قَراخانیان
(یا: ایلک خانیان؛ آل افراسیاب؛ آل خاقان؛ خاقانیان؛ ملوک خانیه) از نخستین سلسله های حکومتگر ترک مسلمان در بخش های وسیعی از آسیای میانه (شامل کاشغر و بلاساغون و ختن و ماوراءالنهر - ح ۳۱۵ـ۶۰۹ق). آنان نخست در کاشغر و بلاساغون مستقر شدند و از حدود ۳۱۵ تا ۶۰۹ق بر آن نواحی حکم راندند. فزونی امرای این سلسله موجب شد که امیران این خاندان به رغم فتوحاتشان ، نتایج درخشانی از کار خود نگیرند و به سلسله های دیگر، مانند غزنویان و سلجوقیان وابسته شوند. آنان پس از اتحاد با طوایف ترک مشرق فرغانه ، در قرن ۴ق مسلمان شدند. پایتخت شان کاشغر بود و در زمان شهاب الدوله بغراخان بر قلمرو سامانیان تسلط یافتند (۳۸۲ق). فتح کامل بخارا در ۳۸۹ق به دست ایلک خان احمد بن علی انجام گرفت که دولت سامانیان را در ماوراءالنهر منقرض کرد. قراخانیان پس از تسخیر ماوراءالنهر، بخارا را مرکز خود قرار دادند و در آن جا دولتی مقتدر به وجود آوردند. قراخانیان درصدد تسخیر ولایات جنوبی جیحون برآمدند، اما درپی شکست از سلطان محمود غزنوی (۳۹۸ق) به ماوراءالنهر و کاشغر و مغولستان شرقی قناعت کردند. شاهان این سلسله از اواسط قرن ۵ق در دو منطقه حکمرانی کردند: یکی در سمرقند و دیگری در کاشغر و بلاساغون . قراخانیان به اطاعت سلاجقه درآمدند و با آن ها قرابت و پیوند یافتند. سرانجام با شکست سنجر و غلبۀ قراختائیان (۵۳۶ق)، فرمانبردار آنان شدند. در ۶۰۹ق به دست محمد خوارزم شاه ، حکومت آنان برچیده شد. ایلک خانیان در تربیت شعرا و ترویج ادب و فضل کوشیدند و شعرایی چون شهاب الدین نسفی ، سوزنی سمرقندی و عثمان مختاری آن ها را ستوده اند.
(یا: ایلک خانیان؛ آل افراسیاب؛ آل خاقان؛ خاقانیان؛ ملوک خانیه) از نخستین سلسله های حکومتگر ترک مسلمان در بخش های وسیعی از آسیای میانه (شامل کاشغر و بلاساغون و ختن و ماوراءالنهر - ح ۳۱۵ـ۶۰۹ق). آنان نخست در کاشغر و بلاساغون مستقر شدند و از حدود ۳۱۵ تا ۶۰۹ق بر آن نواحی حکم راندند. فزونی امرای این سلسله موجب شد که امیران این خاندان به رغم فتوحاتشان ، نتایج درخشانی از کار خود نگیرند و به سلسله های دیگر، مانند غزنویان و سلجوقیان وابسته شوند. آنان پس از اتحاد با طوایف ترک مشرق فرغانه ، در قرن ۴ق مسلمان شدند. پایتخت شان کاشغر بود و در زمان شهاب الدوله بغراخان بر قلمرو سامانیان تسلط یافتند (۳۸۲ق). فتح کامل بخارا در ۳۸۹ق به دست ایلک خان احمد بن علی انجام گرفت که دولت سامانیان را در ماوراءالنهر منقرض کرد. قراخانیان پس از تسخیر ماوراءالنهر، بخارا را مرکز خود قرار دادند و در آن جا دولتی مقتدر به وجود آوردند. قراخانیان درصدد تسخیر ولایات جنوبی جیحون برآمدند، اما درپی شکست از سلطان محمود غزنوی (۳۹۸ق) به ماوراءالنهر و کاشغر و مغولستان شرقی قناعت کردند. شاهان این سلسله از اواسط قرن ۵ق در دو منطقه حکمرانی کردند: یکی در سمرقند و دیگری در کاشغر و بلاساغون . قراخانیان به اطاعت سلاجقه درآمدند و با آن ها قرابت و پیوند یافتند. سرانجام با شکست سنجر و غلبۀ قراختائیان (۵۳۶ق)، فرمانبردار آنان شدند. در ۶۰۹ق به دست محمد خوارزم شاه ، حکومت آنان برچیده شد. ایلک خانیان در تربیت شعرا و ترویج ادب و فضل کوشیدند و شعرایی چون شهاب الدین نسفی ، سوزنی سمرقندی و عثمان مختاری آن ها را ستوده اند.
wikijoo: قراخانیان