تپورستان

تپور ها قومی ایرانی تبار در شمال ایران بودند. کتزیاس در مورد فتوحات آشوریان در مرز های فلات ایران به سه قوم هیرکانی و تپور و کادوسیان اشاره میکند که در شامل میزیستند و آشوریان سرزمین این سه قوم را فتح نمودند. هرودوت از قوم تیبار ( تپور ) در کنار قوم مار ( مارد ) در ساتراپ نوزدهم نام می برد. هرودوت مارد ها را به عنوان یکی از طوایف پارس معرفی میکند. پولیبیوس مارد ها را ساکن مارگانیا در مرو معرفی میکند و کوه های تپوری را در نزدیکی دریای هیرکانیا شناسایی میکند. پلینی از قوم تپور به عنوان قومی ساکن کنار دریای هیرکانی نام میبرد. آریان نیز به چهار قوم هیرکانی و تپور و آمارد و کادوسیان نام میبرد و می نویسد فرادات حاکم تپورها با اسکندر صلح می کند و اسکندر آمارد ها را شکست میدهد و سرزمین آمارد به سرزمین تپور ها الحاق میشود. به گفته استرابون تپور ها در کنار آمارد و کادوسیان نامشان به عنوان کوهنشین های شمال البرز یاد شده است وی گروه دیگری از تپورها را بین دربیک ها و هیرکانی ها و دسته دیگر را بین هیرکانیا و آریا و گروه دیگر کنار آناریاکه ها سکونت داشتند و به اعتقاد استرابون سرزمین تپوری ها و ری و دروازه های کاسپین بخشی از سرزمین ماد بود که به سرزمین پارت الحاق شدند. بطلمیوس نیز تپور ها را در دو منطقه شناسایی می کند گروهی را ساکن سرزمین اسکیت ها میداند و گروه دیگر از تپور ها را در شمال قومس از منطقه الیماس تا رودخانه چرینداس شناسایی میکند که رودخانه چرینداس در شرق مازندران واقع شده بود. خاراکسی نیز اشاره میکند که فرهاد اشکانی در البرز سرزمین های تپوریه و امارد و هیرکانی را فتح میکند و امارد ها به خاراکس تبعید میکند و گروه دیگری از تپور ها را در سرزمین امارد جایگزین آمارد های پارسی تبار میکند.

نام طبرستان از قوم تپور گرفته شده است. موسی خورنی مورخ ارمنی عصر ساسانی نیز به سرزمین طبرستان تپرستان می گوید و سبئوس نیز در کتاب تاریخ ارمنستان از سرزمین تپرستان نام میبرد و در سکه های اسپهبدان طبرستان نام تپورستان روی سکه ها حک شده است.
پس از اسلام قوم تپوری به قوم تبری و قوم طبری تغییر شکل داد و جریر طبری از سکنه طبرستان با عنوان طبریان یاد می کند و نامی اصفهانی نیز در عصر زندیه از مردم مازندران با عنوان طبرسان یاد میکند. یعقوبی قوم تبر را از نسل یافث بن نوح معرفی میکند و یاقوت حموی نیز مردم جبال یعنی ری و قزوین و مردم موقان یعنی سکنه شمال اردبیل را از نژاد طبرستان یاد می کند که منظور همان نژاد طبری و تپوری هست.
امروزه نیز مردم طبرستان و قوم طبری به دو دسته مازرونی و کوهی تقسیم می شوند. سکنه جلگه را مازرونی و سکنه کوه را کوهی می گویند.

امروزه اقوام طبری که ریشه در قوم تپور دارند در استان های شمالی مانند گلستان و مازندران و گیلان و استان های ریشته کوه البرز همچون سمنان و تهران و البرز و قزوین سکونت دارند و بخشی نیز به علت تبعید در استان های زنجان و همدان و کرمانشاه و اصفهان و فارس و کرمان و یزد و خوزستان سکونت دارند و گروهی دیگر نیز به علت کار در استان های خراسان و هرمزگان و بوشهر و قم و اردبیل و اذربایجان شرقی و سیستان و بلوچستان و خراسان شمالی حضور دارند.

مردم طبرستان دارای حکومت هایی همچون فرادات تپوری در عصر هخامنشی و اسکندر بودند و در دوران اشکانیان تا اواسط عصر ساسانیان طبرستان توسط خاندان تپوری گشناسپ اداره میشد و این خاندان تا زمان بهرام شاه بر گیلان و دیلم نیز سلطه داشتند و از دوران قباد ساسانی حکومت گشنسپ شاهان تپورستان برچیده شد و قدرت به کاووس ساسانی رسیده و سپی خاندان های زرمهریان و کارنوندیان و باوندیان به قدرت رسیدند که در باوندیان و استنداران طبرستان در قرن پنج تا هفتم بر دیلم و گیلان و گرگان و ری سلطه یافتند و این نواحی تحت اداره طبرستان بود و بعدها قدرت طبرستان به چلاویان آمل و مرعشیان رسید که تا عصر شاه عباس صفوی بر طبرستان حکومت نمودند.

در غار هوتو بهشهر که بخشی از خاک قوم تپور بوده آثار 12 هزار سال مربوط به انسان های مدرن یافت شده است که نشان از قدمت قوم تپور دارد البته برخی آثار 75 هزار ساله نیز در غار هوتو بهشهر یافت شده ولیکن مربوط به انسان مدرن نیست زیرا انسان مدرن 50 هزار سال پیش از افریقا وارد آسیا شده است و این آثار مربوط به انسان های نئاندرتال و انسان راست قامت هست که منقرض شده اند.