کلمه جو
صفحه اصلی

محمدعلی مجتهدی گیلانی

دانشنامه عمومی

دکتر محمدعلی مجتهدی گیلانی (۱ مهر ۱۲۸۷، لاهیجان - ۱۰ تیر ۱۳۷۶، نیس) استاد دانشکدهٔ فنی دانشگاه تهران و رئیس دبیرستان البرز بود. او دانشگاه صنعتی شریف را بنیان نهاد. او همچنین در دوره هایی ریاست دانشگاه های ملی ایران، پهلوی و پلی تکنیک تهران را عهده دار بود.
۱۹۳۱–۱۹۳۲ تکمیل زبان و آمادگی ریاضیات در مدرسهٔ بلز پاسکال در شهر کلرمون
۱۹۳۲–۱۹۳۵ گذراندن دورهٔ لیسانس علوم و کسب مقام اول در «شهادت نامه مکانیک استدلالی» در بین دانشجویان ایرانی و فرانسوی در دانشکدهٔ علوم دانشگاه لیل
۱۹۳۵ انتقال به پاریس برای گذراندن دورهٔ دکترا در دانشگاه سوربون
۱۹۳۵–۱۹۳۸ اخذ سه دیپلم عالی فوق لیسانس در آنالیز عالی، مکانیک مایعات، آیرودینامیک و هیدرودینامیک عالی (قسمت ریاضی)
۱۹۳۸ گرفتن دکترا با رساله ای با عنوان «حل برخی مسائل مکانیک مایعات» با امتیاز «شایان افتخار» بالاترین درجات تصویب دکترا
محمدعلی مجتهدی در اول مهر سال ۱۲۸۷ (۲۳ سپتامبر ۱۹۰۸) در لاهیجان به دنیا آمد. پدر و مادر او از خانواده های با اصل و نسب زمین دار کوچک شهر بودند. پدر او در تجارت ابریشم، یکی دیگر از محصولات اصلی منطقه، هم بود.محمدعلی دو ساله بود که مادرش را از دست داد. پدرش یک منضبط سخت گیر، و باورمند به تشریفات و آداب و رسوم زندگی در شهر کوچک بود. او به فریبندگی مسموم شهرهای بزرگ بی اعتنا بود و علاقه نداشت پسرش را به چنین جاهایی بفرستد. حتی در لاهیجان، او به پسرش تنها اجازه داد در مدرسه ای اسم بنویسد که توسط اعیان شهر تأمین مالی می شد. او تحصیل را در هفت سالگی در مدرسه ابتدایی حقیقت شروع کرد. عامل دیگری در تحصیل مجتهدی جوان تأخیر ایجاد کرد: قیام در منطقه، به رهبری میرزا کوچک خان جنگلی که در نهایت منجر به پیدایش جمهوری شورایی سوسیالیستی ایران در ۱۹۲۰–۱۹۲۱ شد. پدربزرگ پدری مجتهدی در حوزه علمیه نجف تحصیل کرده و به درجهٔ اجتهاد رسیده بود و به عنوان حاج مجتهد شناخته می شد که ریشهٔ نام خانوادگی او نیز همین است. او در ریاضی و نجوم آن چنان که در حوزهٔ نجف تدریس می شد، خوب بود. او در نجف ازدواج کرد و به این دلیل بچه هایش به همسر او خانم نجفی می گفتند.
وی در سال ۱۳۰۴ خورشیدی با استفاده از عایدی که از مایملک مادرش می گرفت، به تهران آمد. در این شهر او با دایی اش می زیست و با پسردایی اش رضا رادمنش، که یکی از مهم ترین اعضای جنبش کمونیستی ایران شد، در یک اتاق شریک بود؛ ولی مجتهدی، در همه عمرش، با سیاست سر سازگاری نداشت. نه تنها بیرون از غوغای سیاست ایستاد، بلکه تلاش کرد، مؤسسات آموزشی مهمی را که مدیریت می کرد از هر فعالیت سیاسی دور نگه دارد.مجتهدی به تحصیلات خود را در دارالمعلمین مرکزی ادامه داد. سپس در مدرسه متوسطه شرف تهران سال پنجم و ششم متوسطه را به پایان رساند. در سال ۱۳۱۰ مدرک دیپلم کامل متوسطه (شعبهٔ علمی) را گرفت و در همان سال پس از قبولی در چهارمین دوره امتحانات اعزام محصل به اروپا، جزو صد تن برگزیده محصلان اعزامی شد که به فرانسه رفتند، تا هر یک به نحوی نقشی مؤثری در آینده علمی و فرهنگی ایران ایفا کنند. او در سال ۱۹۳۱ وارد لیسه بلز پاسکال در شهر کلرمون فران شد و در آنجا برای آماده سازی برای آموزش دانشگاهی، زبان فرانسوی و ریاضی خود را تقویت کرد. زندگی و آموزش در این لیسه که بسیار سخت و منضبط بود برای دانش آموزان ایرانی که غالباً به شیوه ای آزاد و غیرمنضبط پرورش یافته بودند نامطلوب بود. بودجهٔ دولتی و توجه صرف شده برای دانش آموزان فرانسوی مجتهدی را خوش آمد. در هر بخش دو تا سه مدرسه وجود داشت و مجتهدی ذکر کرده که دولت فرانسه در هر یک زندگی و آموزش صد دانش آموز غالباً روستایی را تأمین بودجه می کرد که تنها شمار اندکی از آنان می توانستند از پس آزمون های سخت علوم و مهندسی برآمده و دانشمندان و مهندسین موفقی بشوند. در سپتامبر ۱۹۳۲ او وارد دانشکده علوم دانشگاه لیل شد و در سال ۱۹۳۴ با اخذ سه مدرک مورد نیاز فارغ التحصیل شد. مجتهدی در امتحان سال آخر نفر اول شد و با کسب ۵۰۰ فرانک جایزه برای تحصیلات تکمیلی به پاریس رفت. او در سپتامبر ۱۹۳۵ وارد سوربن شد و در ۳۰ ژوئن ۱۹۳۸ با مدرک دکترای دولتی فارغ التحصیل شد. او در پاریس با همسرش، سوزان ژان ماری وندنوستن که پیانیست بود و در زمانی که مجتهدی وارد سوربن شد به کنسرواتوار پاریس پیوست، آشنا شد. آن دو در ۲ اوت ۱۹۳۸ ازدواج کردند و عازم ایران شدند.
او پس از ۷ سال با همسر فرانسوی اش به ایران آمد و دانشیار ریاضی دانشکده علوم و دانشسرای عالی شد.


کلمات دیگر: