سخت افزار رایانه (به انگلیسی: Computer Hardware) اجزاء فیزیکی قابل لمس رایانه که از اجزاء الکترونیکی یا الکترومکانیکی تشکیل شده باشد.
پردازنده مرکزی مسئولِ کارایی رایانه است و بیشترین محاسبات را انجام می دهد. این پردازنده که با نام مغز رایانه نیز شناخته می شود، توسط یک پنکه خنک و حفره گرما می شود. بیشتر پردازنده های مرکزی جدید بر روی خود مدار پردازنده گرافیکی نیز دارند.
چیپست که مدار نورث بریج بر روی آن قرار دارد، مسئول رابطهٔ پردازنده مرکزی با قطعات دیگر سیستم مانند رم یا حافظه اصلی است.
حافظه دسترسی تصادفی یا رَم دادهها و کُدی توسط پردازنده مرکزی مورد استفاده قرار می گیرد را در خود ذخیره می کند.
حافظه فقط خواندنی یا رام بایوس را بر روی خود ذخیره می کند. بایوس برنامه ایست که در هنگام شروع به کار رایانه اجرا می شود و فرایند «بوت شدن» یا «راه اندازی» نیز نامیده می شود. بایوس شامل ثابت افزار راه انداز و ثابت افزار مدیریت تغذیه است. مادربوردهای جدید به جای بایوس دارای UEFI هستند.
گذرگاه ها پردازنده مرکزی را به قطعات مختلف داخلی و کارت های توسعه مانند کارت صدا و کارت گرافیک متصل می کنند.
باتری سیماس نیز به مادربورد متصل می شود. این باتری برق مورد نیاز برای نگه داری زمان و تاریخ در بایوس را تأمین می کند.
سخت افزار رایانه در واقع همان قسمت ها یا اجزای فیزیکیِ رایانه مانند نمایشگر، موشواره، صفحه کلید، دیسک سخت، واحد سیستم (کارت های گرافیک، کارت های صدا، حافظه اصلی، مادِربورد و تراشه های دیگر) و… هستند که قابل لمس اند.
در مقابل، نرم افزار دسته ای از مجموعه دستورالعمل های قابل فهم برای ماشین است که به پردازنده مرکزی امر می کند تا اعمال خاصی را انجام دهد. ترکیب نرم افزار و سخت افزار یک سیستم رایانه قابل استفاده را به وجود می آورند.
الگوی ساخت تمام رایانه های امروزی معماری فون نویمان است. این معماری برای اولین بار در گزارشی به قلم ریاضی دان مجارستانی، جان فون نویمان در سال ۱۹۴۵ توضیح داده شد. معماری فون نویمان روش طراحی یک رایانه دیجیتال را با تقسیم آن به واحد پردازنده مرکزی، حافظهٔ اصلی، حافظه های ذخیره سازی انبوه و ساز و کارهای ورودی/خروجی شرح می دهد.در این تقسیم بندی واحد پردازنده مرکزی شامل واحد محاسبه و منطق، ثبات ها و یک واحد کنترل (شامل ثبات شمارنده برنامه، ثبات دستورالعمل و …) است. حافظهٔ اصلی نیز برای ذخیره سازی دادهها و دستورالعامل ها مورد استفاده قرار می گیرد.
پردازنده مرکزی مسئولِ کارایی رایانه است و بیشترین محاسبات را انجام می دهد. این پردازنده که با نام مغز رایانه نیز شناخته می شود، توسط یک پنکه خنک و حفره گرما می شود. بیشتر پردازنده های مرکزی جدید بر روی خود مدار پردازنده گرافیکی نیز دارند.
چیپست که مدار نورث بریج بر روی آن قرار دارد، مسئول رابطهٔ پردازنده مرکزی با قطعات دیگر سیستم مانند رم یا حافظه اصلی است.
حافظه دسترسی تصادفی یا رَم دادهها و کُدی توسط پردازنده مرکزی مورد استفاده قرار می گیرد را در خود ذخیره می کند.
حافظه فقط خواندنی یا رام بایوس را بر روی خود ذخیره می کند. بایوس برنامه ایست که در هنگام شروع به کار رایانه اجرا می شود و فرایند «بوت شدن» یا «راه اندازی» نیز نامیده می شود. بایوس شامل ثابت افزار راه انداز و ثابت افزار مدیریت تغذیه است. مادربوردهای جدید به جای بایوس دارای UEFI هستند.
گذرگاه ها پردازنده مرکزی را به قطعات مختلف داخلی و کارت های توسعه مانند کارت صدا و کارت گرافیک متصل می کنند.
باتری سیماس نیز به مادربورد متصل می شود. این باتری برق مورد نیاز برای نگه داری زمان و تاریخ در بایوس را تأمین می کند.
سخت افزار رایانه در واقع همان قسمت ها یا اجزای فیزیکیِ رایانه مانند نمایشگر، موشواره، صفحه کلید، دیسک سخت، واحد سیستم (کارت های گرافیک، کارت های صدا، حافظه اصلی، مادِربورد و تراشه های دیگر) و… هستند که قابل لمس اند.
در مقابل، نرم افزار دسته ای از مجموعه دستورالعمل های قابل فهم برای ماشین است که به پردازنده مرکزی امر می کند تا اعمال خاصی را انجام دهد. ترکیب نرم افزار و سخت افزار یک سیستم رایانه قابل استفاده را به وجود می آورند.
الگوی ساخت تمام رایانه های امروزی معماری فون نویمان است. این معماری برای اولین بار در گزارشی به قلم ریاضی دان مجارستانی، جان فون نویمان در سال ۱۹۴۵ توضیح داده شد. معماری فون نویمان روش طراحی یک رایانه دیجیتال را با تقسیم آن به واحد پردازنده مرکزی، حافظهٔ اصلی، حافظه های ذخیره سازی انبوه و ساز و کارهای ورودی/خروجی شرح می دهد.در این تقسیم بندی واحد پردازنده مرکزی شامل واحد محاسبه و منطق، ثبات ها و یک واحد کنترل (شامل ثبات شمارنده برنامه، ثبات دستورالعمل و …) است. حافظهٔ اصلی نیز برای ذخیره سازی دادهها و دستورالعامل ها مورد استفاده قرار می گیرد.
wiki: سخت افزار رایانه