[ویکی الکتاب] معنی
إِسْمَاعِیلَ: از پیامبران الهی و فرزند حضرت ابراهیم (علی نبینا و علیهما السلام)
معنی
مَکَّةَ: مکه (شهری که مسجدالحرام و کعبه در آن قرار دارد و وطن رسول خدا (صلی اللّه علیه و آله و سلم ) می باشد. این شهر پس از اقامت حضرت هاجر و اسماعیل علیهما السلام در کنار کعبه و پدید آمدن معجزه وار چشمه ی زمزم به تدرج شکل گرفته است)
تکرار در قرآن: ۱۲(بار)
نام دو نفر از پیامبران است. 1 - اسمعیل پسر ابراهیم «علیه السلام». 2 - اسمعیل از پیامبران بنی اسرائیل. باید دانست که بعضیها اسمعیل را یک نفر دانسته. و گفتهاند اسمعیل پسر ابراهیم همان اسمعیل صادق الوعد است. و بعضی احتمال دادهاند که صادق الوعد از آن جهت است که پدرش گفت: در خواب میبینم تو را قربانی میکنم. او به پدرش گفت: این کار را بکن من صبر خواهم کرد و وقت عمل به وعده خود وفا کرد. ولی با استمداد از آیات قرآن خواهیم دید که اسمعیل نام دو نفر از پیامبران است و اسمعیل صادق الوعد غیر از اسمعیل بن ابراهیم است که همواره با ابراهیم ذکر شده مثل ، ، ، و نیز آیه 140 بقره و 84 آل عمران و 163 نساء و 39 سوره ابراهیم. و اسمعیل دیگر در ردیف انبیاء بنی اسرائیل و غیره آمده نظیر ، ، این مؤید آنست که این دو نفر غیره هماند. گذشته از این: در یک محلّ از قرآن، اسمعیل فرزند ابراهیم و یعقوب خوانده شده و پر روشن است که اسمعیل بن ابراهیم از اولاد یعقوب نیست بلکه عموی آنحضرت است. در سوره مریم از اوّل تا آیه 58 هشت نفر از پیامبران، زکریا، یحیی، عیسی، ابراهیم، موسی، هارون، اسمعیل و ادریس ذکر شده و سپس چنین آمده «اُولئِکَ الّذینَ اَنْعَمَ اللّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبیینَ مَنْ ذُرّیَةِ آدَمَ وَ مِمَّنْ حَمَلْنا مَعَ نُوحٍ وَ مِنْ ذُرِّیَةِ اِبراهیمَ وَ اِسْرائیلَ» یعنی پیامبرانی که در این سوره یاد شدند، همه از اولاد این چهار نفرند، آدم نوح ابراهیم و اسرائیل. در این آیه «مِنْ ذُرِّیَةِ آدَمَ» شامل هر هشت نفر است که گفته شد. و کلمه «مِمَّنْ حَمَلْنا نوحٍ» شامل هفت نفر منهای ادریس است که گفتهاند: ادریس، جَدّ حضرت نوح بود (دائرة المعارف وجدی) و داخل در «مِمَّنْ حَمَلْنا مَعَ نوَحٍ» نیست. آنوقت، اسرائیل با (واو) بر ابراهیم عطف شده و نشان میدهد که شش نفر بقیه که اسمعیل نیز از آنهاست همه از اولاد ابراهیم و اسرائیلاند، یعنی هر که از آنها، فرزند ابراهیم است فرزند اسرائیل نیز است علی هذا بقیّه که ذکریا، یحیی، عیسی، موسی، هارون و اسمعیل بوده باشند هم فرزند ابراهیم و هم فرزند اسرائیل نیز بود. و در نتیجه این اسمعیل غیر از اسمعیل بن ابراهیم است و گرنه برای عطف به او در آیه محمل درستی نخواهد داشت. ناگفته نماند در تفسیر برهان ذیل آیه «اِنَّ کانَ صادِقَ الْوَعْدِ» هشت روایت هست که اسمعیل صادق الوعد غیر از اسمعیل بن ابراهیم است و در بعضی احادیث او را اسمعیل بن حزقیل نقل کردهاند. راجع به اسمعیل بن ابراهیم آنچه در قرآن آمده از این قرار است. 1 - او پیغمبر بود ، آیه 84 آل عمران و 163 نساء نیز در همین مضمون است. 2 - او در بنای کعبه با پدرش شرکت کرد بقره: 127 و همو بود که راضی شد پدرش او را در راه خدا قربانی کند (که در ابراهیم گذشت) گذشته از روایات اهل بیت «علیه السلام» قرآن خود شاهد است که ذبیح او بود نه برادرش اسحق، در سوره صافات پس از نقل داستان مفصل قربانی میگوید «وَ بَشَّرْناهُ بِاِسْحقَ نَبیّاً مِنَ الصّالِحین» این آیه بدست میدهد که اسحق در آن روز هنوز متولد نشده بود و مژده ولادت وی پس از جریان قربانی به ابراهیم داده شد. پس از نوشتن این استدلال دیدم عین آن را امام صادق «علیه السلام» در روایتی که در المیزان از فقیه نقل شده بیان فرمودهاند و نیز در بحار ج 12 ص 129 از حضرت رضا «علیه السلام» نقل گردیده است. برای تکمیل بحث به بحار (ج 12 ص 123) طبع جدید رجوع شود در اصول کافی ج 1 باب مشیت و اراده حدیت چهارم ذبیح را اسحق گفته علامه طباطبائی در ذیل آن فرمده: این خلاف اخبار متظاهر شیعه است. امّا اسمعیل صادق الوعد سه دفعه با ادریس وَیَسَعْ ذکر شده چنان که گذشت و خدا او را در آن سه محل تعریف کرده که از بندگان صابر و برگزیده است و بر عالمیان فضیلت دارد. و نیز درباره او فرموده . یعنی در این کتاب یاد کن اسمعیل را که صادق الوعد و پیامبر بلند پایه بود کسان خود را به نماز خواندن و زکات دادن دستور میداد و نزد پروردگارش پسندیده بود. در قرآن مجید کلمه «اَهل» چون به شخص اضافه شود مثل: اهلی و اهله، اغلب به معنی کسان و خانواده آمده علی هذا از جمله «یأمراهله» میشود استفاده کرد که او فقط به خانواده خود پیغمبر بود و اگر مراد از اهل، قوم باشد باید گفت: که قوم او از یک خانواده بودهاند، در المیزان کلمه «اهله» را به خواصّ که کسان و عشیره و قوم باشد معنی کرده است ولی با مراجعه به قرآن خواهیم دید که «اهل» در موقع اضافه به شخص چنین معنای وسیعی ندارد، مگر بنا بر مطلبی که در «اهل» خواهد آمد و در آن صورت به معنی مطلق پیروان خواهد بود خواه از کسان باشد یا نه. امّاباید گفت که رسالت آن حضرت عام بود و آیه «یأْمُرُ اَهْلَه» ناظر به مطلبی مخصوص است چنانکه درباره حضرت رسول «صلی اللّه علیه و آله و سلم» آمده ، ، با آنکه انذار و امر آن حضرت شامل عموم بود و اینها خطابهای مخصوصاند و مانع از عموم رسالت نیستند. در احادیث شیعه و اهل سنّت هست که: این پیامبر عظیم الشأن بشخص وعده داد که در مکانی حاضر شود، آن شخص نیامد، اسمعیل روی وعده خود یکسال در آنجا منتظر ماند بدین جهت صادق الوعد لقب یافت. و نیز روایت شده که سه روز منتظر ماند. حدیث یکسال در تفسیر برهان به سند ضعیف از امام رضا «علیه السلام» و در مجمع البیان مرسلا از امام صادق «علیه السلام» منقول است و در کافی باب الصدیق واداء الامانة حدیثی به سند حسن نقل شده و در آن هست «فَانْتَظَرَهُ فی ذلِکَ الْمَکانِ سَنَةً» ناگفته نماند، انتظار نشستن یکسال تمام، بعید است و از نظر عرف و عقل خوب نیست مثلا کسی یکسال تمام در محلّی بنشیند، وسائل خورد و خوابش را به آنجا بیاورد، بخورد بخوابد، کار نکند و هر که از آنجا بگذرد، بگوید: منتظر فلانی هستم چون به وی وعده دادهام، چنین کاری خیلی بعید است و در خور شأن یک پیامبر نیست. قهراً مراد آن است که مدّت یکسال مراقب آن محل بود و گاه گاه به آنجا سر میزد ویا کسی میفرستاد که شخص موعود آمده یا نه؟
[ویکی فقه] اسماعیل (ابهام زدایی). اسماعیل ممکن است اسم برای اشخاص ذیل باشد: • حضرت اسماعیل، فرزند حضرت ابراهیم (علیه السلام) و از پیامبران بزرگ• اسماعیل صادق الوعد، یکی از انبیای الهی نام برده شده در قرآن• اسماعیل بن عباد، فرزند عباس ملقّب به صاحب و مشهور به صاحب بن عباد به سال ۳۲۶ ق• اسماعیل بن احمد برقی، ادیب، شاعر و مؤلف عربی زبان قرن پنجم• اسماعیل بن احمد بستی، مؤلف زیدی و معتزلی مذهب اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم• اسماعیل بن احمد حیری، مفسر ، محدث و فقیه شافعی قرن چهارم و پنجم• اسماعیل بسطامی، از خاندان بسطامی در اواخر قرن چهارم تا اوایل قرن ششم• اسماعیل بلخی، معروف به علامه بلخی از روحانیون ادیب و متفکر بزرگ شیعه افغان در قرن چهاردهم هجری• اسماعیل بلیغ، شاعر و تذکره نویس ترک در قرن یازدهم• اسماعیل بن ابراهیم عقیلی جبرتی، عارف و عالم بزرگ یمنی قرن هشتم و مؤسس طریقت جبرتیه• اسماعیل بن اسحاق جهضمی، جَهْضَمی ، اسماعیل بن اسحاق ، قاضی ، محدّث ، ادیب و فقیه مالکی قرن سوم • اسماعیل بن جعفر، فرزند ارشد امام جعفر صادق (علیه السلام)• اسماعیل بن حسین جرجانی، پزشک و نویسنده ایرانی قرن پنجم و ششم • اسماعیل بن حماد جوهری، ابونصر اسماعیل بن حمّاد جوهری، ادیب و لغوی ایرانی قرن چهارم و مؤلف صحاح اللغه• اسماعیل بن عبدالرحمن صابونی، کنیه اش ابوعثمان، عالم و محدّث شافعی در قرن پنجم• اسماعیل بن عبدالله بن جعفر، اسماعیل بن عبدالله بن جعفر بن ابی طالب ملقب به زاهد، از تابعان و راویان مورد وثوق• اسماعیل بن عبدالله غفاری، از مسلمانان صدر اسلام• اسماعیل بن محمد تمیمی، از نخستین رجال برجسته و داعی مذهب دروزی در قرن پنجم• اسماعیل بن موسی جیطالی، جِیطالی (جطالی )، ابوطاهر اسماعیل بن موسی ، فقیه ، ادیب و متکلم اباضی در نیمه اول قرن هشتم • اسماعیل پاشا بن محمدامین بغدادی، کتاب شناس و زندگی نامه نویس مشهور عثمانی• اسماعیل حقی بروسوی، اِسْماعیل حَقّی بُروسَوی ، یا اسکداری ، اسکوداری ۱۰۶۳- ۱۱۳۷ق /۱۶۵۳- ۱۷۲۵م ، مفسر، شاعر و از مشایخ فرقه جَلوتیه • ملااسماعیل بن محمد خواجویی، طبری الاصل مشهور به خواجویی ، حکیم و فقیه و متکلم شیعی قرن دوازدهم • اسماعیل صالحی مازندرانی ، از علمای قرن چهاردهم هجری قمری• اسماعیل صدر، از مراجع تقلید، مدرسان و مبلغان اصلاح طلب و مجاهد شیعه لبنان در قرن سیزدهم و چهاردهم هجری• اسماعیل محلاتی، از علمای قرن چهاردهم هجری قمری• اسماعیل نوبختی، از بزرگان خاندان نوبختی • سید اسماعیل بن ابراهیم، سید اسماعیل بن ابراهیم بن احمد بن حسن بن الامام القاسم یکی از بزرگان علمای زمان خود• سید اسماعیل جرجانی، طبیب نامدار سده های ۵- ۶ ق• سید اسماعیل صدر، از علمای شیعه در علوم نقلی و علوم عقلی• سیداسماعیل بلخی، مبارز مذهبی و شاعر انقلابی افغانستان
...
[ویکی شیعه] اسماعیل (ابهام زدایی). اسماعیل ممکن است اشاره داشته باشد به:
[ویکی شیعه] اسماعیل (پیامبر). اسماعیل ، از پیامبران الهی و فرزند ابراهیم خلیل است. به اعتقاد بیشتر مسلمانان او همان ذبیح است. همچنین بنا بر روایات اسلامی نسب پیامبر اکرم، حضرت محمد(ص) به اسماعیل می رسد.
مهاجرت به سرزمین مکه به همراه مادر خویش هاجر، به وجود آمدن چشمه زمزم به برکت وی، قربانی کردن وی توسط پدرش و ساخت خانه کعبه از مهم ترین وقایع زندگانی وی هستند.
نام وی در لغت نامه ها غالباً غیر عربی و مرکب از دو واژه «اسمع » و «ایل » (به معنای خدا را شنید) آمده است و گفته اند که ابراهیم (ع ) به هنگام درخواست فرزند از خدا با این کلمه ها آغاز سخن می کرد. آرتور جفری با پژوهشی درباره این نام ، ریشه ای کهن برای آن یاد کرده است و نظایر آن را در منابع عبری ، حبشی و دیگر زبان های سامی نشان داده است .
[ویکی فقه] اسماعیل (قرآن). منظور از اسماعیل در این جا، اسماعیل علیه السلام فرزند ابراهیم علیه السلام است.
اسکان اسماعیل علیه السلام در سرزمین مکه و نزدیک خانه خدا از سوی ابراهیم علیه السلام به امر خداوند متعال انجام گرفت: «ربنآ انی اسکنت من ذریتی بواد غیر ذی زرع عند بیتک المحرم...» پروردگارا من بعضی از فرزندانم را در سرزمین بی آب و علفی در کنار خانه ای که حرم تو است ساکن ساختم تا نماز را بر پای دارند، تو قلبهای گروهی از مردم را متوجه آنها ساز و از ثمرات به آنها روزی ده شاید آنان شکر تو را بجای آورند. (منظور از «ذریتی»، اسماعیل علیه السلام است. در حدیثی از امام کاظم علیه السلام نقل شده است: ابراهیم علیه السلام پس از اسکان اسماعیل علیه السلام و هاجر در مکه، سخن یاد شده را به زبان آورد. ) و این هنگامی بود که ابراهیم پس از آنکه خدا از کنیزش هاجر، پسری به او داد و نامش را اسماعیل گذاشت، حسادت همسر نخستینش ساره تحریک شد و نتوانست حضور هاجر و فرزندش را تحمل کند، از ابراهیم خواست که آن مادر و فرزند را به نقطه دیگری ببرد، و ابراهیم طبق فرمان خدا در برابر این درخواست تسلیم شد.اسماعیل و مادرش هاجر را به سرزمین مکه که در آن روز یک سرزمین خشک و خاموش و فاقد همه چیز بود آورد، و در آنجا گذارد، و با آنها خدا حافظی کرد و رفت.چیزی نگذشت که این کودک و آن مادر در آن آفتاب گرم و داغ تشنه شدند، هاجر برای نجات جان کودکش سعی و تلاش فراوان کرد، اما خدائی که اراده کرده بود، آن سرزمین یک کانون بزرگ عبادت گردد، چشمه زمزم را آشکار ساخت ، چیزی نگذشت که قبیله بیابانگرد جرهم که از نزدیکی آنجا می گذشتند، از ماجرا آگاه شدند و در آنجا رحل اقامت افکندند و مکه کم کم شکل گرفت . کلمه «من ذریتی» جانشین مفعول «اسکنت» است، و «من» در آن، تبعیض را می رساند. و منظور ابراهیم علیه السلام از ذریه اش همان اسماعیل و فرزندانی است که از وی پدید می آیند، نه اسماعیل به تنهایی، برای اینکه دنبالش گفته است : «ربنا لیقیموا الصلوه : پروردگارا تا نماز بپای دارند»، و اگر اسماعیل به تنهایی مقصود بود نمی بایست لفظ جمع بکار برد.
اسماعیل و اسحاق
اسماعیل و اسحاق علیهما السلام، دو برادر و دو فرزند عطا شده از سوی خدا به ابراهیم علیه السلام هستند:«الحمد للّه الّذی وهب لی علی الکبر إسمـعیل وإسحـق إنّ ربّی لسمیع الدّعآء» حمد خدای را که در سن پیری اسماعیل و اسحاق را به من بخشید مسلما خدای من دعا را می شنود (و اجابت می کند). این جمله به منزله جمله معترضه است که در وسط دعای آن جناب قرار گرفته است .و باعث گفتن آن در وسط دعا این بوده که در ضمن خواسته هایش ناگهان به یاد عظمت نعمتی که خدا به وی ارزانی داشته افتاده که بعد از آنکه همه اسباب عادی فرزنددار شدنش را منتفی نموده بود دو فرزند صالح چون اسماعیل و اسحاق به وی داده .و اگر چنین عنایتی به وی فرمود بخاطر استجابت دعایش بود، ابراهیم علیه السلام در بین دعایش وقتی به یاد این نعمت می افتد ناگهان رشته دعا را رها نموده به شکر خدا می پردازد و خدای را بر استجابت دعایش ثنا می گوید.
اسماعیل و یعقوب
یعقوب علیه السلام برادر زاده اسماعیل علیه السلام، فرزند اسحاق علیه السلام می باشد:«أم کنتم شهداء إذ حضر یعقوب الموت إذ قال لبنیه ما تعبدون من بعدی قالوا نعبد إلـهک وإلـه ءابائِک إبرهیم وإسمـعیل و اسحق ... » آیا شما به هنگامی که مرگ یعقوب فرا رسید حاضر بودید؟ در آن هنگام که به فرزندان خود گفت پس از من چه چیز را می پرستید؟ گفتند خدای تو و خدای پدرانت، ابراهیم و اسماعیل و اسحاق، خداوند یکتا و ما در برابر او تسلیم هستیم. («آباء» معنایی اعمّ از پدر، جدّ و عمو دارد و در حدیثی از امام باقر علیه السلام ، این معنا بیان شده است .) گفتنی است که یعقوب علیه السلام فرزند اسحاق علیه السلام، و اسحاق علیه السلام برادر اسماعیل علیه السلام است.) حضرت اسماعیل پدر یا جد یعقوب نبود، بلکه عموی او بود، در حالی که در آیه مورد بحث کلمه «آباء» جمع ( أب ) به کار رفته ، و از اینجا روشن می شود که در لغت عرب گاهی کلمه (أب) به عمو اطلاق می گردد.
حجر اسماعیل
...
