جامعه شناسی دین یکی از حوزه های جامعه شناسی است که به نقش دین در جامعه می پردازد.
گیدنز، آنتونی (۱۳۷۶)، جامعه شناسی، منوچهر صبوری (مترجم)، تهران: نشر نی
«چگونه می توانیم در دنیایی بدون خدا زندگی کنیم؟» این پرسش از قرن هجدهم به بعد، هنگامی که متفکّران اجتماعی و علمای دینی تصور کردند نفوذ دین به شدّت رو به زوال می رود، در فرهنگ غرب طنین افکند. نزدیک به پایان قرن نوزدهم، فریدریش نیچه اعلام داشت که «خدا مرده است!». به ادعای نیچه از این پس، باید بدون هیچ گونه اصول راهنمای ثابت اخلاقی زندگی کنیم. زندگی در دنیایی بدون خدا به معنای آن است که ارزش های خودمان را خلق کنیم و به آنچه نیچه «تنهایی وجود» می نامید، عادت کنیم. اما روشن نیست آن طور که نیچه تصوّر می کرد نفوذ دین تا مرحله ای تنزل کرده باشد که به کلی محو گردد (گیدنز، ۱۳۷۶: ۴۹۵).
رویکردهای جامعه شناختی نسبت به دین هنوز شدیداً تحت تأثیر اندیشه های سه نظریه پرداز کلاسیک جامعه شناسی یعنی مارکس، دورکهایم و وبر است. هیچ یک از این سه جامعه شناس خود مذهبی نبودند و همگی فکر می کردند که اهمیت دین در دوران امروزی کاهش خواهد یافت. آن ها بر این باور بودند که مذهب اساساً یک توهم است، زیرا طرفداران مذاهب مختلف ممکن است به طور کلی در مورد اعتبار اعتقاداتی که دارند، متقاعد شده باشند، اما اصل گوناگونی مذاهب و ارتباط آشکارشان با انواع مختلف جامعه، این اعتبار را زیر سؤال می برد (گیدنز، ۱۳۷۶: ۵۰۲).
کارل مارکس با وجود این که در این زمینه تأثیر زیادی بر جای گذاشته، اما هرگز مذهب را به تفصیل مطالعه نکرده است. اندیشه های او اکثراً از نوشته های تعدادی از مؤلفان علوم الهی و فلسفی اوایل قرن نوزدهم سرچشمه می گرفت. یکی از این مؤلفان لودویگ فویر باخ بود ف که کتاب معروفی به نام جوهر مسیحیت نوشت؛ بنابراین نظر فویرباخ، دین عبارت است از عقاید و ارزشهایی که به وسیله انسان ها در تکامل فرهنگیشان به وجود آمده، اما اشتباهاً به نیروهای الهی یا خدایان نسبت داده شده است. از آنجا که انسان ها تارخ خود را کاملاً درک نمی کنند. معمولاً ارزش ها و هنجارهایی را که به طور اجتماعی ایجاد شده اند به اعمال خدایان نسبت می دهند. بدین سان داستان ده فرمان که توسط خداوند به موسی داده شده تفسیر اسطوره ای سرچشمه های احکام اخلاقی است که حاکم بر زندگانی مؤمنان یهودی و مسیحی است.
گیدنز، آنتونی (۱۳۷۶)، جامعه شناسی، منوچهر صبوری (مترجم)، تهران: نشر نی
«چگونه می توانیم در دنیایی بدون خدا زندگی کنیم؟» این پرسش از قرن هجدهم به بعد، هنگامی که متفکّران اجتماعی و علمای دینی تصور کردند نفوذ دین به شدّت رو به زوال می رود، در فرهنگ غرب طنین افکند. نزدیک به پایان قرن نوزدهم، فریدریش نیچه اعلام داشت که «خدا مرده است!». به ادعای نیچه از این پس، باید بدون هیچ گونه اصول راهنمای ثابت اخلاقی زندگی کنیم. زندگی در دنیایی بدون خدا به معنای آن است که ارزش های خودمان را خلق کنیم و به آنچه نیچه «تنهایی وجود» می نامید، عادت کنیم. اما روشن نیست آن طور که نیچه تصوّر می کرد نفوذ دین تا مرحله ای تنزل کرده باشد که به کلی محو گردد (گیدنز، ۱۳۷۶: ۴۹۵).
رویکردهای جامعه شناختی نسبت به دین هنوز شدیداً تحت تأثیر اندیشه های سه نظریه پرداز کلاسیک جامعه شناسی یعنی مارکس، دورکهایم و وبر است. هیچ یک از این سه جامعه شناس خود مذهبی نبودند و همگی فکر می کردند که اهمیت دین در دوران امروزی کاهش خواهد یافت. آن ها بر این باور بودند که مذهب اساساً یک توهم است، زیرا طرفداران مذاهب مختلف ممکن است به طور کلی در مورد اعتبار اعتقاداتی که دارند، متقاعد شده باشند، اما اصل گوناگونی مذاهب و ارتباط آشکارشان با انواع مختلف جامعه، این اعتبار را زیر سؤال می برد (گیدنز، ۱۳۷۶: ۵۰۲).
کارل مارکس با وجود این که در این زمینه تأثیر زیادی بر جای گذاشته، اما هرگز مذهب را به تفصیل مطالعه نکرده است. اندیشه های او اکثراً از نوشته های تعدادی از مؤلفان علوم الهی و فلسفی اوایل قرن نوزدهم سرچشمه می گرفت. یکی از این مؤلفان لودویگ فویر باخ بود ف که کتاب معروفی به نام جوهر مسیحیت نوشت؛ بنابراین نظر فویرباخ، دین عبارت است از عقاید و ارزشهایی که به وسیله انسان ها در تکامل فرهنگیشان به وجود آمده، اما اشتباهاً به نیروهای الهی یا خدایان نسبت داده شده است. از آنجا که انسان ها تارخ خود را کاملاً درک نمی کنند. معمولاً ارزش ها و هنجارهایی را که به طور اجتماعی ایجاد شده اند به اعمال خدایان نسبت می دهند. بدین سان داستان ده فرمان که توسط خداوند به موسی داده شده تفسیر اسطوره ای سرچشمه های احکام اخلاقی است که حاکم بر زندگانی مؤمنان یهودی و مسیحی است.
wiki: جامعه شناسی دین