رشن

رشن از ایزدان مزدیسنا و ایزد دادگری، در روز پسین (آخرت) به عنوان سومین داور پس از مهر و سروش حضور دارد. یشت دوازدهم اوستا رشن یشت در ستایش او است. هجدهمین روز ماه به نام این ایزد است. رشن ایزد عدالت آیین ایران باستان است. در سر پل چینود که روان درگذشتگان به داوری کشیده می شود و کردارهای خوب و بد و ثواب ها و گناهانشان سنجیده می شود، هیئت داوری را سه ایزد تشکیل می دهند: مهر، سروش و رشن. ترازوی مینوی را رشن در دست دارد. این ترازوی مینوی هرگز خطا نمی کند و به اندازهٔ سرمویی نه برای توانگران و نه برای درویش ترین مردمان منحرف نمی شود. این ایزد با صفتراست توصیف می شود.
نشریه زبان شناخت، مقاله ایزد رشن و جایگاه او در دین زردشتی، نویسندگان:زهره زرشناس و مریم رشنو، بهار و تابستان۱۳۹۶، دوره۸، صفحه۱۴و۱۵
تاریخ ایران باستان، جلداول، نویسندگان:دکترمحمودحریریان، دکترصادق ملک شهمیرزادی، دکترژاله آموزگار، نادرمیرسعیدی، صفحه۷۴و۷۵
صورت اوستایی رشن رشنو است و آن را با گمان پرهیزگاری یا درخشش معنی کرده اند. صورت پهلوی این نام همان رشن است. در فارسی دری به صورت رش هم آمده است.
در اوستا رشن دوازدهم به ایزد رشن تعلق دارد و رشن در آن با صفاتی از قبیل پاک، راست ترین، مقدس ترین، داناترین، گزیننده ترین، بهترین پرتاپ کننده از دور، اجراکننده قانون و فروزننده دزدان ستوده می شود. بطورکلی با بررسی متون اوستایی می توان کارکردهای متفاوت این ایزد را در قالب ۴ گروه اصلی طبقه بندی کرد: ۱. نقش اصلی او که در اوستا و رشن یشت بر آن تأکید شده، حضور در مراسم ور است که در بندهای نه تا سی و هفت رشن یشت به یاری فراخوانده می شود. ور اصطلاحی است که به نوعی آزمایش آیینی اشاره می کند که توسط محاکمه شونده برای اثبات حقانیتش به کار گرفته می شود. ۲. نقش دیگری که براساس متون اوستایی می توان برای رشن متصور شد، جنگاوری و حضور و ستایش این ایزد در نبردها است. ۳. می توان نقش اجتماعی دیگری را برای این ایزد متصور شد، مطابق این کارکرد ایزد رشن در کنار برجیه، ایزد موکل دانه ها و غلات و نمانیه، ایزد موکل خانه ها نقشی مشابه آن ها ایفا می کند. ۴. رشن در نگهداری و محافظت از گیتی و آفریدگان اهورامزدا نیز مشارکت دارد.
برخی از آثار به نام ایزد رشن در ادبیات فارسی قابل مشاهده است؛ اما در هیچ یک از متون و اشعار به کارکردهای این ایزد اشاره ای نشده است. بطورمثال ابوریحان بیرونی در آثار الباقیه عن القرون الحالیه در فهرست روزهای ایرانی، این ایزد را رشن خوانده که در زبان سغدی رسن یح و در زبان خوارزمی رشن یح خوانده می شود. شعرای ایرانی نیز نام این ایزد و نیز روز متعلق به او را به صورت رش و رشن در اشعار خود آورده اند. دوران جدید و متون پژوهشی معاصر نیز از اشاره به نام و کارکرد ایزد رشن خالی نیستند، بطور مثال در فرهنگ دهخدا ذیل مدخل رشن، این واژه به روز هجدهم از هر ماه شمسی نسبت داده شده است. دهخدا همچنین با اشاره به شماری دیگر از فرهنگ ها آورده است که رشن نام فرشته ای است که تدبیر امور و مصالح رشن روز با او است.

رَشْن
ایزد داد در آیین زَردُشتی. در اَوِستا، رَشْنو است، به معنی پرهیزگاری؛ او پس از ایزدان مهر و سروش، سومین داورِ روز واپسین است که پس از گذشتن روان از پل چینْوَد، با ترازوی خود کردارهای خوب و بد را می سنجد. چون راستی صفت ویژۀ این ایزد است ، معمولاً او را ایزد راست می خوانند. در میدان رزم، راست کرداران را پیروزی می بخشد و دشمن راهزنان و بدکرداران است. نیز در تقویم اوستایی نام روز هجدهم از هر ماه است.