اسحاق موصلی

اسحاق موصلی (۱۵۰ق/۷۶۶م، ری* ‏- ۲۳۵ق/۸۸۹م، بغداد) نامدار به ابن ندیم، پسر ابراهیم موصلی و مادری ایرانی به نام شاهک* و فقیه، محدث، ادیب، شاعر، موسیقی دان، خواننده و نوازنده در دوران عباسی است. در دربار هارون الرشید بود. او در یک خانواده نامدار نوازنده زاده شد. پدرش ابراهیم الموصلی در همان جایگاه پیش از پسرش بود. همچنین وی آموزگار زریاب بود.
الاختیار (الاخبار) من الاغانی للواثق الخلیفه (آوازهای برگزیده الواثق خلیفه)
الاغانی الکبیر (آوازهای بزرگ): این کتاب را سندی بن علی وراق گردآورده و دیباچه ای به نام اسحاق بر آن نهاده و از منابع مهم ابوالفرج اصفهانی در نگارش الاغانی به شمار می رود.
اغانی معبد (آوازهای معبد)
اغانیة التی غنی بها
النغم و الایقاع (نغمه ها و وزن ها)
الرقص و الزّفن (رقص ها)
قیان الحجاز (دختران خواننده حجاز)
اخبار القیان (خبرهای دختران خواننده)
اخبار الندماء (خبرهای ندیمان)
اخبار امغنیین المکیین (اخبار رامشیان، ازمکیان)
گرچه یکی دو تن از استادان هم زمان او در آواز، هم ردیف اسحاق بودند ولی هیچ کس مانند او عود نمی زد و در این هنر خود را در ردیف پهلبد و وارث او می دانست. او نخستین شاعر به عربی است که ترانه ها و غزلیات لطیف در معاشقه با زنان را به درجه کمال رسانیده. او ایجادکننده و نوآور گونه جدید نوشتن نغمه و تقسیم و طبقه بندی کامل آوازها و پرده ها بود. خود او نغمه را با صدای بلند و تیز آغاز می کرد، از این رو اسحاق را «مَلسُوع» یعنی مارگزیده و عقرب زده لقب دادند.
اسحاق را دارای حدود ۴۰ اثر دانسته اند:
از شاگردان نامدار او ابن خردادبه، عبیدالله بن احمد، زریاب (علی بن نافع)، عمروبن سلیمان نامدار به ابن بانه و پسرش حمادبن اسحاق بودند. حماد نخستین نویسنده ای است که بیان سرگذشت او را به گستردگی در کتابی گردآوری کرده است.