دارالحکمه

دارُالحِکْمه
(یا: دارالعلم) مرکزی علمی که به امر حاکم، ششمین خلیفۀ فاطمیان مصر، در ۳۹۵ق، در قاهره دایر شد. حاکم بامرالله، که توجهی خاص به عقاید اسماعیلیه داشت، این مرکز را، به تقلید از بیت الحکمۀ بغداد، برای اشاعۀ عقاید شیعی و به ویژه برای ترویج اصول و عقاید اسماعیلیان، مشهور به حکمت، بنیاد نهاد. این مرکز زیر نظر داعی الدّعاة وقت اداره می شد. کتابخانۀ آن از کتابخانه های مهم دورۀ فاطمیان و پایگاه تبلیغ عقاید آنان بود. این کتابخانه نزدیک قصر حاکم ساخته شد. در آن، دانشمندان رشته های گوناگون به درس و بحث می پرداختند. استفادۀ عموم از کتابخانه مجاز بود. بودجۀ سالانۀ آن صرف امور متعدد، ازجمله خرید وسایل و کتاب و مرمت کتاب های فرسوده می شد. در تالار مطالعۀ آن قلم و کاغذ رایگان وجود داشت. به دانشمندانی که مدت طولانی از کتابخانه بهره می بردند یا کتاب ها را استنساخ می کردند، محل سکونت، هزینۀ غذا و مقرری داده می شد. نوشته اند که ابن یونس زیج حاکمی را به نام حاکم بامرالله در دارالحکمه نگاشت. شمار کتاب های این کتابخانه، در ۴۳۵ق، ۶۵۰۰ جلد ذکر شده است. این مرکز و کتابخانه در عهد مستنصربالله، هشتمین خلیفۀ فاطمی، غارت و تعطیل شد. در ۵۱۷ق برای مدتی، در محل دیگری، مجدداً دایر شد، اما با انقراض خلافت فاطمیان در ۵۶۷ق به کلی تعطیل شد. آورده اند که با استیلای صلاح الدین ایوبی بر مصر، کتاب های آن را به فروش رساندند که این امر سال ها طول کشید. قاضی الفاضل، مشاور صلاح الدین، ۱۲۰هزار جلد از کتاب ها را خرید و بعداً آن ها را به مدرسۀ فاضلیه، که خود آن را بنیاد نهاد، منتقل کرد. دارالحکمه همچنین عنوان عامی است برای مراکز و مؤسسات فرهنگی.