هاون

هاوَن یا هَوَنگ ظرفی سنگی یا فلزی (غالباً برنجی) است که در آن ادویه و تخم های گیاهان و غیره را با دسته ای می کوبند و می سایند.
علی اکبر دهخدا و دیگران، سرواژهٔ «هاون»، لغت نامهٔ دهخدا (بازیابی در ۱۸ دی ۱۳۹۰ خورشیدی).

هاون یا هَوَنگ ابزاری متشکل از یک ظرف غالباً مسی یا سنگی با دسته ای از همان جنس که توسط آن ادویه یا تخم گیاهان را می کوبند و نرم می کنند. در دوران باستان یکی از آلات مقدس پرستشگاه مزدیسنان بوده و گیاه هوم را در آن کوبیده و شربت مقدس هوم را می ساختند. موبدِ مأمور تهیه شربت هوم، هاوَنان نام داشته است.
• «این سخن را ذوالنون بشنود. دانست که وی حقیقت کار نرسیده است که دنیا به نزد او خطیر است. ذوالنون آن کودک را بخواند و گفت: به دکان فلان عطار رو، و بگوی از من تا سه درم فلان دارو بدهد. برفت و بیاورد. گفت: در هاون کن، و خرد بسای. آنگاه پاره ای روغن بر وی افگن تا خمیر گردد، و از وی سه مهره بکن و هر یک را به سوزن سوراخ کن وبه نزدیک من آر. کودک چنان کرد و بیاورد. ذوالنون آن را در دست مالید و در او دمید تا سه پاره یاقوت گشت، که هرگز آن چنان ندیده بود. گفت: اینها را به بازار بر و قیمت کن، ولیکن مفروش. کودک به بازار برد و بنمود. هر یکی را به هزار دینار بخواستند. بیامد، و با شیخ بگفت. ذوالنون گفت: به هاون نه وبسای و به آب انداز. چنان کرد و به آب انداخت. گفت: ای کودک! این درویشان از بی نانی گرسنه نیند، لیکن این اختیار ایشان است.» -> عطار، تذکرة الأولیاء، ذکر ذالنون مصری رحمة الله علیه
• «آب در هاون کوبیدن»کنایه از کار بیهوده انجام دادن• «چند استخوان که هاون دوران روزگار / خردش چنان بکوفت که خاکش غبار کرد»• «ببند ار کحل دین خواهی کمر چون دستهٔ هاون / به پیش آنکه ارواحند هاونکوب دکانش»• «در هاون اقبال عنایت گهری کوفت / صد دیده حق بین ز دل کور برآمد»• «وین سرمه عشق او اندرخور هاون نی / دیدی تو چنین سرمه کو هاون ها ساید»• «به آب اندر چنان تابی که سیمینه یکی مجمر / به میغ اندر بدان مانی که زرّینه یکی هاون»• «هاون ار چند چیزها ساید / هم بسوده شود چو وقت آید»