شطرنجی

متقلب , مدقق

دهقان علی سمرقندی از شاعران و حکیمان معروف ماوارئ النهر (قر.۶ ه. ). نوشته اند که وی شاگرد سوزنی بوده .
۱ - ( صفت ) منسوب به شطرنج . ۲ - کسی که شطرنج بازی کند . ۳ - قسمی نان . ۴ - قسمی فرش و گستردنی .

شطرنجی. [ ش ِ / ش َ رَ] ( ص نسبی ) منسوب به شطرنج. ( ناظم الاطباء ). کسی که شطرنج بازی می کند. ( ناظم الاطباء ). مرادف شطرنج باز است. ( آنندراج ). شطرنج باز. ( غیاث اللغات ) :
از آن مثل گذشت که شطرنجیان زنند
شاهان بیهده چو کلیدان بی کده.شطرنجی ثنای توام قائم زمانه
کز نطع مدحت تو برون لشکری ندارم.زآبنوس شب و روز آمده بر رقعه دهر
دو سپه کالت شطرنجی سودا بینند.ای بس شه پیل افکن کافکند به شه پیلی
شطرنجی تقدیرش در ماتگه حرمان.چنین فیل در عرصه کارزار
ندیده ست شطرنجی روزگار. || ( اِ ) غذایی که از آمیزش اقسام حبوب پخته می خورند. ( یادداشت مؤلف ). رجوع به شطرنج شود. || قسمی از نان. ( ناظم الاطباء ) ( فرهنگ فارسی معین ). || قسمی از فرش. ( ناظم الاطباء ) ( از غیاث اللغات ) ( از فرهنگ فارسی معین ). اسم فرشی است که از پشم ملون به الوان و ریسمان رنگارنگ بافته باشند. ( از یادداشت مؤلف ). نوعی از بساط گستردنی معروف و بدین معنی هندی معرب است و اصلش شترنگی ؛ یعنی چیزی که منسوب باشد به صد رنگ یعنی الوان کثیره و این معنی در او ظاهر است. ( آنندراج ). || نوعی جدول بندی با خانه های مربع. پیچازی. پچازی. منقش به نقوش مربع. کاغذ و پارچه که دارای خانه های مربع باشد. ( از یادداشت مؤلف ). چهارخانه. خانه خانه :
در نماز آر به سجاده شطرنجی رخ
تا بری دست به طاعت ز صغار و ز کبار.

---

شطرنجی. [ ش َ رَ ] ( اِخ ) دهقان علی سمرقندی. از شاعران و حکیمان معروف ماوراءالنهر در قرن ششم هجری قمری بود. نوشته اند که وی شاگرد سوزنی بوده. ( فرهنگ فارسی معین ). او راست کتاب العطر. ( ابن ندیم ).

ویژگی پارچه یا چیزی دیگر که دارای نقش های چهارگوشه، مانند صفحۀ شطرنج باشد.