منعم

منعم . [ م ُ ع َ ] (ع ص ) احسان کرده شده و نیکویی کرده شده . (ناظم الاطباء) :
وین عید همایون به تو برفرخ و میمون
تو منعم و آن کس که تو خواهی به تو منعم .

عنصری (دیوان چ یحیی قریب ص 137).

ایزد عز ذکره ما را و همه ٔ مسلمانان را در عصمت خویش نگاه داراد... تا به شکر نعمتهای وی و بندگان وی که منعمان باشند رسیده آید. (تاریخ بیهقی چ فیاض ص 253).
- منعم علیه ؛ پذیرفته ٔ احسان و نیکویی . (ناظم الاطباء). || کثیرالمال . || نیکوحال . (از اقرب الموارد) (ازمحیطالمحیط).

منعم . [ م ُ ع ِ ] (ع ص ) مالدار و نعمت دهنده . (آنندراج ). آنکه احسان و نیکویی می کند و نعمت دهنده و کریم و نیکوکار و جوانمرد و سخی و باهمت . (ناظم الاطباء). صاحب نعمت . (از اقرب الموارد) :
وین عید همایون به تو بر، فرخ و میمون
تو منعم و آن کس که تو خواهی به تو منعم .

عنصری (دیوان چ یحیی قریب ص 137).

کدام منعم کو مر ترا به طاعت نیست
کدام مفلس کو مر ترا به فرمان نیست .

قطران (دیوان چ محمد نخجوانی ص 48).

دو فریضه پیدا کرد از بهر منعمان و بندگان خاص . (قابوس نامه چ نفیسی ص 13). مردی سخت منعم بود. (قابوس نامه ایضاً ص 14).
گر راست گفت آنکه ترا این امید کرد
درویش تشنه ماند و تو رستی که منعمی .

ناصرخسرو.

نعمت منعم چراست دریادریا
محنت مفلس چراست کشتی کشتی .

ناصرخسرو.

منعمامکرما خداوندا
شاکرند از تو خلق و تو مشکور.
ابوالفرج رونی (دیوان چ پروفسور چایکین ص 59).
گردد از مال تو امل منعم
خواهد از تیغ تو اجل زنهار.
ابوالفرج رونی (دیوان چ پروفسور چایکین ص 51).
مانا جناب بستی با منعمان دهر
زین روی باشد از همگان اجتناب تو.

مسعودسعد.

تویی مفضل ملت ایزدی
تویی منعم دولت پادشا.

امیر معزی (دیوان چ اقبال ص 32).

تقدیر آسمانی شیر شرزه ... را گرفتار سلسله گرداند... و توانگر منعم را درویش . (کلیله و دمنه ).
کفر باشد از طمع پیش در هر منعمی
قامت آزادگی چون حلقه بر در داشتن .

سنائی (دیوان چ مصفا ص 252).

یکی عالم یکی جاهل یکی ظالم یکی عاجز
یکی منعم یکی مفلس یکی شادان یکی محزون .

سنائی (ایضاً ص 284).

شکر بنده کیمیای انعام خداوندگار منعم است . (چهارمقاله چ معین ص 3). جوان بود و منعم و متنعم . (چهارمقاله ایضاً ص 109).
چه قادر، قادر مکرم چه قاهر، قاهر منعم
چه صفدر، صفدر گیتی چه سرور، سرور لشکر.
عبدالواسع جبلی (دیوان چ صفا ج 1 ص 140).
منعمی بر پیر دهقانی گذشت اندر دهی
نان جو می خورد و پیشش پاره ای بز موی و دوک .

انوری (دیوان چ مدرس رضوی ص 669).

حرز مطلق رکن دین اقضی القضات شرق و غرب
آنکه دهرش منعم و ایام مفضل یافته .
جمال الدین عبدالرزاق (دیوان چ وحید دستگردی ص 321).
آنی که جهان را تو شدی منعم و مخدوم
هم قمع ستمکاری و هم نصرت مظلوم .

جمال الدین عبدالرزاق (ایضاً ص 371).

منعما پیش کیقباد دوم
از من این یک سخن به راز فرست .

خاقانی .

شکم منعمان چون طبل تهی شد و از نان نشان نماند. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی چ 1 تهران ص 326).
کس از دریای فضلش نیست محروم
ز درویش خزر تا منعم روم .

نظامی .

دانای سخن چنین کند یاد
کز جمله ٔ منعمان بغداد.

نظامی .

ترا قصد جان خداوندگار مشفق ومخدوم منعم می باید اندیشید. (مرزبان نامه چ قزوینی ص 255). پس نه بخت را ملامت کند و نه از گردش روزگار شکایت نماید و نه بر چنین متمولان و منعمان حسد برد. (اخلاق ناصری ). سلاطین اظهار صداقت از آن روی کنند که خود را متفضل و منعم شمرند. (اخلاق ناصری ).
مرا واجب بود ازجان دعای دولتت گفتن
به شکر منعم اولیتر زبان کاندر دهان گردد.

کمال الدین اسماعیل (دیوان چ حسین بحرالعلومی ص 67).

ای منعمی که با کف گوهرفشان تو
محتاج بحر و ابر گهربار نیستم .

کمال الدین اسماعیل (ایضاً ص 197).

تویی آن منعمی که از کرمت
شرمسار است کان و دریا نیز.

کمال الدین اسماعیل (ایضاً ص 298).

بسا مفلس بینوا سیر شد
بسا کار منعم زبر زیر شد.

سعدی .

منعم به کوه و دشت وبیابان غریب نیست
هرجا که رفت خیمه زد و بارگاه ساخت .

سعدی .

قسمت خود میخورند منعم و درویش
روزی خود می خورند پشه و عنقا.

سعدی .

منعم که نظر به حال درویش کند
چندانکه کرم کند طمع بیش کند.

سعدی .

در این بازار اگر سودی است با درویش خرسند است
خدایا منعمم گردان به درویشی و خرسندی .

حافظ.

- منعم شدن ؛ توانگر شدن . صاحب مال و نعمت شدن :
نتوان به قیل و قال ز ارباب حال شد
منعم نمی شود کسی از گفتگوی گنج .

صائب .

|| آنکه بنده آزاد می کند. (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). آنکه عبد خود را تبرعاً آزاد می کند. || از صفات خدای تعالی . (از یادداشت مرحوم دهخدا) : در نعمت خدای منعم را بیند. (کیمیای سعادت چ احمد آرام ص 770).
قدیم حال گردانی رحیم و راحم و ارحم
بصیر و مفضل و منعم خدای دین و دنیایی .

سنائی (دیوان چ مصفا ص 312).

از منعم و منتقم بدانچه بینی راضی باشی . (مرزبان نامه چ قزوینی ص 278). به مطالعه ٔ منعم از ملاحظه ٔ نعمت او مشغول شوند. (مصباح الهدایه چ همایی ص 231). بعد از مشاهده ٔ مسبب که منعم مطلق است . (مصباح الهدایه ایضاً ص 349).
- منعم برکمال ؛ خدای تعالی : منعم برکمال ومکرم بی زوال او را عمّی به ارزانی داشته است . (چهارمقاله چ معین ص 4 و 5).
- منعم حقیقی ؛ خداوند تبارک و تعالی . (ناظم الاطباء).

ثروتمند

مورد احسان

مالدار

بخشیانده

مترادف: بخشنده، توانگر، ثروتمند، دارا، غنی متضاد: مسکین برابر پارسی: بخشنده، توانگر، بهره رسان، آساینده

نعمت داده شده . . . منعم
خدایا منعمم گردان. به درویشی و خرسندی

نعمت داده شده