فتوح

فتوح (عرفان). فُتوح (عرفان)
(جمعِ فتح و در لغت به معنی گشادن و گشایش) در نزد صوفیه هر آنچه بی رنج و سختی به درویش رسد و سبب گشایش معیشت او گردد، اعم از پول، خوردنی و پوشیدنی. عارفان، به آنچه در ابتدا بنده را به آن راهی نیست وزان پس به وسیلۀ خداوند بر او نموده می شود، فتح می گویند. به اعتقاد عرفا فتح گشایش ظاهری و باطنی است که بدون تلاش سالک در کار او ایجاد می شود. مهم ترین فتح ها عبارت اند از الف. فتح التولّد، اشاره است به خروج از تنگنای رحم و ورود به عالم وسیع ماده؛ ب. فتح الفهم، اشاره است به گشایش باب علوم بدیهی؛ ج. فتح الاسلام، اشاره است به گشایش باب فهم و تمییز، که درنتیجۀ آن آدمی از چهارپایان متمایز می شود؛ د. فتح العقل، اشاره است به گشایش باب درک و استدلال بر شناخت صانع از مصنوع، که آدمی را از حیطۀ اوهام خارج می سازد؛ ه . فتح النفْس، اشاره است به گشایش باب علم به نحو کامل؛ و. فتح الروح: اشاره است به فتحی که درنتیجۀ آن معرفت کامل بدون نقل و استدلال حاصل می شود؛ ز. فتح القلب، اشاره است به خروج قلب از تنگنای نفس؛ ح. الفتح المبین، اشاره است به ظهور تجلیّات حقیقی در تنگنای صفات خلقی، و ورود به دایرۀ ولایت الهی. این فتح کامل ترین و عالی ترین انواع فتوح است. پرواضح است که شماری از این فتوح برای همۀ مردم، شماری دیگر برای برخی از سالکان، و معدودی نیز تنها برای تعداد کمی از عرفا حاصل می شود.