زبان پارسی میانه

زبان پارسی میانه، زبان پهلوی (ساسانی) یا پهلویک یا پهلوانیک (پارسی میانه: پارسیگ -- Pārsīg) نیای مستقیم زبان پارسی امروزی است. پهلوی در معنای عام و نه چندان دقیق به زبان ها و مخصوصاً خط های رایج دوره های اشکانی و ساسانی اطلاق می شود و محدود به ایالات نبوده است. پهلوی یا پارسی میانه شکلی از زبان پارسی است که واسطهٔ مستقیم میان پارسی باستان و پارسی امروزی است. به عبارت دیگر پارسی امروزی شکل تحول یافته تر از خود زبان پارسی میانه است. پارسی میانه زبان ارتباطی مشترک در تمامی شاهنشاهی ساسانی بود و احتمالاً در زمان ساسانیان در خراسان تقریباً به طور کامل جایگزین زبان پارتی شده بود. پارسی میانه یکی از زبان های ایرانی است که بنا به تعریف از اوایل دوران اشکانی نخست در جنوب غربی ایران و سپس در زمان ساسانیان به عنوان زبان رسمی همه امپراطوری ایران تا صدر اسلام رواج می داشته است. خاستگاه این زبان که فرزند پارسی باستان به حساب می آید پارس بود. در دوران اشکانیان پارسی میانه زبانی محلی بود و از پهلوی اشکانی تأثیراتی پذیرفت تا اینکه در زمان ساسانیان زبان رسمی شاهنشاهی شد. کتیبه ها و اسناد ساسانیان و بسیاری از کتاب ها به این زبان نوشته می شد. با برافتادن ساسانیان و تا چند سده پس از اسلام همچنان تولید اثر به این زبان ادامه داشت. گرچه عملاً زبانی نیمه مُرده به شمار می آمد.
این زبان یا یکی از گویشها یا زبان های بسیار نزدیک به آن، پس از تحول و آمیختگی با لهجهها، گویش ها و زبان های خویشاوند دور و نزدیک و همچنین وارد شدن وام واژهها، پارسی نو را به وجود آورده است. بنا بر این جای تعجب نیست که شباهت های فراوان چه از نظر واژگانی و چه از نظر دستوری میان این دو زبان وجود دارد. در واقع تحولی که از پارسی باستان تا پارسی میانه اتفاق افتاده است بسیار بزرگتر از تحولی است که از پارسی میانه تا پارسی نو رخ داده است.
به احتمال بسیار زیاد، ریشه زبانهای ایرانی، لری با گویش بختیاری و سایر گویش های زبان لری و زبان لارستانی مانند زبان فارسی به پارسی میانه و از طریق پارسی میانه به پارسی باستان برمی گردد.
این زبان همواره از دیدگاه دستوری و واژگانی با گویش های محلی نواحی پارس نزدیکی داشته است.