چیرگی

برای راهنمایی بیشتر صفحهٔ ویکی پدیا:سره نویسی و ویکی پدیا:قواعد نام گذاری را ببینید.
چیرگی (Dominance) در ژن شناسی، رابطهٔ میان دگره های یک ژن را بررسی می کند که در صورت تفاوت دو الل یک ژن الل چیره در فنوتیپ بروز می کند.
هر ژن بر روی کروموزوم، جایگاه ویژه ای دارد. در این جایگاه ویژه نوکلئوتیدها چیده شده اند که به آن چیدمان می گویند.یک ژن در جایگاه ویژهٔ خود بر روی کروموزوم می تواند دارای چیدمان های گوناگونی باشد. به هر یک از این چیدمان های ژن در جایگاه ویژهٔ آن بر روی کروموزوم دگرچینه یا دگره می گویند.در اندامگانهای دودسته، اگر رخ مانهٔ یکی از دگره ها، به گونه ای نمایان باشد که رخ مانهٔ دگرهٔ دیگر نمایان نشود، به آن دگره، دگرهٔ چیره و به دگرهٔ دیگر که رخ مانه اش دیده نمی شود، دگرهٔ باخته می گویند.

چیرِگی (dominance)
در ژنتیک، پوشیده شدن یک الل (اَشکال گوناگون یک ژن) با الل (دگره) دیگر. اگر فردی ناخالصدارای یک الل رنگ چشم آبی و یک الل رنگ چشم قهوه ای باشد، رنگ چشمانش قهوه ای خواهد بود. در این جا، به الل چشمان آبی نهفته و به الل چشمان قهوه ای چیره (بارز) می گویند. برای هر صفت وراثتی در گیاهان یا جانوران، همیشه دو ژن در یاخته ها یافت می شود که آن صفت را تعیین می کند. طول قامت، رنگ چشم و توانایی ساختن آنزیمی خاص، نمونه هایی از صفت اند. اگر دو ژن مرتبط یا یک صفت در یک فرد یکسان باشند (حالت خالص)، صفتی را که در آن فرد دیده می شود یکی از دو ژن تعیین می کنند، اما ممکن است ژن یک صفت با دیگری متفاوت باشد که به این حالت هتروزیگوت یا ناخالص گفته می شود. در چنین حالتی، دو ژن الل اند و اثر متقابل پدید می آید. در این حالت، ممکن است یکی از آن دو در تعیین خصوصیت نقش ایفا کند و الل دیگر به ظاهر اثری نشان ندهد. در چنین شرایطی، به صفت مشاهده شده بارز می گویند. الل دیگری که در این وضع به ظاهر اثری در موجود زنده ایفا نمی کند، فقط زمانی که ژن بارز وجود نداشته باشد مؤثر خواهد بود و به خصوصیت آن نهفته می گویند. ژنی که در یک فرد رنگ چشم آبی تولید می کند، الل دیگری دارد که رنگ قهوه ای چشم را پدید می آورد. در گیاهی که با اشکال بلند و کوتاه دیده می شود، ممکن است اللی موجود باشد که موجب تولید گیاهان بلند شود، در حالی که الل دیگر، گیاهان کوتاه تولید می کند. ژن بلندی و ژن چشم آبی الل هم نیستند، زیرا اشکال متفاوت یک ژن به حساب نمی آیند.