تَقویم اَوِستایی
تقویمی رایج در ایران پیش از اسلام که دست کم در عهد ساسانی رواج داشت. سال در این تقویم شامل ۳۶۵ روز یا ۱۲ ماهِ ۳۰ روزه و ۵ روز اضافی در آخر یعنی اندرگاه (← پنجه_دزدیده) بود. از آن جا که سال خورشیدی واقعی ۳۶۵,۲۴۲۲ روز است، سالِ مبتنی بر تقویم اوستایی هر ۴ سال یک شبانه روز و در واقع هر ۱۲۸ سال، یک ماه از سال خورشیدی واقعی عقب می افتاد. جز این سال، سال ثابتی نیز وجود داشت که برای ثابت نگاه داشتن آن، در هر ۱۲۰ سال، یک ماه کبیسه در نظر می گرفتند و این سال ۱۳ ماهه را وهیزک/وهیچک/بهیجک می نامیدند. به نظر می رسد که برقراری این کبیسه ها به سبب فاصلۀ زیاد بین دو کبیسه و وقوع تحولات اجتماعی، دچار بی نظمی بوده است. کبیسۀ نهم که ظاهراً می بایست در روزگار خسرو پرویز در ۵۹۵م اعمال می شد، به اجرا در نیامد و بعد از اسلام نیز اجرای کبیسه متوقف ماند. در عین حال مبدأ ثابتی برای شروع تاریخ گذاری وجود نداشت و در دوران هر پادشاه مبدأ جدیدی در نظر گرفته می شد. چون یزدگرد سوم، در ۱۶ ژوئن ۶۳۲م بر تخت نشست، شمارش سال های تقویم اوستایی از آن مبدأ ادامه پیدا کرد و به تاریخ یا تقویم یزدگردی معروف شد. امّا کبیسه های آن تا زمان ملکشاه سلجوقی و اصلاح تقویم به اجرا درنیامد (← تقویم_جلالی). شباهت بین تقویم اوستایی و تقویم مصر باستان چشمگیر است. نام ماه ها: فروردین، اردیبهشت، خرداد، تیر، مرداد، شهریور، مهر، آبان، آذر، دی، بهمن، اسفند. نام روزها: ۱. هرمز ۲. بهمن ۳. اردیبهشت ۴. شهریور ۵. اسپندارمذ/اسفندارمذ ۶. خرداد ۷. مرداد ۸. دی به آذر ۹. آذر ۱۰. آبان ۱۱. خور ۱۲. ماه ۱۳. تیر ۱۴. گوش ۱۵. دی به مهر ۱۶. مهر ۱۷. سروش ۱۸. رشن ۱۹. فروردین ۲۰. بهرام ۲۱. رام ۲۲. باد ۲۳. دی به دین ۲۴. دین ۲۵. ارد ۲۶. اشتاد ۲۷. اسمان ۲۸. زامیاد ۲۹. ماراسپند/ماراسفند ۳۰. انیران. هرگاه ماه و روز هم نام می شدند، جشنی برگزار می شد. هر کدام از روزهای خمسۀ مسترقه به نام یکی از فصل های گات ها، عبارت بود از اَهنود، اَشنو، اسپنتمد، وهوخشتر و وَهشتو ایشت.
تقویمی رایج در ایران پیش از اسلام که دست کم در عهد ساسانی رواج داشت. سال در این تقویم شامل ۳۶۵ روز یا ۱۲ ماهِ ۳۰ روزه و ۵ روز اضافی در آخر یعنی اندرگاه (← پنجه_دزدیده) بود. از آن جا که سال خورشیدی واقعی ۳۶۵,۲۴۲۲ روز است، سالِ مبتنی بر تقویم اوستایی هر ۴ سال یک شبانه روز و در واقع هر ۱۲۸ سال، یک ماه از سال خورشیدی واقعی عقب می افتاد. جز این سال، سال ثابتی نیز وجود داشت که برای ثابت نگاه داشتن آن، در هر ۱۲۰ سال، یک ماه کبیسه در نظر می گرفتند و این سال ۱۳ ماهه را وهیزک/وهیچک/بهیجک می نامیدند. به نظر می رسد که برقراری این کبیسه ها به سبب فاصلۀ زیاد بین دو کبیسه و وقوع تحولات اجتماعی، دچار بی نظمی بوده است. کبیسۀ نهم که ظاهراً می بایست در روزگار خسرو پرویز در ۵۹۵م اعمال می شد، به اجرا در نیامد و بعد از اسلام نیز اجرای کبیسه متوقف ماند. در عین حال مبدأ ثابتی برای شروع تاریخ گذاری وجود نداشت و در دوران هر پادشاه مبدأ جدیدی در نظر گرفته می شد. چون یزدگرد سوم، در ۱۶ ژوئن ۶۳۲م بر تخت نشست، شمارش سال های تقویم اوستایی از آن مبدأ ادامه پیدا کرد و به تاریخ یا تقویم یزدگردی معروف شد. امّا کبیسه های آن تا زمان ملکشاه سلجوقی و اصلاح تقویم به اجرا درنیامد (← تقویم_جلالی). شباهت بین تقویم اوستایی و تقویم مصر باستان چشمگیر است. نام ماه ها: فروردین، اردیبهشت، خرداد، تیر، مرداد، شهریور، مهر، آبان، آذر، دی، بهمن، اسفند. نام روزها: ۱. هرمز ۲. بهمن ۳. اردیبهشت ۴. شهریور ۵. اسپندارمذ/اسفندارمذ ۶. خرداد ۷. مرداد ۸. دی به آذر ۹. آذر ۱۰. آبان ۱۱. خور ۱۲. ماه ۱۳. تیر ۱۴. گوش ۱۵. دی به مهر ۱۶. مهر ۱۷. سروش ۱۸. رشن ۱۹. فروردین ۲۰. بهرام ۲۱. رام ۲۲. باد ۲۳. دی به دین ۲۴. دین ۲۵. ارد ۲۶. اشتاد ۲۷. اسمان ۲۸. زامیاد ۲۹. ماراسپند/ماراسفند ۳۰. انیران. هرگاه ماه و روز هم نام می شدند، جشنی برگزار می شد. هر کدام از روزهای خمسۀ مسترقه به نام یکی از فصل های گات ها، عبارت بود از اَهنود، اَشنو، اسپنتمد، وهوخشتر و وَهشتو ایشت.
wikijoo: تقویم_اوستایی