شاخص توسعهٔ انسانی (در زبان انگلیسی: Human Development Index به صورت خلاصه شده: HDI)، شاخصی ترکیبی است برای سنجیدن موفقیت در هر کشور، در سه معیار پایه از توسعهٔ انسانی:
زندگی طولانی و سالم،
دسترسی به دانش و معرفت
و سطح زندگی مناسب. (اشتغال و بیکاری)
شاخص توسعهٔ انسانی که توسط بانک جهانی ارائه می شود، ارائه دهندهٔ جدیدترین اطلاعات مربوط به توسعهٔ جهانی است و شامل برآوردهای ملی، منطقه ای و جهانی می باشد. این آمارها، که ۲۱۵ اقتصاد جهان را دربرمی گیرد، به صورت آمارهای سالیانه منتشر می شود. این مرجع آماریِ جهانی، آمارهای بیش از ۸۰۰ شاخص جهانی را مورد بررسی قرار می دهد. هرساله در ماه آوریل، بانک جهانی اقدام به انتشار HDI می کند و بانک اطلاعاتیِ قرارگرفته بر روی وبگاه بانک جهانی درخصوص شاخص های توسعهٔ جهانی، چهار بار در سال و در ماه های آوریل، ژوئیه، سپتامبر و دسامبر به روز می شود.شاخص های توسعهٔ انسانیِ سال ۲۰۱۱ (HDI 2011)، که توسط بانک جهانی ارائه شده است، پانزدهمین گزارش از این نوع است که از سال ۱۹۹۶ در بانک جهانی آغاز شده است. هدف از ارائهٔ این گزارش ها نیز در اختیار قرار دادن آمارهای بین المللیِ قابل مقایسه و با کیفیت بالا در حوزهٔ توسعه و کیفیت زندگی افراد وتحول کارآمد در سراسر جهان است. این گزارش ها به صورت کتاب انتشار می یابد و درعین حال در وبگاه بانک جهانی (http://data.worldbank.org) می توان به صورت نسخه های متناسب با تلفن همراه، جستجوی داده ها یا سایر حالت ها از داده های این گزارش استفاده برد.
مفهوم توسعهٔ انسانی به جای تمرکز بر ابزار به اهداف پیشرفت و توسعه تأکید دارد. هدف واقعی توسعه باید خلق محیطی برای افراد باشد که در آن بتوانند از زندگی طولانی، سالم و خلاق لذت ببرند. این حقیقت ساده اغلب با بروز نگرانی ها و اولویت های لحظه ای مورد غفلت قرار می گیرد. توسعهٔ انسانی به مفهوم فرایند گسترش حیطه انتخاب افراد و بهبود رفاه آنهاست. مهم ترین ابعاد توسعهٔ انسانی زندگی طولانی و سالم، دانش و استانداردهای زندگی آبرومندانه هستند. به این ابعاد می توان آزادی های سیاسی و اجتماعی را افزود. این مفهوم بین دو جنبه از توسعهٔ انسانی تفاوت قائل می شود:
اول، شکل دهی توانایی های انسانی مانند بهبود سلامتی و دانش و دوم لذت بردن از این توانایی ها در محیط کار و تفریح است. توسعه انسانی اغلب با مفاهیم و روش های توسعهٔ زیر اشتباه گرفته یا جایگزین می شود.
زندگی طولانی و سالم،
دسترسی به دانش و معرفت
و سطح زندگی مناسب. (اشتغال و بیکاری)
شاخص توسعهٔ انسانی که توسط بانک جهانی ارائه می شود، ارائه دهندهٔ جدیدترین اطلاعات مربوط به توسعهٔ جهانی است و شامل برآوردهای ملی، منطقه ای و جهانی می باشد. این آمارها، که ۲۱۵ اقتصاد جهان را دربرمی گیرد، به صورت آمارهای سالیانه منتشر می شود. این مرجع آماریِ جهانی، آمارهای بیش از ۸۰۰ شاخص جهانی را مورد بررسی قرار می دهد. هرساله در ماه آوریل، بانک جهانی اقدام به انتشار HDI می کند و بانک اطلاعاتیِ قرارگرفته بر روی وبگاه بانک جهانی درخصوص شاخص های توسعهٔ جهانی، چهار بار در سال و در ماه های آوریل، ژوئیه، سپتامبر و دسامبر به روز می شود.شاخص های توسعهٔ انسانیِ سال ۲۰۱۱ (HDI 2011)، که توسط بانک جهانی ارائه شده است، پانزدهمین گزارش از این نوع است که از سال ۱۹۹۶ در بانک جهانی آغاز شده است. هدف از ارائهٔ این گزارش ها نیز در اختیار قرار دادن آمارهای بین المللیِ قابل مقایسه و با کیفیت بالا در حوزهٔ توسعه و کیفیت زندگی افراد وتحول کارآمد در سراسر جهان است. این گزارش ها به صورت کتاب انتشار می یابد و درعین حال در وبگاه بانک جهانی (http://data.worldbank.org) می توان به صورت نسخه های متناسب با تلفن همراه، جستجوی داده ها یا سایر حالت ها از داده های این گزارش استفاده برد.
مفهوم توسعهٔ انسانی به جای تمرکز بر ابزار به اهداف پیشرفت و توسعه تأکید دارد. هدف واقعی توسعه باید خلق محیطی برای افراد باشد که در آن بتوانند از زندگی طولانی، سالم و خلاق لذت ببرند. این حقیقت ساده اغلب با بروز نگرانی ها و اولویت های لحظه ای مورد غفلت قرار می گیرد. توسعهٔ انسانی به مفهوم فرایند گسترش حیطه انتخاب افراد و بهبود رفاه آنهاست. مهم ترین ابعاد توسعهٔ انسانی زندگی طولانی و سالم، دانش و استانداردهای زندگی آبرومندانه هستند. به این ابعاد می توان آزادی های سیاسی و اجتماعی را افزود. این مفهوم بین دو جنبه از توسعهٔ انسانی تفاوت قائل می شود:
اول، شکل دهی توانایی های انسانی مانند بهبود سلامتی و دانش و دوم لذت بردن از این توانایی ها در محیط کار و تفریح است. توسعه انسانی اغلب با مفاهیم و روش های توسعهٔ زیر اشتباه گرفته یا جایگزین می شود.
wiki: شاخص توسعه انسانی