زبان خوارزمی

زبان خوارزمی، زبانی ایرانی از شاخهٔ شمالی زبان های ایرانی میانه شرقی است که تا اواخر سده هشتم هجری/ چهاردهم میلادی در سرزمین خوارزم زنده بود و سپس زبان ازبکی جای آن را گرفت. این زبان هم خانوادهٔ زبان های سغدی، ختنی (سکایی)، اُسِتی (آسی) و پشتو و همچنین هم ردیف با برخی لهجه های ایرانی فلات پامیر است.
هندوایرانی
ایرانیان
شرقی
خوارزمیان
به نوشته بیرونی، زبان خوارزمی در دوره او زبانی زنده بوده است. وجود عبارت های خوارزمی در متون قرن ششم و هفتم ه‍. ق/ دوازدهم و سیزدهم م. (در نسخه های خطی قرن هشتم/چهاردهم) نشان می دهد که بخشی از ساکنان خوارزم در این دوره با آنکه احتمالاً دوزبانه بوده اند، هنوز این زبان را می دانستند.
در پنج قرن نخستین اسلامی، دانشمندان بسیاری از دیار خوارزم برخاستند که از محمد خوارزمی و ابوریحان بیرونی و ابولقاسم محمود بن عمر الزمخشری ملقب به «فخر خوارزم» (مؤلف مقدمة الادب) است که اثر او، در قالب فرهنگ، حاوی بدنه اصلی واژگان موجود زبان خوارزمی است. علاوه بر این افراد، نجم الدین کبری، فخر رازی و مجدالدین بغدادی را می توان نام برد.
دو منبع برای زبان خوارزمی وجود دارد که در ویژگی اختصاصی نسبت به هم شباهتی ندارند ولی هر یک مکمل دیگری هستند. اولی کتاب های فقهی و حقوقی، بیشتر از همه قنیه المنیه، عبارت و جملاتی در دست داریم. از سوی دیگر لغات و واژه های خوارزمی در کتاب مقدمه الادب موجود است، که نسخه خطی آن را احمد زکی ولیدی طوغان آن را در ۱۹۷۴ منتشر کرد.