قفیز

پیمانه، پیمانهای معادل ۱۲ صاع، مقداریکصدوچهل وچهارگزاززمین، کفیز، کویز
( اسم ) ۱ - واحد وزن که در اعصار و ازمنه مختلف متغیر بود : الف - واحد وزن معادل نود رطل عراقی و مساوی هشت مکوکه و هموزن بیست و چهار کیله . ب - ۱۶ رطل ۱ /۱۶ قفیز شیراز. پ - در اصطخر نصف قفیز شیراز . ت - در بیضا ۳ /۲٠ ( اصطخری ) و بقولی ۱ /۴( ابن حوقل ) بزرگتر از قفیز اصطخر ث - در کامفیروز ۲ /۵ قفیز بیضا . ج - در ارجان ۱ /۴ بزرگتر از قفیز شیراز . چ - در شاپور و کازرون ۳ /۵ بزرگتر از قفیز شیراز . ح - در فسا ۱ /۱٠ کوچکتر از قفیز شیراز . خ - در فسا ۶ من و ۳٠٠ درم در مورد گندم و در مورد بادام و جو ۶ من معمولی و قفیز برنج و نخود و عدس ۸ من . د - در نیریز قفیز جو و کشکش و ارزن ۳ رطل بغدادی و قفیز گندم بیش از این بوده است . ذ - در عراق ۳٠ من یا ۶ مکوک . ر - در مراغه معادل ۱٠ من . ز - در اهواز قفیز گندم ۷ من . ۲ - واحد مسافت و مقدار آن نیز در ازمنه و امکنه مختلف متغیر است : الف - معادل ۱۴۴ گز شرعی . ب - در تاریخ قم معادل ۱٠ عشیر و عشیر ۳۶ گز است . ج - طبق قانون مصوب ۱۳٠۴ ه.ش . یک قفیز یک دکا متر مربع . توضیح مع هذا هنوز در نقاط مختلف برای اندازه های مختلف استعمال می شود در حوالی یزد معادل ۱٠٠٠ متر مربع حساب می کنند . در جوشقان معادل ۴٠ متر مربع فقط و مترادف است با یک کیله . در گیلان ۱ /۱٠ جریب ۱٠٠ درز . یا قفیز کسی پر آمدن ( پر شدن ) . بسر آمدن زندگانی بانتها رسیدن مدت حیات : بشد خسته گستهم و لهاس نیز پر آمد زهر دو سپهبد قفیز . چون کامها بجمله یافت و قفیزش پر شد در شراب آمد و خوردن گرفت

(قَ فِ ) [ معر. ] (اِ. ) ۱ - پیمانه . ۲ - واحدی برای اندازه گیری زمین تقریباً برابر با ۱۵٠٠ متر.

قفیز. [ ق َ ] ( معرب ، اِ )یکصدوچهل وچهار گز از زمین. ( منتهی الارب ) ( فرهنگ نظام از منتخب اللغة ). من الارض ، قدر ماءة و اربع و اربعین ذراعاً. ( اقرب الموارد ). این لفظ در تکلم ایران هست لیکن معنی عامی ندارد بلکه در هر ولایتی مقداری است. ( فرهنگ نظام ). ج ، اَقْفِزة، قُفْزان. || پیمانه ای است به قدر هشت مکوک. ( منتهی الارب ) ( اقرب الموارد ). پیمانه ای است مقدار دوازده صاع و هر صاع هشت رطل باشد و رطل نیم آثار بود و از زمین مقدار یکصدوچهل وچهار گز شرعی. ( آنندراج از منتخب ). و در رساله معربات نوشته که قفیز معرب کفیز است. ( آنندراج ). از لاتینی کپیته . و چون زمینی را یابند که مساحت آن به ذراع هاشمی سه هزاروششصد گز است بداند که آن یک جریب است و جریبی عبارت از ده قفیز است و قفیزی سیصدوشصت گز و قفیزی عبارت از ده عشیر است و عشیری سی وشش گز است ، پس معلوم شد که جریبی عبارت از صد عشیر است. ( تاریخ قم ص 129 ). || قفیز در نیشابور هفتاد من گندم بود و در بعضی جاهای نیشابور دو من و نیم و در بعضی نواحی نیشابور یک من و نیم و در نسف نه من و نیم. ( یادداشت مؤلف ).

۱. پیمانه ای معادل ۱۲ صاع.
۲. واحد اندازه گیری سطح برابر با ۱۴۴ گز.
* پُرآمدن قفیز: [قدیمی، مجاز] به سر آمدن عمر: همان گر نیاید نخوانَمْش نیز / که گر زاین یکی را پُر آید قفیز (فردوسی: ۵/۲۳۷ ).

/ghafiz/ قفیز