کلمه جو
صفحه اصلی

سن مطلق

فرهنگ فارسی

سن زمین‌شناختی یک فسیل یا سنگ یا رویداد زمین‌شناختی که معمولاً برحسب سال بیان می‌شود


فرهنگستان زبان و ادب

{absolute age, actual age} [زمین شناسی] سن زمین شناختی یک فسیل یا سنگ یا رویداد زمین شناختی که معمولاً برحسب سال بیان می شود

پیشنهاد کاربران

شناسایی تاریخ زمین مستلزم شناخت و مقایسه تقدم و تأخر حوادث نسبت به یکدیگر و تاریخ مطلق رویداد آنها می باشد. در طول عمر زمین چهره آن تغییرات گونگونی را متحمل شده تا به صورت امروزی در آمده است. سن مطلق زمان رویداد وافعه را به شخصه و بدون سنجش با واقعه دیگری نشان می دهد. مثلاً پیدایش اولین پستانداران در 160 میلیون سال قبل سن مطلق این گروه از موجودات را تعیین می کند. برای تعیین سن مطلق در زمین شناسی روشهای مختلفی وجود دارد که در زیر به برخی از آنها اشاره شده است.
استفاده از ریتم نمو سالانه گیاهان ( دندروکرونولوژی )
نمو چوب ثانوی با تشکیل حلقه و متمایز از حلقه های قبلی در هر سال مشخص می شود با توجه به نحوه رشد و ضخامت هر یک از حلقه ها می توان شرایط آب و هوایی و مساعد بودن یا نامساعد بودن و تغذیه گیاه را دریافت و ضمناً با شمارش تعداد حلقه های چوب ثانوی سن مطلق یک گیاه را تشخیص داد. به این ترتیب برای نمو سالانه هر نوع درخت در سالهای گذشته شرایط استانداردی را تعیین کرده اند.
با قرار دادن شرایط رشدی هر نوع درخت در این جدول استاندارد شده نمو که به صورت دیاگرامی عرضه می شود، می توان زمان حیات درخت و در نتیجه سن مطلق آن را پیدا کرد. این روش حدود 6 هزار سال را مشخص می کند.

سیکلهای کوتاه مدت رسوب آهکهای دریاچه ای و رسوبهای بیولوژیکی
شدت رسوبگذاری و رنگ رسوبها به عوامل متعددی وابسته است در رسوبهای با لایه های ظریف این مسأله با تغییر درجه حرارت ، حتی روزانه و شبانه یا فصلی ارتباط نزدیک دارد. رسوبهایی که با شرایط بیولوژیکی ارتباط دارند مثلاً با پدیده کلروفیلی شدن گیاهان مربوط می شوند نیز این تغییرات را نشان می دهند. در طی روز عمل کربن گیری باعث جذب CO2 و در نتیجه رسوب بیشتر کربنات می شود و در شب با دفع CO2 عمل انحلال آهک شدیدتر و رسوب آن کندتر صورت می گیرد.
بدیهی است که در این شرایط و زمان کوتاه نمی توان پدیده چرخشی مناسب برای اندازه گیری سن مطلق پیدا نمود. ولی اگر تغییرات فصلی را در نظر بگیریم، این تغییرات تا حد قابل بررسی می باشند. در فصلهای نامناسب و سرد که روزها کوتاه و شبها بلند است ، تنفس گیاهان موجب آزاد شدن بیشتر CO2 است که اولاً از رسوب آهک جلوگیری می کند و ثانیاً با ایجاد بی کربنات قلیایی موجبات انعقاد مواد رسی را فراهم کرده و مرگ پلانکتون را افزایش می دهد.
فقدان حرارت کافی موجب می شود که ماده آبی به صورت تیره رنگ و کم تجزیه شده خود باقی بماند و در حالی که در فصل گرم پدیده با رسوب آهک روشن دنبل می شود. این عمل باعث تناوب رسوبهای روشن و تاریک می شود که می توان با شمارش لایه ها ، تعداد فصول و در نتیجه سالهای لازم برای ضخامت رسوبی مورد نظر را دریافت.

واروها ( Varues )
واروها لایه های نازک رسوبات یخچالی هستند که متناوباً به رنگ روشن ( رسوبات تابستانی ) و تیره ( رسوبات زمستانی ) در می آیند و هر لایه روشن و تاریک یک سال را معلوم می کند. تناوب سالانه رسوبات تبخیری نیز موجب تشخیص سن آنها است. بدین معنی که در فصول گرم نمک طعام و در فصول مرطوب سولفات کلسیم بر جای گذاشته می شود. مثلاً در پرمین آلمان طبقات نمک 50 تا 100 میلیمتری با طبقات انیدریت به قطر 1 میلیمتر متناوباً در ارتفاع زیادی دیده می شود و یکی از دانشمندان با بیست هزار لایه متناوب نمک و ایندریت در آلمان تشخیص داده است.
بعضی از عوامل فیزیکوشیمیایی تأثیر محدود سالانه ای دارند و مثلاً انحلال آهک در زمینها به عواملی چند و از آن جمله با میزان رطوبت ، شیب و مقدار درصد آهک بستگی دارد. اگر مقدار از دست رفتن آهک در نتیجه آبهای نافذ از سطح را معلوم کنیم می توانیم زمان لازم را برای اینکه لایه های مارن یا لیمون یاس که آهک خود را از دست می دهند، محاسبه کرد.
استفاده از مواد رادیواکتیو برای تعیین سن سنگها
در زمین شناسی روشهای مختلفی برای سنجش سن طبقات از راه استفاده از خاصیت رادیواکتیویته ارائه شده است. روشهای رادیواکتیویته متعددند. این روشها از نظر تعیین سن قابل توجه هستند و نشان می دهند که دوران زمین شناسی نسبت به زمان زیاد پر کامبرین خیلی کوتاه بوده و زمان پیدایش موجودات فسیل از 600 میلیون سال تجاوز نمی کند. برای اینکه روشهای رادیواکتیویته مورد استفاده قرار گیرند، لازم است که طول عمر مواد آزمایشی زیاد باشد.
زمان لازم برای متلاشی نیمی از اتمهای هسته را نیم عمر می نامند که خود معرف میزان سرعت تخرب است. اگر نیم عمر عنصری معلوم باشد نسبت ایزوتوپ عنصر دختر به مادر نشان دهنده این است که از چه زمانی عنصر رادیواکتیو فعالیت خود را آغاز کرده است. از میان رادیواکتیوهای موجود در طبیعت ، 5 ایزوتوپ در تعیین سن سنگهای قدیمی حائز اهمیت است. این ایزوتوپها شامل روبیدیم ، دو ایزوتوپ اورانیوم ، پتاسیم و کربن می باشد.


کلمات دیگر: