چرخی یعقوب بن عثمان

چَرخی، یعقوب بن عثمان ( ـ حصار شادمان ۸۵۱ق)
عارف و مفسر ایرانی. در روستای چرخ، بر سر راه کابل به غزنه، زاده شد. مقدمات علوم را نزد پدرش فراگرفت. چندی در هرات و مصر دانش آموخت. برای ارشاد نزد بهاء الدین نقشبند رفت و بهاء الدین تربیت او را به شاگردش علاء الدین عطار واگذاشت. چرخی از پیشوایان نامدار سلسلۀ نقشبندیه و مراد خواجه عبیدالله احرار بود. از آثارش: تفسیر یعقوب چرخی (لاهور، ۱۸۷۰)؛ رسالۀ انسیه (اسلام آباد، ۱۹۷۸)؛ نی نامه (کابل، ۱۳۳۶ق)؛ رسالۀ ابدالیه (اسلام آباد، ۱۹۷۸).

[ویکی نور] «یعقوب بن عثمان بن محمود بن محمد غزنوی چرخی سررزی»، معروف به یعقوب چرخی نقش بندی، از عارفان نامی نیمه اول قرن نهم هجری است.
پدر او فردی متقی و صاحب ذوق بود. نیاکان او در سَررز، دیهی در نزدیکی چرخ، در غرب افغانستان زندگی می کردند.
وی برای تحصیل علوم، مدتی در هرات مقیم خانقاه خواجه عبد الله انصاری بود. در 782ق از هرات به بخارا سفر کرد و در راه، در فتح آباد به خواندن تفسیر بیضاوی پرداخت.
در بخارا از بزرگان و دانشمندان اجازه فتوا دادن گرفت. در مصر، به همراه زین الدین ابوبکر خوافی، شاگرد شهاب الدین سیرامی شد، سپس به بخارا رفت و در طریقه خواجگان، مرید خواجه بهاء الدین نقش بند شد.
مدتی در ملازمت او بسربرد و از او کلاه و اجازه دریافت کرد. بعد از آن، با اجازه خواجه نقش بند، بخارا را ترک گفت و برای تکمیل تربیت نزد علاء الدین محمد بخاری رفت.
وی پس از وفات خواجه بهاء الدین نقش بند، دوباره در چغانیان به خدمت علاء الدین محمد بخاری رسید و چندین سال نزد او تربیت یافت و پس از وفات وی، به ترویج طریقه نقش بندیه پرداخت.