اذراباد

آذرآباد. شهر آذرآباد که در بین مردم محلی به آدربا شهرت دارد، شهری باستانی است که تاریخ آن را متعلق به دوران ساسانیان می دانند.نبو
این شهر امروزه در منطقه ورزنه گلپایگان (گلشهر) و در فاصله ۲۵ کیلومتری گلپایگان قرار دارد.
گویا مردمان آن قبل از اسلام، پیرو دین زردتشت بوده اند و آذرآباد یادآور نیاکان زردتشتی ما است که به آتش (آذر) به چشم احترام می نگریستند. پس از مدتی نامآذرآباد به «آدربا» مبدل شد که امروزه اغلب ساکنین-ورزنه- این نام را به یاد دارند. همچنین در میان قبرستان این منطقه قبرهایی با علائم صلیب وجود داشته که نشانگر وجود مسیحیان در این منطقه می باشد که خود جای تأمل دارد، چرا که در منطقه گلپایگان هیچگونه پیروان دین مسیحی یافت نشده است، لذا این فرضیه که آدربا شهری متمدن با قدمتی به طول تاریخ است قوت می گیرد. بقایای شهر به صورت تپه های کوچک خاکی است که از فرسایش خانه ها و اماکن شهر به وجود آمده است. به دلیل استفاده از خشت خام در مصالح شهر، خانه ها به سرعت رو به ویرانی گذاشته اند. با این وجود در این شهر باستانی، مکان های متعددی را می توان مشاهده کرد از جمله، بخشی از برج و باروی حفاظتی شهر، قسمتی از خانه اعیان نشین خان ها، حمام، سفالخانه، گورستان و زه کش آب، که البته از این مکان ها بقایای ناچیزی وجود دارد و به دلیل حفاری های متعدد این بنای ماندگار به سرعت در حال تخریب است. آنچه مسلم است از وسعت گورستان شهر آذر آباد می توان شهری وسیع و آباد را تخمین زد. برخی آذرآباد را نام قدیم ورزنه امروزی که بخشی از شهرستان گلپایگان است می دانند که این گفته به عنوان یک فرضیه به قوت خود باقی است.
باستانشناسان در خصوص علت ویرانی این شهر معتقدند که در گذشته به علت خشکی قناتها ساکنین شهر به محلی که تقریباً در ده کیلومتری جنوب شهر (آذرآباد) واقع است نقل مکان می کنند (ورزنه فعلی). البته نقل قول صحیح تر که از ریش سفیدان ورزنه فعلی نقل می شود بروز قحطی و سیلاب در آذر آباد می باشد که باعث تخریب آنجا شده است و دلیل واضح این امر جاری بودن قنات آذرآباد تا ۵۰ سال پیش و کشت شدن آن توسط اهالی ورزنه (خاندان جمالی- حاج علی اصغر جمالی از خوانین وقت ورزنه) می باشد. یکی دیگر از وجه تسمیه های آذرآباد که به (آدربا) معروف شده است وزش همیشگی باد در این منطقه می باشد (در لفظ محلی آدربا یا همان آدر باد) که آثار آسیاب بادی در کوه مشرف به آدربا (کوه حاج قارا) موجود می باشد. امروزه این منطقه بخشی از پناهگاه حیات وحش موسوم به حیات وحش موته می باشد که گونه های نادر جانوری از جمله آهو در آن یافت می شود.