محمدمهدی ارباب اصفهانی از معتبرترین بازرگانان اصفهان در سدهٔ ۱۸ و اوایل ۱۹ میلادی است، علاوه بر این، وی به عنوان فردی فاضل، با کمال و نگرمند و دارای تبحر (به ویژه در زمینه های تاریخ و جغرافیا و هیئت) ارزیابی می گردد. او نخستین ایرانی ای است که به تصحیح انتقادی شاهنامه پرداخت.محمدمهدی ارباب، پدر محمدحسین فروغی ذکاءالملک و پدربزرگ محمدعلی فروغی ذکاءالملک است.
همهٔ پیشینیان و نیاکان محمدمهدی ارباب اصفهانی، به پیشهٔ بازرگانی اشتغال داشته اند و همگی به ارباب معروف بوده اند. نیای بزرگ او، میرزا ابوتراب در سال ۱۱۴۸ (قمری) به عنوان نمایندهٔ اصفهان در شورای کبیر مغان که به دعوت نادرشاه افشار برای تصدیق به سلطنت نشستنش بر پا شده بود، شرکت داشت. محمدمهدی ارباب که برای بازرگانی زیاد به هندوستان سفر می کرد، چندین سال هم در هندوستان (به ویژه بمبئی) زندگی کرد که در آن مدت با انگلیسی ها و هندی هایی که با دانش ها و معارف نوین آشنا بودند، آمیزش داشت. او تا اندازهٔ زیادی از دانش و آگاهی اروپایی و سیاست جهان، باخبر شد و به ریشه و علت برتری اوضاع غربی ها بر روزگار مشرق زمین پی برد. او یکی از نخستین کسانی است که این مسایل را در آثار و نوشته های فراوانش برای ایرانیان مطرح کرد. همان گونه که پیشتر گفته شد، او از فضلا و ادیبان بنام بود و کتاب ها و رساله های بسیاری را تألیف یا تصحیح کرد. برای نمونه می توان به این چند مورد اشاره نمود:
مجتبی مینوی، دربارهٔ آشنایی خود با این تصحیح شاهنامه چنین می نویسد:
یک وقت معلم ما میرزا عبدالعظیم قریب به من تکلیف کرد که در شرح حال فردوسی و راجع به شاهنامهٔ او گفتاری تهیه کنم و در سر کلاس درس بخوانم. اما شاهنامه نداشتم. آقا جوادخان نسخه ای از شاهنامه چاپ بمبئی به من امانت داد… تا گفتار خود را تهیه کردم… در ضمن ملتفت شدم که متن این شاهنامه تصحیح کردهٔ مرحوم آقامهدی ارباب اصفهانی است که پدر محمدحسین ذکاءالملک فروغی بوده است. بعدها دانستم این آقا مهدی ارباب از فضلا و ادبای بنام بوده است و تاریخ وصاف چاپ بمبئی هم به اهتمام همان آقا مهدی ارباب به طبع رسیده بود.
همهٔ پیشینیان و نیاکان محمدمهدی ارباب اصفهانی، به پیشهٔ بازرگانی اشتغال داشته اند و همگی به ارباب معروف بوده اند. نیای بزرگ او، میرزا ابوتراب در سال ۱۱۴۸ (قمری) به عنوان نمایندهٔ اصفهان در شورای کبیر مغان که به دعوت نادرشاه افشار برای تصدیق به سلطنت نشستنش بر پا شده بود، شرکت داشت. محمدمهدی ارباب که برای بازرگانی زیاد به هندوستان سفر می کرد، چندین سال هم در هندوستان (به ویژه بمبئی) زندگی کرد که در آن مدت با انگلیسی ها و هندی هایی که با دانش ها و معارف نوین آشنا بودند، آمیزش داشت. او تا اندازهٔ زیادی از دانش و آگاهی اروپایی و سیاست جهان، باخبر شد و به ریشه و علت برتری اوضاع غربی ها بر روزگار مشرق زمین پی برد. او یکی از نخستین کسانی است که این مسایل را در آثار و نوشته های فراوانش برای ایرانیان مطرح کرد. همان گونه که پیشتر گفته شد، او از فضلا و ادیبان بنام بود و کتاب ها و رساله های بسیاری را تألیف یا تصحیح کرد. برای نمونه می توان به این چند مورد اشاره نمود:
مجتبی مینوی، دربارهٔ آشنایی خود با این تصحیح شاهنامه چنین می نویسد:
یک وقت معلم ما میرزا عبدالعظیم قریب به من تکلیف کرد که در شرح حال فردوسی و راجع به شاهنامهٔ او گفتاری تهیه کنم و در سر کلاس درس بخوانم. اما شاهنامه نداشتم. آقا جوادخان نسخه ای از شاهنامه چاپ بمبئی به من امانت داد… تا گفتار خود را تهیه کردم… در ضمن ملتفت شدم که متن این شاهنامه تصحیح کردهٔ مرحوم آقامهدی ارباب اصفهانی است که پدر محمدحسین ذکاءالملک فروغی بوده است. بعدها دانستم این آقا مهدی ارباب از فضلا و ادبای بنام بوده است و تاریخ وصاف چاپ بمبئی هم به اهتمام همان آقا مهدی ارباب به طبع رسیده بود.
wiki: محمدمهدی ارباب اصفهانی