کلمه جو
صفحه اصلی

دستور زایشی

فرهنگ فارسی

رویکردی صوری و نحوبنیان به زبان که چامسکی آن را مطرح کرده است و اکنون نظریه‌های گوناگونی را در بر می‌گیرد


دانشنامه عمومی

نوام چامسکی
زبان شناسی زایشی
برنامهٔ کمینه گرا
حاکمیت و مرجع گزینی
نظریهٔ بهینگی
دستور زایشی یکی از رویکردهای بررسی نحو زبان است که توسط نوام چامسکی تبیین شده است. تدوین این دستور با نگارش کتاب ساخت های نحوی (۱۹۵۷) توسط چامسکی آغاز شد.
بین سال های ۱۹۲۳ و ۱۹۵۷، هدف زبان شناسی «تکمیل روندهای کشف» بود؛ یعنی یافتن مجموعه ای از اصول که زبان شناس را قادر کند تا دستور زبانی را از توده ای اطلاعات که به کمک سخن گوی اهل زبان گفته شده، کشف و استخراج کند و دستور باید علمی باشد و صرفاً براساس الگوهایی باشد که فقط در زبان وجود دارند و هیچ رجوعی به معنا نداشته باشند. به این طریق می توان به توصیفی عینی و کامل از زبان دست یافت. چامسکی با اعتقاد به این که این هدف آرمان گرایانه و محدود است، نقدهایی را بر آن وارد می کند. آرمان گرایانه به این دلیل که امکان ندارد بتوانیم قواعدی خدشه ناپذیر برای استخراج یک دستور کامل از توده ای اطلاعات وضع کنیم. محدودیت این دستورها به این دلیل است که از قدرت پیش گویی برخوردار نبودند؛ آنچه را رخ داده بود دسته بندی می کردند و آنچه را ممکن بود رخ دهد پیشگویی نمی کردند. چامسکی معتقد بود دستور باید به عنوان نظریه یا فرضیه ای باشد که چگونگی کارکرد زبان را بیان کند. اگر دستور به صورت صحیح تدوین شود، به دستگاهی تبدیل می شود که تمام توالی های دستوری را تولید می کند و هیچ رشتهٔ غیردستوری را پدید نمی آورَد. وظیفهٔ زبان شناس این است که دستورها را فرمول بندی کند تا از این طریق ابزاری برای ارزشیابی دستور فراهم شود و در موقعیتی که زبان شناس با دو دستور روبه رو شد، خود بتواند نوع بهتر را انتخاب کند.

فرهنگستان زبان و ادب

{generative grammar} [زبان شناسی] رویکردی صوری و نحوبنیان به زبان که چامسکی آن را مطرح کرده است و اکنون نظریه های گوناگونی را در بر می گیرد


کلمات دیگر: