حدیث کند. (از الجرح و التعدیل ج 3 ص 581). رجوع به کتاب المصاحف ص 33 شود.

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن حبیش . از عرب عربا بود و صدوبیست سال عمر یافت . (تاریخ گزیده چ گراوری ص 247).

(از معجم البلدان ).

زبیر. [ زَ ] (اِخ ) ابن باطی ٔ، پدرعبدالرحمان صحابی بود. (از منتهی الارب ) (آنندراج ). ابن عبدالبر نام پدر او را باطیا ضبط کرده است . (از تاج العروس ). رجوع به الاصابة ج 2 ص 47 و طبری چ دخویه قسمت 1 ص 1494 و 1495 ونیز زبیر (... بن عبدالرحمن ) در این لغت نامه شود.

زبیر. [ زَ ] (اِخ ) کوهی که حق سبحانه تعالی بر آن با موسی (ع ) بسخن درآمده . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (اقرب الموارد) (متن اللغة). به اتفاق مفسران ، نام کوه مناجات «طور» است . شیخ ما گوید: «ممکن است سخن مفسران با آنچه در کتب لغت آمده است منافات نداشته باشد». گویا زبیر که در حدیث نیز آمده نام جائی مخصوص از کوه طور یعنی همان جاست که محل تجلی قرار گرفت و فروریخت و نابود گردید ولی طور نام تمام ان کوه بزرگست که تاکنون نیز باقی است . بنابراین بدون تردید منافاتی میان نوشته ٔ لغویان و مفسران وجود ندارد. (از تاج العروس ). کوهی که بر آن خدای عزوجل تکلم کرد. (دهار).

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن منذر، مولای عبدالرحمان بن عوام . از راویانست و طبری در حوادث سال 144 هَ . ق . از او یاد کند. ایوب بن عمر از او روایت دارد. رجوع به طبری چ دخویه قسمت 3 ص 143 شود.

(از تاج العروس ).

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن هشام بن عروة. از روات خاندان زبیر عوام است . (از الجرح و التعدیل ابوحاتم رازی ج 2 ص 583). رجوع به کتاب «نسب قریش » تألیف ابوعبداﷲ مصعب زبیری چ ا.لوی پروونسال و زبیر (... بن عروة) شود.

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن ابی اسید مالک بن ربیعه ٔ ساعدی انصاری . ابن غسیل در حدیث خود او را زبیربن منذربن ابی اسید خوانده و علی بن حسن بن ابی الحسن (بنقل ابومحمد) نام پدر او را ابواسید ضبط کرده است . (از کتاب الجرح و التعدیل ج 2 ص 579). رجوع به زبیر (... بن منذر) و زبیر (.... بن مالک ) شود.

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن ابی بکر. از راویان حدیث بود. قرشی گوید: زبیربن ابی بکر (در نامه ٔ خویش ) نقل کرد از ذؤیب بن عمامه ٔ سهمی که عبدالعزیزبن عمر بنقل از پدرش عمربن عبدالعزیز میگفت : «یاد مرگ ناگواری های دنیا را آسان می سازد». (از سیره ٔ عمربن عبدالعزیز). رجوع به العقد الفرید ج 6 ص 215 و عیون الاخبار ج 3 ص 95 شود.

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن احمدبن سلیمان زبیری . رجوع به زبیری شود.

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن اشیم اسدی . پدر عبداﷲ است و عبداﷲ یکی از شاعران مشهور دوران اموی بود و در حدود 85 هَ . ق . درگذشت . ابوالفرج اصفهانی در ترجمه ٔ عبداﷲ زبیر، شاعر معروف ، شعری از او نقل کند که در آن شعر عبداﷲ از حضورخویش در نزد عثمان یاد کرده است ، و این دلالت بر آن دارد که پدرش زبیر درک صحبت رسول (ص ) کرده است . (از الاصابة ج 1 ص 38) (از الاعلام زرکلی چ 2 ج 4 ص 218).

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن بکار. از احفاد زبیربن عوام از علماء و نویسندگان انساب و اخبار عرب بود. در مدینه بسال 172 هَ . ق . متولد گردید. عهده دار مقام قضاء در مکه شد و هم در آنجا وفات یافت . ازجمله ٔ مصنفات اوست : «اخبار العرب و ایامها»، «نسب قریش و اخبارها»، «الاوس و الخزرج »، «وفود النعمان علی کسری »، «اخبار ابن میادة» «اخبار حسان »، «اخبار عمربن ابی ربیعه »، «اخبار جمیل »، «اخبار نصیب »، «اخبار کثیر« »اخبار ابن الدمینة» و «الموفقیات ». کتاب اخیر مجموعه ای است از نوادر تاریخی مشتمل بر 19 جزء و آنرا بنام موفق فرزند متوکل عباسی که عهده دار تعلیم و تربیت او بود تألیف کرد. جزء 16 تا 19 از این کتاب بسال 1878 م . بوسیله ٔ وستنفلد در غوطه ٔ دمشق بچاپ رسید و وستنفلد این 4 جزء رابخطا تألیف ابوعبداﷲ کاتب دمشق دانست . ابن الندیم ، 33 تألیف در باب انساب ، هجرت ها، تاریخ شعراء و دیگرموضوعات ازآن زبیربن بکار برشمرده است . (از الاعلام زرکلی چ 2 ج 3) (از معجم المطبوعات ج 2 ستون 962، 963). رجوع به الفهرست ابن ندیم چ مصر ص 1، طبری چ دخویه قسمت 1 ص 1113، 1116، 1313، 3072، قسمت 2 ص 391، 403، 425، 681 و عیون الاخبار ج 3 ص 35، الوزراء و الکتاب ص 156، سیره ٔ عمربن عبدالعزیز ص 33، 103، 155، 195، 230، 268، 271، 272، 274، 275، روضات الجنات ص 299، تاریخ الخلفا ص 12، 211، 245، العقد الفرید ج 1 ص 321، 322، ج 5 ص 11، 207، ج 6 ص 244، 245، ج 7 ص 14، 22، 51، 86، ج 8 ص 134، 153، 156، معجم الادباء چ مارگلیوث ج 4 ص 218، ابن خلکان چ جدید ج 2 ص 68، کتاب الجرح و التعدیل ابن ابی حاتم رازی و الموشح شود.

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن جناده ٔ بحری ، مکنی به ابوعبداﷲ. از راویان و مشایخ غیرمشهور حدیث بود. وی از مردم کوفه بود و از عطاء و ابن بریده روایت دارد. عیسی بن یونس و ابوثمیله و زیدبن حباب از او نقل حدیث کنند. (از کتاب الجرح و التعدیل رازی ج 2 ص 582).

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن حارث . ازراویان بود. رجوع به عیون الاخبار ج 1 ص 7 و 265 شود.

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن حارثة. از نیاکان انصار بود. رجوع به العقد الفرید چ محمد سعید عریان ج 3 ص 331 شود.

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن خِرّیت بصری . از راویان حدیث بود و احمدبن حنبل و یحیی بن معین وی را ثقه خوانده اند. از عکرمة و ابولبید روایت دارد. حمادبن زید و برادرش سعیدبن زید و جریربن حازم از زبیر نقل حدیث کنند. (از کتاب الجرح و التعدیل رازی ج 2 ص 581).

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن خبیب بن ثابت بن عبداﷲبن زبیر. از راویان حدیث بود، و از عاصم بن عبیداﷲ و هشام بن عروة روایت دارد و یعقوب بن حمید و عتیق بن یعقوب از او نقل حدیث کنند. (از کتاب الجرح و التعدیل رازی ج 2 ص 584). و ابن حجر عسقلانی آرد: از راویان حدیث بود ابن کاتب و معن از او روایت دارند. ابن ابی حاتم او را یاد کرده و سخنی درباره ٔ جرح او نگفته است . ابن عدی گوید، او حدیث فراوان ندارد، دو حدیث از او دیده ام که منکرتر از آن دو از وی روایت نشده است . (از لسان المیزان ). رجوع به کتاب نسب قریش شود.

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن خربود. از راویان بود و ازدی وی را مجهول الحال خوانده است . عثمان غطفانی از او روایت دارد. (از لسان المیزان ).

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن خریق جزری . از راویان بود. وی از ابوامامه و عطأبن ابی رباح روایت دارد و عزرة (یا عروة) دینار و محمدبن سلمة از او روایت کنند. (از کتاب الجرح و التعدیل رازی ج 1 ص 580، 581).

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن دحمان . یکی از موسیقی دانان و نوازندگان هنرمند و معاصر هارون الرشید بود. در آن وقت موسیقی دانان دو دسته بودند، دسته ای طرفداران اسحاق موصلی و دسته ای یاران ابن جامع، زبیربن دحمان نخست جزو یاران و طرفداران موصلی بشمار بود و سپس برای خشنودی خاطر ابراهیم بن مهدی به یاران ابن جامع پیوست ، از آن پس برای رشید نوازندگی میکرد و پاداش کلان دریافت میداشت . روزی رشید شعری سرود و از موسیقی دانان خواست تا برای آن شعر آهنگ بسازند، همه ٔ موسیقی دانان که در آستان رشید گرد آمده بودند بیست آهنگ بساختند اما هیچ یک از آن آهنگها رشید را پسندیده نیامد جز آن آهنگ که ساخته ٔ زبیربن دحمان بود، و زبیر بدین مناسبت جایزه ای بزرگ دریافت داشت . (از دائرةالمعارف بستانی ). رجوع به طبری چ دخویه قست 3 ص 596 و الوزراء و الکُتّاب ص 245 و عیون الاخبار ج 3 ص 232 شود.

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن زبیر جهضمی . از راویان حدیث بود و با یک وسیله از علی (ع ) روایت دارد و سعیدبن زید از او نقل حدیث کند. از پدرم شنیدم که او را مجهول الحال میخواند. همچنین است در لسان المیزان و میزان الاعتدال اما در یک نسخه از کتاب الجرح و التعدیل «سعیدبن زبیر» آمده است . (از کتاب الجرح و التعدیل رازی ج 2 ص 583 و حاشیه ). و رجوع به لسان المیزان ابن حجر عسقلانی شود.

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن سائب ثقفی مکی . از راویان حدیث بود و از عبیدبن عمیر روایت دارد و عکرمةبن عمار از او نقل حدیث کند. (از کتاب الجرح و التعدیل ج 2 ص 582 و 583).

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن سعیدبن هاشمی ، مکنی به ابوالقاسم . از راویان حدیث بود و از صفوان بن سلیم و علی بن عبداﷲبن یزید روایت دارد. جریربن حازم و ابن مبارک و سعیدبن زکریا و ابوعاصم نبیل از او نقل حدیث کنند. از یحیی بن معین نقل کنند که گفته است زبیربن سعید چیزی نیست . (از کتاب الحرج و التعدیل رازی ج 2 ص 852). و در اعیان الشیعه آمده : زبیربن سعیدبن سلیمان بن سعیدبن نوفل بن حارث بن عبدالمطلب مکنی به ابوالقاسم یا ابوهاشم ، ساکن مداین بود و در 150 هَ . ق . و یا بقول ابن سعد درایام خلافت منصور درگذشت . و در تهذیب التهذیب و میزان الاعتدال آمده که روایات او را ابوداود و ترمذی و ابن ماجه ٔ قزوینی ثبت کرده اند. از ابن معین شنیدم که او را ضعیف خواند. ابن حبان زبیر را در زمره ٔ ثقات آرد و مشایخ حدیث درباره ٔ ثقه بودن و یا ضعیف بودن اوسخنان مختلف دارند، در تهذیب التهذیب آمده که زبیر از عبداﷲبن علی بن یزیدبن رکانه عبدالحمیدبن سالم و قاسم بن محمد و عبدالرحمان بن قاسم و ابن منکدر و الیسعبن مغیره و عده ای دیگر روایت دارد. و هم در آن کتاب است که جریربن حازم و ابن المبارک و سعیدبن زکریاء مداینی و عبداﷲبن حارث مخزومی و مطرف مدینی و ابوعاصم و دیگران از او نقل حدیث کنند. (از اعیان الشیعه ).

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن شعشاع . از راویان حدیث بود. وی از پدرش روایت کند و عبدالصمدبن عبدالوارث بوسیله ٔ طلحةبن حسین از او نقل حدیث کند. (از الجرح والتعدیل ص 583 و 584). ابن حجر آرد: ابن حبان او رادر زمره ٔ ثقات آرد و هم اوست که روایتی در اباحت گوشت خران اهلی از حضرت علی (ع ) نقل کرده است . عبدالصمد توزری بوسیله ٔ طلحةبن حسین از زبیر از علی (ع ) روایت دارد. ابن حبان پدر زبیر را در ثقات یاد نکند بنابراین ابن شعشاع جزو ضعفا است . (از لسان المیزان ).

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن عبادبن حمزةبن زبیربن عوام . از راویان حدیث بود و از زبیر روایت دارد. فرزندش یحیی از او نقل حدیث کند. (از کتاب الجرح و التعدیل ج 2 ص 584).

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن عبداﷲ عنسی شامی . از پیغمبر (ص ) بدینگونه روایت کند: «بلغنا عن النبی ». صفوان بن عمرو بوسیله ٔ عبدالرحمان بن فضاله از او نقل حدیث کند. (از کتاب الجرح و التعدیل رازی ج 2 ص 584). رجوع به الاصابة ج 2 ص 5 و زبیر (... ابن باطی ) در این لغت نامه شود.

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن منذربن عمرو. کاتب ولیدبن یزید است . رجوع به تهذیب تاریخ ابن عساکر شود.

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن عبداﷲ. صحابی بود. (از منتهی الارب ) (آنندراج ). زبیربن عبداﷲ کلابی در جاهلیت میزیست و گویند روزگار پیغمبر (ص ) را نیز درک کرده است . (از تاج العروس ). ابن ابی حاتم رازی آرد: زبیربن عبداﷲ کلابی گوید: من پیروزی پارس را بر روم و پیروزی رومیان بر پارس و سپس غلبه ٔ مسلمانان را بر پارس و روم بچشم خود دیدم و جمله ٔ اینها در مدت 15 سال رخ داد. وی از ابومریم عمروبن مره ٔ جهنی صحابی پیغمبر (ص ) روایت دارد و فرزندش علأبن زبیر و محمدبن عبداﷲ بصری از او روایت کنند. (از الجرح و التعدیل ج 2 ص 579). و ابن حجر آرد: زبیربن عبداﷲ کلابی یعقوب بن سفیان وی را جزو آنان که درک صحبت رسول (ص ) کرده اند یاد کرده و اما ابوعمر گوید: عصر جاهلی را درک کرد و تا روزگار خلافت عثمان زنده بود ولی درباره ٔ ملاقات او با پیغمبر (ص ) چیزی نمی دانم . ابوالحسن بن سمیع، زبیر را در طبقه ٔ دوم و از تابعیان شام یاد کرده است . (از الاصابة ج 2 ص 5). رجوع به تاریخ ابن عساکر و قاموس الاعلام ترکی و لسان المیزان شود.

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن عبداﷲبن ابی خالد. از راویان حدیث بود، جده اش رهیمه خدمتگزار عثمان بود و زبیر از او و از ربیعبن عبدالرحمان و نافع و قاسم و هشام بن عروة روایت دارد. موسی بن یعقوب زمعی و ابن مبارک و حمادبن خالد و ابوعامر عقدی از او روایت کنند. (از کتاب الجرح و التعدیل ج 2 ص 581 و 582).

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن عبدالرحمان . تابعی بود. (از منتهی الارب ) (از آنندراج ). درباره ٔ نام زبیربن عبدالرحمان اختلاف است ، برخی آن را با فتح «ز». و هموزن نام جدش زبیربن باطی و دیگران با ضم «ز» ضبط کرده اند. بخاری بی تردید ضبط دوم را برگزیده و من خود آنرا در تاریخ بخاری دیدم که با قلم نوشته شده بود: استاد ما از علامه ٔ روزگار حفیدبن مرزوق نقل کند که یهودیان زبیر را (هر جا عَلَم است ) بفتح «ز» خوانند و دیگر عرب با ضم «ز» . این سخن را ابن التلمسانی نیز نقل کند و شاید دلیلش آن باشد که یهود تلفظ زَبیر را که نام کوه مناجات موسی (ع ) است ، ترجیح دهند و از آن تبرک جویند. بخاری گوید مسوربن رفاعه از زبیربن عبدالرحمان نقل حدیث کند. (از تاج العروس ). و ابن ابی حاتم رازی آرد: زبیربن عبدالرحمان بن زبیر از راویان حدیث بود. وی از پدرش روایت دارد و مسعودبن رفاعه ٔ قرظی و فرزندش عبدالرحمان زبیر از او نقل حدیث کنند. (الجرح و التعدیل ).

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن عبدالواحدبن محمدبن زکریابن صالح بن ابراهیم اسدآبادی همدانی ، متوفی 347 هَ . ق . مکنی به ابوعبداﷲ. محدث و حافظ، به شرق و غرب سفر کرد و از مشایخ بسیاری حدیث شنیده ، از جمله ٔ آنان اند ابن خزیمه و ابویعلی موصلی . او راست : شیوخ و ابواب و از شافعی این چند بیت نقل کرده است :
امت مطامعی فأرحت نفسی
فان النفس ماطمعت تهون
و احییت القنوع و کان میتاً
ففی احیائه عرضی مصون
اذا طمع یحل بقلب عبد
علته مهانة و علاه هون .
وی در اسدآباد همدان وفات یافت . (از تهذیب تاریخ ابن عساکر). و رجوع به معجم المؤلفین تألیف عمر رضا کحاله و سیر النبلاء ذهبی ج 10 ص 141، 142، منتظم ابن جوزی ج 6 ص 387، البدایة و النهایة ابن کثیر ج 11 ص 233، تذکرة الحفاظ ذهبی ، معجم البلدان (ذیل «اسدآباد»، «ذبیل » و «دینور») شود.

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن عبیداﷲبن موسی بن یوسف بغدادی ، مکنی به ابویعلی . ابونعیم آرد:احمدبن موسی حدیث ابویعلی زبیربن عبیداﷲ را برای من روایت کرد. (از اخبار اصفهان ابونعیم ج 1 ص 323).

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن عبیدة. از راویان حدیث است . از نافع روایت کند، و این نافع بجز نافع غلام ابن عمر است . مخلد بن ضحاک پدر ابوعاصم ضحاک بن مخلد از او نقل حدیث کند. (از کتاب الجرح و التعدیل ج 2 ص 584). ابن حجر آرد: این زبیر غلام ابن عمر نیست ، و ابن حبان او را در «ثقات » یاد کند، و ابن ماجه حدیثی از وی از عایشه درباره ٔ رزق آورده است . (از تهذیب التهذیب ).

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن عثمان بن عبداﷲبن سراقة، از بنی عدی بن کعب و راویان حدیث است . ازمحمدبن عبدالرحمان بن ثوبان روایت دارد و موسی بن یعقوب زمعی از او نقل حدیث کند. (از کتاب الجرح و التعدیل رازی ج 2 ص 584). ابن حجر آرد: ابن حبان او را در«ثقات » یاد کند و گوید، وی در 132 یا 131 هَ . ق . بقتل رسید. در سنن ابن ماجه یک حدیث درباره ٔ نهی از تنقیص در قسمت از او آمده است . (از تهذیب التهذیب ).

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن عدی . تابعی است . (از منتهی الارب ) (از آنندراج ). ابن ابی حاتم رازی آرد: زبیربن عدی مکنی به ابوعدی ، ایامی و قاضی ری است . از انس ، ابووائل ، ابورزین ، مصعب بن سعد، عون بن ابی جحیفة، ضحاک بن مزاحم و ابراهیم نخعی روایت دارد. ثوری ، مسعر، حجاج بن ارطاة، مالک بن مغول ، قرةبن خالد و بشربن حسین اصفهانی از او نقل حدیث کنند. وی در ری آنجا که مسجد ابن ابرک صیرفی واقع است منزل میگزید.وی در راه نیز گاه سواره و گاه پیاده بکار قضا میان مردم ری می پرداخت . احمدبن حنبل و یحیی بن معین و دیگران او را ثقه خوانده اند. (از کتاب الجرح و التعدیل ج 2 ص 579 و 580). ابن حجر آرد: ابن حبان او را در «ثقات » یاد و تاریخ وفات او را 121 هَ . ق . ثبت کند وگوید: وی از عباد بود و نبات بن حنظله بر او نماز گزارد. رجوع به تهذیب و الاصابه و المصاحف ص 185 شود.

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن عدی بن نوفل بن اسدبن عبدالعزی ، از بنی اسد قریش و برادرزاده ٔ ورقةبن نوفل و از صحابه ٔ رسول (ص ) است . (از الاصابه ج 2 ص 5).

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن عروة بن زبیر عوام . از راویانست و از او حدیث نقل کرده اند. عبدالرحمان گوید که پدرم او را مجهول الحال میخواند. (از کتاب الجرح و التعدیل ج 2 ص 582). رجوع به لسان المیزان و زبیر (... بن هشام ) شود.

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن علی بن ماحوز . از سران خوارج است و پس از برادرش عبداﷲ به ریاست خوارج برگزیده شد. خوارج عبیداﷲ برادر زبیر را امیرالمؤمنین لقب داده بودند و او دریک واقعه معروف که در سلی و سلبری (از نواحی خوزستان نزدیک به گندیشاپور) میان خوارج و مهلب رخ داد، بقتل رسید. در این جنگ هفت هزار تن از خوارج نیز بقتل رسیدند. رجوع به معجم البلدان (ذیل : مدینة اصبهان ، سلی ، سلبری )، و البیان و التبیین ج 1 حاشیه ٔ ص 270، العقد الفرید ج 1 ص 167 و 168، طبری چ دخویه قسمت 2 ص 517، 581، 584، 586، 591، 754، 755، 762 و 764 شود.

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن عمربن درهم اسدی کوفی ، جد ابواحمد محمدبن عبداﷲ زبیری است . (از تاج العروس ). رجوع به لباب الانساب زبیری و نیز زبیری (... محمدبن عبداﷲ) در این لغت نامه شود.

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن محمدبن احمد، مکنی به ابومحمد. از مشایخ حدیث و مردی صالح و معمر بود. وی از مردم شهرستان جَی ّ بود و او را جرقوهی نیز گویند منسوب به جرقوه که گمان دارم از قراء اصفهان باشد. ابوالقاسم دمشقی کنیت اورا ابوعبداﷲ یاد کرده است . وی از ابوالمحاسن عبدالواحد رویانی و غانم بن محمد برجی و ابوعلی حداد و احمدبن فضل خَوّاص حدیث شنیده و ابوسعد و ابوالقاسم از او استماع حدیث کرده اند. (از معجم البلدان : جرقوه ).

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن موسی بن میناء مکی . از راویانست . وی از جابربن عبداﷲ و عمربن عبدالعزیز و عمروبن دینار روایت دارد و ابن ابی نجیح و ابن جریح از او نقل حدیث کنند. از ابن نمیر نقل کنند که گفته است زبیربن موسی که ابن ابی نجیح از او روایت دارد از مشایخ مکه بشمار است و بزرگان قدماء از او حدیث دارند. و دیری از مرگ او نمیگذرد. (از کتاب الجرح و التعدیل رازی ج 6 ص 581). ابن حجر آرد: زبیربن موسی از جابر، سعیدبن جبیر وعمروبن دینار و دیگران روایت دارند و ابن جریح ، ثوری و ابن ابی نجیح و عبدالعزیزبن ثابت از او روایت دارند. ابن حبان در ثقات از او یاد کند و گوید: مطلب بن کثیر از او روایت دارد. بخاری نیز پس از ترجمه ٔ زبیربن موسی بن میناء بار دیگرگوید: زبیربن موسی ، از مصعب بن عبداﷲبن ابی امیه روایت دارد و مطلب بن کثیر از او نقل حدیث کند. برای ما معلوم نیست این زبیربن موسی که راوی از مصعب بن عبداﷲ است و مطلب بن کثیر از او روایت دارد، همان زبیربن موسی بن میناء است یا دیگری است . (از تهذیب التهذیب ).

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن عوام . بطنی است از بنواسدبن عبدالعزی از قبیله ٔ قریش . این بطن از اولاد زبیربن عوام بن خویلدبن اسدبن عبدالعزی میباشند و بدین شاخه ها تقسیم میشوند: بنوبدر، بنورمضان ، بنومصلح ، بنومصعب بن زبیر که معروف اند به طائفه ٔ محمد وراق و بنوعروةبن زبیر که بنوغنی نیز خوانده میشود. اینان در بنایه ٔ مصر و توابع آن سکنی گزیدند و اکثر ایشان به کار کشاورزی و دام پروری پرداختند. میان خاندان زبیر با آل ابوسفیان و سپس با آل مروان پیوسته دشمنی و کینه وجود داشته تا آنجا که جنگهای خونین میان آنان درگیر شده است . (از معجم قبائل العرب از نهایة الارب قلقشندی ، البیان و الاعراب مقریزی ج 1 ص 65، اغانی چ دارالکتب ج 9 ص 21، کامل مبرد ج 1 ص 198).

سنائی (حدیقه ص 259).

سنائی (حدیقه ص 94).

سروش (دیوان ص 1202).

سروش (دیوان ص 1235).

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن قریع. از راویان حدیث است .از عقبة بن مغیره ٔ اسدی روایت دارد و ابواویس از او نقل حدیث کند. (الجرح و التعدیل رازی ج 2 ص 582).

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن لوط، فرزند برادر برأبن عازب است و از عم خویش روایت دارد. ابوهاشم زعفرانی بوسیله ٔ منصوربن عبداﷲ از او نقل حدیث کند. (از کتاب الجرح و التعدیل رازی ج 6 ص 580).

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن مالک (ابواسید)بن ربیعه . همان است که بعنوان زبیر (... بن ابی اسید) یاد گردید. برخی زبیربن مالک (یا زبیربن ابی اسید) را با زبیربن منذر یکی دانند. (از تهذیب التهذیب : زبیر ابن ابی اسید)، و در ذیل زبیر (... بن منذر) از آن کتاب آمده : مزی او را برادرزاده ٔ زبیربن ابی اسید داند اما ابن ابی حاتم آندو را یکی قرار داده و بخاری و ابن ابی خیثمه و ابن عدی و ابن سعد و ابن حبان تنها عنوان «زبیربن ابی اسید» را آورده اند.

زبیر. [ زُ ب َ ] (اِخ ) ابن محمد رهاوی (از بلد، شهری در کنار دجله 7فرسخی موصل ). از راویانست . ابوبکر شافعی و محمدبن اسماعیل وراق و علی بن عمر حافظ و ابوحفص بن شاهین و یوسف بن عمر قواس از او روایت دارند. وی ثقه و دارای حدیث فراوانست . در واسط بسال 323 هَ . ق . درگذشت . (از معجم البلدان : بلد).