رخش
فارسی به انگلیسی
Rakhsh, name of Rostam's horse
flash, radiance, radiation, ray, sunshine
فرهنگ فارسی
اسب مشهور رستم زال (( چنانکه مشهور است رخش رستم مرکب بود از رنگ قرمز و زرده تخم مرغ و سفیدی و گلهای بسیار کوچک میان زرد و قرمز داشت و بیضه و زیر دم از زیر چشم تا دهن سفید بود که او را بورابرش بیضه سفید میگفتند. ) ) ( فرسنامه اسدالله خوانساری بنقل تعقیلات نوروزنامه ۱۲۱ ) : ((یکی کره از پس ببالای او ( مادیان ) سرین و برش هم بپهنای او . ) ) ((سیه چشم و بورابرش و گاو دم سیه خایه و تند و پولاد و سم ) ) ((تنش پرنگار از کران تا کران چو برگ گل سرخ بر زعفران . ) ) (فردوسی . شاهنامه در وصف رخش )
( اسم ) اسب ( مطلقا ) : [[ ز پشت رخش رسته چون سهی سرو مر او را روی در من پشت در مرو ]] ( ویس و رامین ۱۲۷ ) .
( اسم ) اسب ( مطلقا ) : [[ ز پشت رخش رسته چون سهی سرو مر او را روی در من پشت در مرو ]] ( ویس و رامین ۱۲۷ ) .
فرهنگ معین
( ~. ) (اِ. ) رنگ سرخ و سفید درهم آمیخته .
( ~. ) (اِ. ) ۱ - اسب . ۲ - نام اسب رستم دستان .
(رَ خْ ) [ اَوس . ] (اِ. ) ۱ - روشنایی ، پرتو. ۲ - صاعقه ، برق .
( ~. ) (اِ. ) ۱ - اسب . ۲ - نام اسب رستم دستان .
(رَ خْ ) [ اَوس . ] (اِ. ) ۱ - روشنایی ، پرتو. ۲ - صاعقه ، برق .
( ~.) (اِ.) رنگ سرخ و سفید درهم آمیخته .
( ~.) (اِ.) 1 - اسب . 2 - نام اسب رستم دستان .
(رَ خْ) [ اَوس . ] (اِ.) 1 - روشنایی ، پرتو. 2 - صاعقه ، برق .
لغت نامه دهخدا
رخش. [ رَ ] ( ص ، اِ ) آمیختگی رنگ سرخ و سفید. ( ناظم الاطباء ). سرخ و سفید. ( از فرهنگ خطی ). رنگ سرخ و سفید درهم آمیخته باشد. ( برهان ) ( غیاث اللغات ). رنگ سرخ و سپید به یکدیگر آمیخته و بور ابرش را به اعتبار آنکه رنگ سرخ و سپید و درهم است نیز رخش خواندندی و اسب سواری رستم را که بدین رنگ بوده است. ( آنندراج ) ( فرهنگ جهانگیری ) ( انجمن آرا ) ( فرهنگ نظام ). دو رنگ یکی سرخ و دوم سپید. ( لغت فرس اسدی نسخه خطی نخجوانی )( از فرهنگ اوبهی ) ( از لغت محلی شوشتر ) :
ببخشای بر من تو ای دادبخش
که از خون دل گشت رخساره رخش.
- رخش شدن ؛ رنگین گشتن. سرخ شدن. گلگون شدن :
ز تن کرد چندان سر از کینه پخش
که شد زیر او در ز خون چرمه رخش.
بدین رخش ماند همی رخش اوی
ولیکن ندارد پی و پخش اوی.
نصرت رکاب و فتح عنان باشد.
ساعت حمله عنان رخش از صرصر گرفت.
مفلوج گشته کوه ز زور و توان ماست.
رخش جان را بدلش نعل سفر بربندیم.
زآن پای و دم برنگ حنا شد معصفرش.
زین زر برکن به رعنایی فرست.
ببخشای بر من تو ای دادبخش
که از خون دل گشت رخساره رخش.
فردوسی.
و رجوع به ترکیب رخش شدن و ماده رخش کردن شود.- رخش شدن ؛ رنگین گشتن. سرخ شدن. گلگون شدن :
ز تن کرد چندان سر از کینه پخش
که شد زیر او در ز خون چرمه رخش.
اسدی.
|| سرخ خالص. ( از آنندراج ) ( از انجمن آرا ). || رنگی است میانه سیاه و بور و اسب رستم را به این اعتبار رخش می نامیدند. ( لغت محلی شوشتر ) ( از برهان ) ( از غیاث اللغات ). رنگ اسب میان سیاه و بور. ( صحاح الفرس ). رنگی که میان سیاه و بور باشد. ( ناظم الاطباء ) ( از ذیل فرهنگ سروری ). || اسبی که رنگ آن میان سیاه و بور باشد. ( ناظم الاطباء ) ( از برهان ) ( از غیاث اللغات ). || اسب. ( ناظم الاطباء ) ( ارمغان آصفی ). مطلق اسب. ( از برهان ) ( لغت محلی شوشتر ). مجازاً هر اسب را رخش گویند. ( غیاث اللغات ). مادحان در مقام توصیف ، اسب ممدوح را بر طریق استعاره از رخش تعبیر نمایند. ( فرهنگ جهانگیری ) : بدین رخش ماند همی رخش اوی
ولیکن ندارد پی و پخش اوی.
فردوسی.
شاید که رخش بادتک او رانصرت رکاب و فتح عنان باشد.
مسعودسعد.
چون به گاه رزم زخم خنجر او برق شدساعت حمله عنان رخش از صرصر گرفت.
مسعودسعد.
رخش همام گفت که ما باد صرصریم مفلوج گشته کوه ز زور و توان ماست.
خاقانی.
لاشه تن که به مسمار غم افتاد رواست رخش جان را بدلش نعل سفر بربندیم.
خاقانی.
هر جا که رخش اوست همه عید و نصرت است زآن پای و دم برنگ حنا شد معصفرش.
خاقانی.
باد را بهر سلیمان رخش ساززین زر برکن به رعنایی فرست.
خاقانی.
خورشید ز برق نعل رخشت رخش . [ رَ ] (ص ، اِ) آمیختگی رنگ سرخ و سفید. (ناظم الاطباء). سرخ و سفید. (از فرهنگ خطی ). رنگ سرخ و سفید درهم آمیخته باشد. (برهان ) (غیاث اللغات ). رنگ سرخ و سپید به یکدیگر آمیخته و بور ابرش را به اعتبار آنکه رنگ سرخ و سپید و درهم است نیز رخش خواندندی و اسب سواری رستم را که بدین رنگ بوده است . (آنندراج ) (فرهنگ جهانگیری ) (انجمن آرا) (فرهنگ نظام ). دو رنگ یکی سرخ و دوم سپید. (لغت فرس اسدی نسخه ٔ خطی نخجوانی )(از فرهنگ اوبهی ) (از لغت محلی شوشتر) :
ببخشای بر من تو ای دادبخش
که از خون دل گشت رخساره رخش .
و رجوع به ترکیب رخش شدن و ماده ٔ رخش کردن شود.
- رخش شدن ؛ رنگین گشتن . سرخ شدن . گلگون شدن :
ز تن کرد چندان سر از کینه پخش
که شد زیر او در ز خون چرمه رخش .
|| سرخ خالص . (از آنندراج ) (از انجمن آرا). || رنگی است میانه ٔ سیاه و بور و اسب رستم را به این اعتبار رخش می نامیدند. (لغت محلی شوشتر) (از برهان ) (از غیاث اللغات ). رنگ اسب میان سیاه و بور. (صحاح الفرس ). رنگی که میان سیاه و بور باشد. (ناظم الاطباء) (از ذیل فرهنگ سروری ). || اسبی که رنگ آن میان سیاه و بور باشد. (ناظم الاطباء) (از برهان ) (از غیاث اللغات ). || اسب . (ناظم الاطباء) (ارمغان آصفی ). مطلق اسب . (از برهان ) (لغت محلی شوشتر). مجازاً هر اسب را رخش گویند. (غیاث اللغات ). مادحان در مقام توصیف ، اسب ممدوح را بر طریق استعاره از رخش تعبیر نمایند. (فرهنگ جهانگیری ) :
بدین رخش ماند همی رخش اوی
ولیکن ندارد پی و پخش اوی .
شاید که رخش بادتک او را
نصرت رکاب و فتح عنان باشد.
چون به گاه رزم زخم خنجر او برق شد
ساعت حمله عنان رخش از صرصر گرفت .
رخش همام گفت که ما باد صرصریم
مفلوج گشته کوه ز زور و توان ماست .
لاشه ٔ تن که به مسمار غم افتاد رواست
رخش جان را بدلش نعل سفر بربندیم .
هر جا که رخش اوست همه عید و نصرت است
زآن پای و دم برنگ حنا شد معصفرش .
باد را بهر سلیمان رخش ساز
زین زر برکن به رعنایی فرست .
خورشید ز برق نعل رخشت
ناری است که بی دخان ببینم .
یکران بادپای تو چون آب خوش رو است
رخش تناور تو چو گردون تکاور است .
که چون رومی از زنگی آن کین کشید
سکندر کجا رخش در زین کشید.
ملک فرمود تا آن رخش منظور
برند از آخور او سوی شاپور.
در سم رخشت که زمین راست بیخ
خصم تو چون نعل شده چارمیخ .
رخش بلندآخورش افکند پست
غاشیه را بر کتف هرکه بست .
برون آمد بر آن رخش خجسته
چو آبی بر سر آتش نشسته .
امروز ای غلام به از عیش کار نیست
برگیر زین ز رخش که روز شکار نیست .
- رخش برانگیختن ؛ اسب به جولان آوردن . اسب دوانیدن . اسب راندن . به حرکت درآوردن اسب . از جای جنبانیدن اسب به تندی . به تاختن داشتن اسب :
برانگیخت رخش و برآورد تیغ
ز جا برد آن کوه را بی دریغ.
- رخش بهار ؛ نسیم بهار یا ابر بهار. (ناظم الاطباء). کنایه از باد بهاری و ابر بهاری . (آنندراج ) (از برهان ) (انجمن آرا).
- رخش بیجاده نعل ؛ مراد از گلبن . (آنندراج ).
- رخش تاختن ؛ روان شدن . راهی شدن . ظاهر شدن :
رخش به هَرّا بتاخت بر سر صبح آفتاب
رفت به چرب آخوری گنج روان در رکاب .
- رخش تکاور ؛ اسب تندرو. اسب تیزرو :
تو نیز بزیر ران درآری
آن رخش تکاور هنرمند.
- رخش درافکندن یا فکندن ؛ به جولان آوردن اسب . حرکت دادن . اسب تاختن :
هین که به میدان حسن رخش درافکند یار
بیش بهاتر ز جان نعل بهایی بیار.
- رخش روان کردن ؛ اسب دواندن به جایی . با اسب رهسپار شدن .روی کردن به سویی با اسب . اسب را به جایی به حرکت داشتن :
بسوی بیابان روان کرد رخش
سپه را ز مال و خورش داد بخش .
به رستم رکابی روان کرده رخش
هم اورنگ پیرای و هم تاجبخش .
به رزم الانی روان کرد رخش .
- رخش زیر ران آوردن ؛ سوار شدن . به زیر اطاعت درآوردن . مطیع ساختن :
کوش قاآنی که رخش هستی آری زیر ران
چند خواهی چون امیران اسب و استر داشتن .
- رخش عنان تاب ؛ اسبی که محتاج چابک نباشد. (آنندراج از فرهنگ سکندرنامه ). اسبی که به اندک اشاره ٔ عنان بگردد. (از ناظم الاطباء). اسب که با گردش عنان سریعاً خویشتن بگرداند و تغییر جهت دهد :
روان کرد رخش عنان تاب را
برانگیخت چون آتش آن آب را.
|| برق و درخش و صاعقه . (ناظم الاطباء) :
جهان را نام او زیرا جهان است
که زی هشیار چون رخش جهان است .
|| آژفنداک و قوس قزح . (ناظم الاطباء). قوس قزح را نیز گویند. (برهان ).قوس قزح . (لغت فرس اسدی نسخه ٔ خطی نخجوانی ) (فرهنگ سروری ) (از فرهنگ اوبهی ) (از فرهنگ جهانگیری ) (لغت محلی شوشتر). قوس قزح . آزفنداک . آفنداک . کمردون . کمان رستم . انطلیسون . تیراژه . کمر رستم . طوق بهار. سریر.سدکیس . قالیچه ٔ فاطمه . (یادداشت مؤلف ). صاحب فرهنگ جهانگیری به معنی قوس قزح نیز آورده و این بیت را شاهد آورده :
میغچون ترکش او تیرانداز
برق تیر از تو و را رخش کمان .
اولاً گفته : سنجری گوید و این خطای اول است ، چه شعر ازفرالاوی است که از شعرای قدیم بوده و این شعر را غلطنوشته اند و چنین نگفته ، صحیح او این است که نوشته می شود :
میغ چون ترکی آشفته که تیر اندازد
برق تیر است مر او را و سرویسه کمان .
سرویسه به معنی قوس و قزح است . نمی دانم این سهو در سهو از کجاشده است . (آنندراج ) (انجمن آرا). قوس قزح که نام دیگرش کمان رستم و کمان مرتضی علی است . شاید این معنی از معنی «سرخ و سفید» است که قوس قزح از جهت رنگهای مختلف داشتن رخش نامیده شده است . (از فرهنگ نظام ). || تاب و تابش و انعکاس نور. (ناظم الاطباء). پرتو و عکس و شعاع و ضیاء. (از شعوری ج 2 ص 24) :
روی مریخ زرد گردد اگر
افکند بر سپهر روی تو رخش .
|| واژگونه و عکس . (لغت محلی شوشتر). وارونه . مغایر. مخالف . (فرهنگ ولف ). || عکس . (لغت فرس اسدی نسخه ٔ خطی نخجوانی ) (از فرهنگ اوبهی ) :
ز خون دشمن او شد به بحر مغرب جوش
فکند تیغ یمانیش رخش بر عمان
به بحر عمان زآن رخش صاف شد لؤلؤ
به بحر مغرب زآن جوش سرخ شد مرجان .
|| روشن . (یادداشت مولف ) :
بپوش و بنوش و بناز و ببخش
بکن روز بر تخت و بر تاج رخش .
|| آغاز و ابتدا. (ناظم الاطباء). ابتدا کردن . (از برهان ) (لغت محلی شوشتر)(صحاح الفرس ). || گونه که دارای خالها بود. (ناظم الاطباء). || مبارکی و فرخندگی . (ناظم الاطباء) (از برهان ) (از لغت محلی شوشتر). || مبارک و میمون و خجسته . (ناظم الاطباء). مبارک و میمون . (برهان ). فرخ و فرخنده و میمون . (از فرهنگ جهانگیری ). میمون . (لغت محلی شوشتر). میمون و فرخنده . (فرهنگ نظام ). و به معنی فرخنده و میمون نیز آورده ، آن نیز صحیح نیست و به این معنی وخش است نه رخش .(آنندراج ) (انجمن آرا). || خرم و شاد. || سریع و چالاک . (ناظم الاطباء). || کلمه ٔ رخش پهلوی است به معنای آفتاب و در اصطلاح حکمت اشراق نام طلسم شهریور است و شهریور نام بزرگتر انوار عرضیه است و رب النوع آنهاست . (فرهنگ علوم عقلی تألیف سجادی از شرح حکمت اشراق ).
ببخشای بر من تو ای دادبخش
که از خون دل گشت رخساره رخش .
فردوسی .
و رجوع به ترکیب رخش شدن و ماده ٔ رخش کردن شود.
- رخش شدن ؛ رنگین گشتن . سرخ شدن . گلگون شدن :
ز تن کرد چندان سر از کینه پخش
که شد زیر او در ز خون چرمه رخش .
اسدی .
|| سرخ خالص . (از آنندراج ) (از انجمن آرا). || رنگی است میانه ٔ سیاه و بور و اسب رستم را به این اعتبار رخش می نامیدند. (لغت محلی شوشتر) (از برهان ) (از غیاث اللغات ). رنگ اسب میان سیاه و بور. (صحاح الفرس ). رنگی که میان سیاه و بور باشد. (ناظم الاطباء) (از ذیل فرهنگ سروری ). || اسبی که رنگ آن میان سیاه و بور باشد. (ناظم الاطباء) (از برهان ) (از غیاث اللغات ). || اسب . (ناظم الاطباء) (ارمغان آصفی ). مطلق اسب . (از برهان ) (لغت محلی شوشتر). مجازاً هر اسب را رخش گویند. (غیاث اللغات ). مادحان در مقام توصیف ، اسب ممدوح را بر طریق استعاره از رخش تعبیر نمایند. (فرهنگ جهانگیری ) :
بدین رخش ماند همی رخش اوی
ولیکن ندارد پی و پخش اوی .
فردوسی .
شاید که رخش بادتک او را
نصرت رکاب و فتح عنان باشد.
مسعودسعد.
چون به گاه رزم زخم خنجر او برق شد
ساعت حمله عنان رخش از صرصر گرفت .
مسعودسعد.
رخش همام گفت که ما باد صرصریم
مفلوج گشته کوه ز زور و توان ماست .
خاقانی .
لاشه ٔ تن که به مسمار غم افتاد رواست
رخش جان را بدلش نعل سفر بربندیم .
خاقانی .
هر جا که رخش اوست همه عید و نصرت است
زآن پای و دم برنگ حنا شد معصفرش .
خاقانی .
باد را بهر سلیمان رخش ساز
زین زر برکن به رعنایی فرست .
خاقانی .
خورشید ز برق نعل رخشت
ناری است که بی دخان ببینم .
خاقانی .
یکران بادپای تو چون آب خوش رو است
رخش تناور تو چو گردون تکاور است .
شرف الدین شفروه .
که چون رومی از زنگی آن کین کشید
سکندر کجا رخش در زین کشید.
نظامی .
ملک فرمود تا آن رخش منظور
برند از آخور او سوی شاپور.
نظامی .
در سم رخشت که زمین راست بیخ
خصم تو چون نعل شده چارمیخ .
نظامی .
رخش بلندآخورش افکند پست
غاشیه را بر کتف هرکه بست .
نظامی .
برون آمد بر آن رخش خجسته
چو آبی بر سر آتش نشسته .
نظامی .
امروز ای غلام به از عیش کار نیست
برگیر زین ز رخش که روز شکار نیست .
قاآنی .
- رخش برانگیختن ؛ اسب به جولان آوردن . اسب دوانیدن . اسب راندن . به حرکت درآوردن اسب . از جای جنبانیدن اسب به تندی . به تاختن داشتن اسب :
برانگیخت رخش و برآورد تیغ
ز جا برد آن کوه را بی دریغ.
قاسمی گنابادی (از ارمغان آصفی ).
- رخش بهار ؛ نسیم بهار یا ابر بهار. (ناظم الاطباء). کنایه از باد بهاری و ابر بهاری . (آنندراج ) (از برهان ) (انجمن آرا).
- رخش بیجاده نعل ؛ مراد از گلبن . (آنندراج ).
- رخش تاختن ؛ روان شدن . راهی شدن . ظاهر شدن :
رخش به هَرّا بتاخت بر سر صبح آفتاب
رفت به چرب آخوری گنج روان در رکاب .
خاقانی .
- رخش تکاور ؛ اسب تندرو. اسب تیزرو :
تو نیز بزیر ران درآری
آن رخش تکاور هنرمند.
خاقانی .
- رخش درافکندن یا فکندن ؛ به جولان آوردن اسب . حرکت دادن . اسب تاختن :
هین که به میدان حسن رخش درافکند یار
بیش بهاتر ز جان نعل بهایی بیار.
خاقانی .
- رخش روان کردن ؛ اسب دواندن به جایی . با اسب رهسپار شدن .روی کردن به سویی با اسب . اسب را به جایی به حرکت داشتن :
بسوی بیابان روان کرد رخش
سپه را ز مال و خورش داد بخش .
نظامی .
به رستم رکابی روان کرده رخش
هم اورنگ پیرای و هم تاجبخش .
نظامی .
به رزم الانی روان کرد رخش .
نظامی .
- رخش زیر ران آوردن ؛ سوار شدن . به زیر اطاعت درآوردن . مطیع ساختن :
کوش قاآنی که رخش هستی آری زیر ران
چند خواهی چون امیران اسب و استر داشتن .
قاآنی .
- رخش عنان تاب ؛ اسبی که محتاج چابک نباشد. (آنندراج از فرهنگ سکندرنامه ). اسبی که به اندک اشاره ٔ عنان بگردد. (از ناظم الاطباء). اسب که با گردش عنان سریعاً خویشتن بگرداند و تغییر جهت دهد :
روان کرد رخش عنان تاب را
برانگیخت چون آتش آن آب را.
نظامی .
|| برق و درخش و صاعقه . (ناظم الاطباء) :
جهان را نام او زیرا جهان است
که زی هشیار چون رخش جهان است .
(ویس و رامین ).
|| آژفنداک و قوس قزح . (ناظم الاطباء). قوس قزح را نیز گویند. (برهان ).قوس قزح . (لغت فرس اسدی نسخه ٔ خطی نخجوانی ) (فرهنگ سروری ) (از فرهنگ اوبهی ) (از فرهنگ جهانگیری ) (لغت محلی شوشتر). قوس قزح . آزفنداک . آفنداک . کمردون . کمان رستم . انطلیسون . تیراژه . کمر رستم . طوق بهار. سریر.سدکیس . قالیچه ٔ فاطمه . (یادداشت مؤلف ). صاحب فرهنگ جهانگیری به معنی قوس قزح نیز آورده و این بیت را شاهد آورده :
میغچون ترکش او تیرانداز
برق تیر از تو و را رخش کمان .
اولاً گفته : سنجری گوید و این خطای اول است ، چه شعر ازفرالاوی است که از شعرای قدیم بوده و این شعر را غلطنوشته اند و چنین نگفته ، صحیح او این است که نوشته می شود :
میغ چون ترکی آشفته که تیر اندازد
برق تیر است مر او را و سرویسه کمان .
فرالاوی .
سرویسه به معنی قوس و قزح است . نمی دانم این سهو در سهو از کجاشده است . (آنندراج ) (انجمن آرا). قوس قزح که نام دیگرش کمان رستم و کمان مرتضی علی است . شاید این معنی از معنی «سرخ و سفید» است که قوس قزح از جهت رنگهای مختلف داشتن رخش نامیده شده است . (از فرهنگ نظام ). || تاب و تابش و انعکاس نور. (ناظم الاطباء). پرتو و عکس و شعاع و ضیاء. (از شعوری ج 2 ص 24) :
روی مریخ زرد گردد اگر
افکند بر سپهر روی تو رخش .
شمس فخری (از شعوری ).
|| واژگونه و عکس . (لغت محلی شوشتر). وارونه . مغایر. مخالف . (فرهنگ ولف ). || عکس . (لغت فرس اسدی نسخه ٔ خطی نخجوانی ) (از فرهنگ اوبهی ) :
ز خون دشمن او شد به بحر مغرب جوش
فکند تیغ یمانیش رخش بر عمان
به بحر عمان زآن رخش صاف شد لؤلؤ
به بحر مغرب زآن جوش سرخ شد مرجان .
عنصری (از لغت فرس اسدی ).
|| روشن . (یادداشت مولف ) :
بپوش و بنوش و بناز و ببخش
بکن روز بر تخت و بر تاج رخش .
فردوسی .
|| آغاز و ابتدا. (ناظم الاطباء). ابتدا کردن . (از برهان ) (لغت محلی شوشتر)(صحاح الفرس ). || گونه که دارای خالها بود. (ناظم الاطباء). || مبارکی و فرخندگی . (ناظم الاطباء) (از برهان ) (از لغت محلی شوشتر). || مبارک و میمون و خجسته . (ناظم الاطباء). مبارک و میمون . (برهان ). فرخ و فرخنده و میمون . (از فرهنگ جهانگیری ). میمون . (لغت محلی شوشتر). میمون و فرخنده . (فرهنگ نظام ). و به معنی فرخنده و میمون نیز آورده ، آن نیز صحیح نیست و به این معنی وخش است نه رخش .(آنندراج ) (انجمن آرا). || خرم و شاد. || سریع و چالاک . (ناظم الاطباء). || کلمه ٔ رخش پهلوی است به معنای آفتاب و در اصطلاح حکمت اشراق نام طلسم شهریور است و شهریور نام بزرگتر انوار عرضیه است و رب النوع آنهاست . (فرهنگ علوم عقلی تألیف سجادی از شرح حکمت اشراق ).
رخش . [ رُ ] (اِ) روشنی و شعاع و پرتو و رخشندگی . (از لغت محلی شوشتر نسخه ٔ خطی کتابخانه ٔ مؤلف ) (ناظم الاطباء) (از برهان ). روشنی و شعاع . (انجمن آرا). روشنی . (آنندراج ). روشنی و پرتو. (فرهنگ خطی ). پرتو شعاع و عکس . (از فرهنگ جهانگیری ) (فرهنگ سروری ). روشنی و پرتو و در این معنی مخفف درخش است . (از فرهنگ نظام ). || آفتاب . (ناظم الاطباء). یکی از نامهای آفتاب . (برهان ) (فرهنگ سروری ) (از آنندراج ) (از انجمن آرا) (لغت محلی شوشتر). نامی است از نامهای نیّر اعظم . (فرهنگ جهانگیری ).
- رخش خورشید و ماه ؛ کنایه از شعاع و پرتو آفتاب و ماه . (آنندراج ) (انجمن آرا) (ناظم الاطباء) (برهان ).
رخش . [ رَ ] (اِخ ) نام اسب رستم است . (فرهنگ اوبهی ). نام اسب رستم . (صحاح الفرس ) (از فرهنگ جهانگیری ) (آنندراج ) (از برهان ) (از غیاث اللغات ) (انجمن آرا) (از لغت محلی شوشتر) :
ترا سیمرغ و تیر گز نباید
نه رخش جادو و زال فسونگر.
همی رخش خوانیم و بور ابرش است
به خوبی چو آب و به رنگ آتش است .
چنین گفت رستم خداوند رخش
که گر نام خواهی درم را ببخش .
گویی آن پور سمند است و منم بیژن گیو
گویی آن رخش بزرگ است و منم رستم زال .
رخش با او لاغر و شبدیز با او کندرو
ورد با او ارجل و یحموم با او اژگهن .
همواره پشت و یار من پوینده بر هنجار من
خاراشکن رهوار من شبدیزخال و رخش عم .
عاشق که جام می کشد بر یاد روی وی کشد
جز رخش رستم کی کشد رنج رکاب روستم .
ز رخش رستم و شبدیز خسرو
نکردم یاد و از وی یاد کردم .
نباشد منتظم بی کلک تو ملک
حدیث رستم است و رخش رستم .
اگر تن به حضرت نیارم عجب نی
که رخش سزاوار رستم ندارم .
رخش دانش را ببر دنبال و پی برکش از آنک
هفتخوان عقل را رستم نخواهی یافتن .
رخش به هَرّای زر بردن در پیش دیو
پس خر افکنده سم مرکب جم ساختن .
زرخش رستم تمثال دیده ام لیکن
به شبه صورت او نیست رخش را تمثال
هزار رخش سزد درنبرد چاکر او
سزد غلام سوارش هزار رستم زال .
و برای اطلاع بیشتر از رخش رستم رجوع به شاهنامه ٔ فردوسی و یشتها ج 2 ص 176 و مزدیسنا ص 411 شود.
- رخش تکاور ؛ رخش تیزتک :
تهمتن به پیش سپه حمله برد
عنان را به رخش تکاور سپرد.
به جوش آمد آن نامبردار گرد
عنان را به رخش تکاور سپرد.
- رخش رو ؛ که مانند رخش تند بدود. تیزرو :
آفرین زآن مرکب شبدیزپوی رخش رو
اعوجی مادرش وآن مادرش را یحموم شوی .
- رخش فرمان ؛ که مانند رخش فرمان برد. که تند و زود حرکت کند :
اعوجی کردار و دلدل قامت و شبدیزنعل
رخش فرمان و براق اندام و شبرنگ اهتزاز.
- امثال :
رخش باید تا تن رستم کشد .
ترا سیمرغ و تیر گز نباید
نه رخش جادو و زال فسونگر.
دقیقی .
همی رخش خوانیم و بور ابرش است
به خوبی چو آب و به رنگ آتش است .
فردوسی .
چنین گفت رستم خداوند رخش
که گر نام خواهی درم را ببخش .
فردوسی .
گویی آن پور سمند است و منم بیژن گیو
گویی آن رخش بزرگ است و منم رستم زال .
فرخی .
رخش با او لاغر و شبدیز با او کندرو
ورد با او ارجل و یحموم با او اژگهن .
منوچهری .
همواره پشت و یار من پوینده بر هنجار من
خاراشکن رهوار من شبدیزخال و رخش عم .
لامعی .
عاشق که جام می کشد بر یاد روی وی کشد
جز رخش رستم کی کشد رنج رکاب روستم .
سنایی .
ز رخش رستم و شبدیز خسرو
نکردم یاد و از وی یاد کردم .
سوزنی .
نباشد منتظم بی کلک تو ملک
حدیث رستم است و رخش رستم .
انوری .
اگر تن به حضرت نیارم عجب نی
که رخش سزاوار رستم ندارم .
خاقانی .
رخش دانش را ببر دنبال و پی برکش از آنک
هفتخوان عقل را رستم نخواهی یافتن .
خاقانی .
رخش به هَرّای زر بردن در پیش دیو
پس خر افکنده سم مرکب جم ساختن .
خاقانی .
زرخش رستم تمثال دیده ام لیکن
به شبه صورت او نیست رخش را تمثال
هزار رخش سزد درنبرد چاکر او
سزد غلام سوارش هزار رستم زال .
؟ (از صحاح الفرس ).
و برای اطلاع بیشتر از رخش رستم رجوع به شاهنامه ٔ فردوسی و یشتها ج 2 ص 176 و مزدیسنا ص 411 شود.
- رخش تکاور ؛ رخش تیزتک :
تهمتن به پیش سپه حمله برد
عنان را به رخش تکاور سپرد.
فردوسی .
به جوش آمد آن نامبردار گرد
عنان را به رخش تکاور سپرد.
فردوسی .
- رخش رو ؛ که مانند رخش تند بدود. تیزرو :
آفرین زآن مرکب شبدیزپوی رخش رو
اعوجی مادرش وآن مادرش را یحموم شوی .
منوچهری .
- رخش فرمان ؛ که مانند رخش فرمان برد. که تند و زود حرکت کند :
اعوجی کردار و دلدل قامت و شبدیزنعل
رخش فرمان و براق اندام و شبرنگ اهتزاز.
منوچهری .
- امثال :
رخش باید تا تن رستم کشد .
(امثال و حکم دهخدا ج 2 ص 865).
فرهنگ عمید
اسب، به ویژه اسب اصیل. &delta، در اصل نام اسب رستم بوده است.
۱. سرخ و سفید به هم آمیخته.
۲. (اسم ) آنچه به رنگ سرخ و سفید یا دارای خال های سرخ باشد.
۱. سرخ و سفید به هم آمیخته.
۲. (اسم ) آنچه به رنگ سرخ و سفید یا دارای خال های سرخ باشد.
۱. سرخ و سفید به‌هم‌آمیخته.
۲. (اسم) آنچه به رنگ سرخ و سفید یا دارای خال‌های سرخ باشد.
اسب، به‌ویژه اسب اصیل. Δ در اصل نام اسب رستم بوده است.
دانشنامه عمومی
رخش نام اسب رستم قهرمان اسطوره ای شاهنامه است. رخش در لغت به معنی رنگ سرخ و سفید درهم آمیخته است . چنانچه مشهور است بدن رخش دارای لکه های قرمز و زرد و گل های کوچک بود و از زیر دم تا زیر گردن و چشم تا دهان سفید بود.
فردوسی
رستم شاد شد و سپاس گذاشت و گفت : « اکنون مرا اسبی باید که یال و گرز و کوپال مرا بکشد و در نبرد دلیران فرو نماند.»زال فرمان داد تا هرچه گله اسب در زابلستان و کابلستان بود از برابر رستم بگذرانند تا وی اسبی به دلخواه بگزیند.چنین کردند. اما هر اسبی که رستم پیش می کشید و پشتش را با دست می افشرد پشتش را از نیروی رستم خم می شد و شکمش به زمین می رسید. تا آن که مادیانی پیدا شد زورمند و شیر پیکر:
در پس مادیان کره ای بود سیه چشم و تیز تک، میان باریک و خوش گام :
رستم چون چشمش براین کره افتاد کمند کیانی را خم داد تا پرتاب کند و کره را به بند آورد. پیری که چوپان گله بود گفت: « ای دلاور ! اسب دیگران را مگیر.» رستم پرسید: « این اسب کیست که بر رانش داغ کسی نیست ؟ » چوپان گفت: « خداوند این اسب شناخته نیست و درباره ی آن همه گونه گفتگو ست. نام آن «رخش» است و در خوبی چون آب و در تیزی چون آتش است. اکنون سه سال است که رخش در خور زین شده و چشم بزرگان در پی اوست. اما هر بار که مادرش سواری را ببیند که در پی کره اوست چون شیر به کارزا در می آید. راز این بر ما پوشیده است. اما تو بپرهیز و هشدار
فردوسی
رستم شاد شد و سپاس گذاشت و گفت : « اکنون مرا اسبی باید که یال و گرز و کوپال مرا بکشد و در نبرد دلیران فرو نماند.»زال فرمان داد تا هرچه گله اسب در زابلستان و کابلستان بود از برابر رستم بگذرانند تا وی اسبی به دلخواه بگزیند.چنین کردند. اما هر اسبی که رستم پیش می کشید و پشتش را با دست می افشرد پشتش را از نیروی رستم خم می شد و شکمش به زمین می رسید. تا آن که مادیانی پیدا شد زورمند و شیر پیکر:
در پس مادیان کره ای بود سیه چشم و تیز تک، میان باریک و خوش گام :
رستم چون چشمش براین کره افتاد کمند کیانی را خم داد تا پرتاب کند و کره را به بند آورد. پیری که چوپان گله بود گفت: « ای دلاور ! اسب دیگران را مگیر.» رستم پرسید: « این اسب کیست که بر رانش داغ کسی نیست ؟ » چوپان گفت: « خداوند این اسب شناخته نیست و درباره ی آن همه گونه گفتگو ست. نام آن «رخش» است و در خوبی چون آب و در تیزی چون آتش است. اکنون سه سال است که رخش در خور زین شده و چشم بزرگان در پی اوست. اما هر بار که مادرش سواری را ببیند که در پی کره اوست چون شیر به کارزا در می آید. راز این بر ما پوشیده است. اما تو بپرهیز و هشدار
wiki: رخش
رخش (ابهام زدایی). منظور از رخش ممکن است یکی از موارد زیر باشد:
رخش نام اسب رستم در شاهنامه.
رخش نام نفربری زرهی ساخت صنایع دفاعی ایران.
رخش خودرو دیزل نام شرکتی ایرانی تولید کنندهٔ خودروهای سنگین و نیمه سنگین.
رخش نام اسب رستم در شاهنامه.
رخش نام نفربری زرهی ساخت صنایع دفاعی ایران.
رخش خودرو دیزل نام شرکتی ایرانی تولید کنندهٔ خودروهای سنگین و نیمه سنگین.
wiki: رخش (ابهام زدایی)
دانشنامه آزاد فارسی
رَخش
رَخش
در شاهنامه، اسب رستم . هنگامی که زال رستم را به جهان پهلوانی برگزید، برای یافتن اسبی درخور برای او تکاورانی به هرسو پراکند و دستور داد تا اسبان همۀ گله های شاهی را در کابلستان و زابلستان که داغ شاهان را بر خود داشتند برای آزمایش نزد رستم برانند. رستم همۀ اسب ها راآزمود، اما هیچ کدام تاب تحمل رستم را نداشت و بی درنگ شکم بر زمین می گذاشت . سرانجام زرنگ گله اسبی از کابل بیاورد با مادیانی که کره ای به دنبال داشت. چوپان گله می گفت که بر این کرۀ سه ساله کسی نتوانسته کمند بیندازد. چون مادیان مانند شیر درنده نگهبان کرۀ خود است . رستم سر رخش را به کمند انداخت و مادیان حمله ور را با مشتی گران خواباند که برخاست و دور شد. چوپان رخش را برای ایران زمین به رایگان به رستم بداد و رستم او را به زین آورد. در شاهنامه رخش گاهی مترادف با رستم است و در هفت خان رستم ، همانند پهلوانی موظف ، از خود توانایی های بی نظیری را به نمایش می گذارد. هنگامی که رستم به مازندران رسید، کیکاوس از خروش رخش دریافت که رستم به نجاتش شتافته است . در نزدیک مرز توران، سواران ترک رخش را برای جفت گیری با اسبانشان ربودند و رستم برای یافتن او به سمنگان رفت و در آن جا بود که با تهمینه ازدواج کرد و رخش را بازیافت . اسب سهراب نیز از نژاد رخش بود . هنگامی که رخش در جنگ رستم با اسفندیار آسیب دید، سیمرغ به درمان رخش پرداخت . سرانجام، هنگامی که شغاد و شاه کابل رستم را به چاه انداختند ، رخش همراه رستم جان داد.
رَخش
در شاهنامه، اسب رستم . هنگامی که زال رستم را به جهان پهلوانی برگزید، برای یافتن اسبی درخور برای او تکاورانی به هرسو پراکند و دستور داد تا اسبان همۀ گله های شاهی را در کابلستان و زابلستان که داغ شاهان را بر خود داشتند برای آزمایش نزد رستم برانند. رستم همۀ اسب ها راآزمود، اما هیچ کدام تاب تحمل رستم را نداشت و بی درنگ شکم بر زمین می گذاشت . سرانجام زرنگ گله اسبی از کابل بیاورد با مادیانی که کره ای به دنبال داشت. چوپان گله می گفت که بر این کرۀ سه ساله کسی نتوانسته کمند بیندازد. چون مادیان مانند شیر درنده نگهبان کرۀ خود است . رستم سر رخش را به کمند انداخت و مادیان حمله ور را با مشتی گران خواباند که برخاست و دور شد. چوپان رخش را برای ایران زمین به رایگان به رستم بداد و رستم او را به زین آورد. در شاهنامه رخش گاهی مترادف با رستم است و در هفت خان رستم ، همانند پهلوانی موظف ، از خود توانایی های بی نظیری را به نمایش می گذارد. هنگامی که رستم به مازندران رسید، کیکاوس از خروش رخش دریافت که رستم به نجاتش شتافته است . در نزدیک مرز توران، سواران ترک رخش را برای جفت گیری با اسبانشان ربودند و رستم برای یافتن او به سمنگان رفت و در آن جا بود که با تهمینه ازدواج کرد و رخش را بازیافت . اسب سهراب نیز از نژاد رخش بود . هنگامی که رخش در جنگ رستم با اسفندیار آسیب دید، سیمرغ به درمان رخش پرداخت . سرانجام، هنگامی که شغاد و شاه کابل رستم را به چاه انداختند ، رخش همراه رستم جان داد.
wikijoo: رخش
نقل قول ها
رخش اسب رستم، قهرمان اسطوره ای شاهنامه است.
• «دو گوشش چو دو خنجر آبدار/برو یال فربه، میانش نزار» -> شاهنامه
• «دو گوشش چو دو خنجر آبدار/برو یال فربه، میانش نزار» -> شاهنامه
wikiquote: رخش
پیشنهاد کاربران
برق - الکتریسیته ( گرفته شده از واژه ی آذرخش )
بر وزن "پرش"، به معنای تند تند نفس کشیدن به علت خستگی و . . . . ، از مصدر "رخیدن"
اسم اسب رستم
صورتی و سفید مخلوط شده
نام اسب رستم
رخش : آمیختگی رنگ سرخ وسفید ونام اسب رستم
آذرخش : نام فارسی مشترک دختروپسر به معنی برق وصاعقه است.
آذرخش : نام فارسی مشترک دختروپسر به معنی برق وصاعقه است.
اسب تندرو . تکاور
اسب ، نام اسب رستم دستان ، روشنایی
🍊🍊🍊
🍊🍊🍊
اسب ، نام
کلمات دیگر: