صادق خلخالی

محمد صادق صادقی گیوی معروف به صادق خلخالی (۵ مرداد ۱۳۰۵، خلخال – ۵ آذر ۱۳۸۲، قم) روحانی شیعه و حاکم شرع دادگاه های انقلاب پس از انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ بود. خلخالی حکم اعدام جوانان کردستان تهران و شیراز و خیلی از شهرهای ایران و مقامات کشوری و لشکری حکومت پهلوی را بدون محاکمه و دادگاهی در کمتر از بیست و چهار ساعت صادر می کرد خلخالی سه دوره نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی و نماینده مردم استان تهران در اولین دوره مجلس خبرگان رهبری بود. پس از درگذشت سید روح الله خمینی، از صحنه سیاسی کنار گذاشته شد و در انتخابات ها هم رد صلاحیت شد. وی سپس به تدریس در حوزه علمیه قم مشغول شد.پاسخ خلخالی در مورد اعدام کردها   جلسه محاکمه فَرُّخ رو پارسای، نخستین وزیر زن در تاریخ ایران در دادگاه انقلاب به ریاست صادق خلخالی.
در سال های اولیه بعد انقلاب ۵۷ ایران افراد زیادی به حکم خلخالی اعدام شدند. محاکمه و اعدام وابستگان و صاحب منصبان رژیم پهلوی در سال های ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸ باعث شد خلخالی به چهره ای جنجالی تبدیل شود. همچنین او در سال ۵۷ حکم اعدام تعدادی از مخالفان کرد را صادر نمود. وی همچنین از اردیبهشت تا دی ماه ۱۳۵۹ با حکم رئیس جمهور وقت سرپرست کمیته مبارزه با مواد مخدر ایران بود. خلخالی در روز ۵ آذر سال ۱۳۸۲ بر اثر بیماری سرطان به دنبال یک انزوای ده ساله در ۷۷ سالگی درگذشت و در کنار مقبره شیخ محمد عبایی خراسانی در یکی از حجره های صحن بزرگ آرامگاه فاطمه معصومه در قم به خاک سپرده شد.
صادق خلخالی در خانواده ای آذربایجانی در گیوی از توابع شهرستان خلخال استان اردبیل متولد شد. وی در هفده سالگی وارد قم شد و همدرس و هم مباحثه مصطفی خمینی بود. وی درس خارج را نزد اساتیدی چون: حاج میرزا محمد مجاهدی تبریزی، حجّت، بروجردی، علّامه طباطبائی، داماد و حاج میرزا عبدالجواد اصفهانی فرا گرفت و نیز سیزده سال شاگرد خمینی بود.خلخالی برای همکاری با فدائیان اسلام به مدّت یک سال از ورود به مدرسه فیضیه محروم شد. با اوج گیری مبارزات انقلابیون به رهبری روح الله خمینی در مبارزات وارد و چندین مرتبه دستگیر شد و در زندان های قم و تهران زندانی و مدت چهار سال به نقاط بد آب و هوا در انارک، بندر لنگه، لار، بانه، رفسنجان و رودبار تبعید شد و تا اواخر سقوط حکومت پهلوی در بندر لنگه در تبعید بود. وی سپس به قم و از آن جا به نزد روح الله خمینی در پاریس رفت و دوازده روز پیش از ورود خمینی به ایران، به کشور بازگشت.
«فقط به کسانی اجازه داده می شود وکیل داشته باشند که لال باشند.»صادق خلخالی در مورد حقوق متهم.

صادق خلخالی (۱۳۰۵ /۱۹۲۶–۱۳۸۲ /۲۰۰۳م)، روحانی شیعه ایرانی، نخستین رئیس دادگستری (حاکم شرع) دادگاه انقلاب اسلامی(۱۹۷۹–۱۹۸۰).
• «فقط به کسانی اجازه داده می شود وکیل داشته باشند که لال باشند.»• «به عنوان این که افتتاحی بشود برای تخریب، بنده هم اولین کلنگ خرابکاری را زدم.»دربارهٔ تخریب آرامگاه رضا شاه• «شهید بهشتی وقتی مسوولیت قوه قضاییه را بر عهده گرفت، یکی از اولین اقداماتش برکناری آقای خلخالی بود و همین باعث شد که خلخالی در مجلس، موضع گیری های تندی علیه شهید بهشتی داشته باشد و شاید هم بتوان گفت به گونه ای انفعالی، در زمره فراکسیون مخالفان حزب جمهوری اسلامی طرفداران بنی صدر درآمد؛ بدون اینکه ضرورتاً باوری به صلاحیت بنی صدر داشته باشند. ارزیابی ما در آن زمان این بود که مخالفت های خلخالی با شهید بهشتی، واکنشی بود نسبت به برخورد قاطع و بدون تعارف شهید بهشتی با تخلفاتی که در قوه قضاییه رخ داده بود.» -> فرشاد مؤمنی
• «در اوایل پیروزی انقلاب کمیته هایی در ادارات تشکیل شده بود به نام «کمیته پاک سازی» که عوامل رژیم گذشته را کنار بگذارند و اجرای آن در شورای انقلاب و دولت آقای بازرگان دنبال شده بود. زمانی به امام گزارش دادند که این کمیته ها خیلی تندروی می کنند؛ مثلاً دادگاه های انقلاب تند برخورد می کردند و در مصادره اموال مردم و متهمانی که با رژیم گذشته همکاری می کردند، سختگیری می کردند... امام این مسئله را با مشی عمومی خودش در تعارض می دید لذا فرمان هشت ماده ای را دربارهٔ حقوق مردم، قانون، قوه قضاییه و لزوم اسلامی شدن روابط و قوانین صادر کرد. بر اساس این فرمان با تعدادی از قضات که موجه هم بودند، برخورد شد. شهید اسدالله لاجوردی و همچنین آقای خلخالی که امام تندروی های او را قبول نداشت، نیروهای انقلاب بودند و فکر می کردند که برای انقلاب کار می کنند و وجودشان در خیلی جاها، مؤثر بود ولی روش هایشان درست نبود.» -> عبدالواحد موسوی لاری
• «ما تا به خودمان آمدیم با خلخالی هایی روبرو شدیم که کشتند بدون اینکه دادگاهی تشکیل بدهند. با روح الله حسینیان مواجه شدیم، با پورمحمدی ها، با شیخ علی فلاحیان، که کشتند بدون اینکه به دستگاهی پاسخگو باشند.» -> محمد نوری زاد