خاویه

[ویکی الکتاب] معنی خَاوِیَةٌ: چیز تو خالی که آن را دور انداخته باشند - سرنگون شده (عبارت "خَاوِیَةٌ عَلَیٰ عُرُوشِهَا "استعاره است برای دیاری که از سکنه خالی شده است و در اصل یعنی دیوارهایش روی سقفش فرو افتاده که کنایه است از کمال خرابی ، زیرا خانه وقتی خراب میشود اول سقف آن فر...
معنی عُرُوشِهَا: سقفهایش (عبارت "خَاوِیَةٌ عَلَیٰ عُرُوشِهَا " کنایه است از کمال خرابی ، زیرا خانه وقتی خراب میشود اول سقف آن فرو میریزد ، و سپس دیوارها به روی سقف میافتد)
ریشه کلمه:
خوی (۵ بار)

«خاویه» از مادّه «خواء» (بر وزن هواء) گاه، به معنای ساقط گشتن و ویران شدن است، و گاه به معنای خالی شدن; این تعبیر در مورد ستارگان (شهب) که سقوط می کند نیز آمده، می گویند: «خوی النجم» یعنی ستاره سقوط کرد. «راغب» در «مفردات» می گوید: معنای اصلی «خوی» خالی شدن است، این تعبیر در مورد شکم های گرسنه، گردوی پوک و ستارگان خالی از باران گفته شده است (عرب جاهلی معتقد بود که هر ستاره ای در افق ظاهر می شود بارانی همراه دارد).
سقوط. خالی شدن در مجمع و مفردات می‏گوید: اصل خواء خالی شدن است گویند «خوی بطنه من الطعام» شکمش از طعام خالی شد. ولی دیگران سقوط و انهدام نیز گفته‏اند در قاموس گفته «خوت الدار: تهدّمت و خوت و خویت: خلت من اهلها و ارض خاویة ای خالیة» همچنین است قول صحاح و اقرب. فکر می‏کنم که خاویه در آیه به معنی ساقط باشد گر چه در مجمع خالیه گفته است یعنی: یا مانند آن که بر دهکده‏ای گذر کرد و آن بر سقفها افتاده و بعد دیوارها بر روی سقفها افتاده بود. در نهج البلاغه خطبه 98 هست: خاویه به معنی خالیه و یا ساقط است ولی خالی بودن بهتر به نظر می‏رسد زیرا ستم خانه را خالی و بی‏صاحب می‏گذارد. قوم را در آن محل می‏بینی که افتاده‏اند گوئی تنه‏های نخل سقوط کرده‏اند. ناگفته نماند خاویه در قرآن مجید پنج بار آمده است و مادّه آن واوی و یائی هر دو بکار رفته و مصدر واوی آن خوّ مصدریائی‏اش خوی و خواه است (اقرب).