ونداد هرمزد

ونداد هرمزد یا وندادهرمز یکی از اسپهبدان قارنوندیان در طبرستان بود. وی در سال ۱۶۸ هجری با ایجاد اتحادی میان خود و دیگرفرمانروایان تبرستان، شورش طبرستان را رهبری کرد. ونداد هرمزد در چندین نبرد عمال خلیفه مهدی عباسی را شکست داد ولی در دوره زمامت هادی عباسی به عنوان گروگان به بغداد رفت و در سال های پایانی خلافت هادی توانست به سرزمین خود بازگردد.
تاریخ دماوند، هاشم ایزدپناه.
اسلامی، حسین. مازندران در تاریخ. ج. یک. ساری: انتشارات شلفین، ۱۳۹۰. شابک ‎۹۷۸-۶۰۰۶۱۰۰-۱۷۸-۹.
در سال ۷۶۰ میلادی که پدر ونداد هرمز فرمانروای کارنوندیان بود، دابویگان به رهبری اسپهبد خورشید در برابر عباسیان شورش کردند. خورشید شکست خورد و به دیلم گریخت و از آنجا حملهٔ متقابل به عباسیان را آغاز کرد ولی دگربار شکست خورد و پس از آنکه از اسارات خانواده اش به دست عباسیان آگاه شد زهر خورد و خود را کشت. بدین گونه فرمانروایی دابویگان پایان یافت ولی دیگر فرمانروایی های محلی مانند قارنوندی، باوندی و زرمهری که تا پیش از آن تابع دابویگان بودند به حیات خود ادامه دادند و با پرداخت باج سالانه به عباسیان بر بخشهایی از تبرستان فرمان راندند.
در سال ۷۶۵ ونداد هرمز فرمانروای قارنوندی تبرستان شد. در ۷۷۲ خالد بن برمک والی عباسیان در تبرستان، منطقه را ترک گفت. اندکی پس از رفتن خالد، ونداد نامه ای به شروین یکم نوشت و او را به شورش علیه عباسیان فراخواند. شروین پذیرفت و در کنار ونداد و حاکم زرمهری تبرستان در شورش شرکت کرد. آنها شروع به نابودی شهرهایی کردند که توسط مسلمانان ساخته شده بودند و در سال ۷۸۲ شروین یکم در کنار ونداد هرمز تبرستان را از مسلمانان پاکسازی کرد. در همین دوران ونداد هرمز به لقب دابویی گیلگیلان و شروین به لقب پشتخوارگرشاه نامـــوَر شد. هنگامی که خبر بپاخاستن تبرستان به بغداد رسید مهدی یکی از برجسته ترین فرماندهان خود به نام سلیم فرغانی را به رویارویی شورشیان فرستاد ولی ونداد به کمک برادرش وندامید توانست سلیم را شکست دهد و بکشد. مهدی سپس فرشا را فرستاد که او هم توسط ونداد هرمز مغلوب، دستگیر و کشته شد.
ونداد تا سال ۷۸۵ به دفع شورشهای پی در پی اعراب ادامه داد در این سال او و دیگر حکام محلی تبرستان از عربها شکست خوردند و بار دیگر پذیرفتند که به خلیفه باج سالانه دهند.