زبان ساختگی

زبان ساختگی (لوتَر، لوتَرا، لُتَر) به زبانهائی گفته می شود که از سوی اهالی یک زبان به روش قلب (یعنی پس و پیش کردن صداها مانند زبان مطربی)، افزودن (یعنی افزودن صدا مانند صدای «ز» در زبان زرگری یا صدای «ل» در زبان لامی و مانند آن) ، تغییر معنا (یعنی استفاده از یک واژه در معنای قراردادی دیگر مانند اغلب زبانهای صنفی) و حتی گاه برای تفنن و شاید ساده سازی (مانند زبان تلگرافی یا زبان رایانه ای) ساخته می شود و عمدتاً استفاده ارتباط بین گروهی، به خصوص در بین کودکان و نوجوانان یا ارتباط بین اهالی صنوف را دارد. برخی این زبان ها را جزو زبان های فراساخته قرار می دهند. در حالی که عده ای معتقدند اینها دو مقوله متفاوت هستند. زبانهای فراساخته کاربرد وسیع و عمومی دارند در حالی که زبانهای ساختگی مصرف محدود بین فردی و بین گروهی دارند.
زبان فراساخته
به گفته دکتر محمد رضا باطنی زبانشناس ایرانی: «... وقتی کسی سخنی می گوید یا می نویسد، معمولاً می خواهد همه اهل زبان حرف او را بفهمند و مقصود او را ادارک کنند، اما همیشه چنین نیست. هر جامعه ای را که مورد بررسی قرار دهید، خواهید دید در آن گروه بندی هایی وجود دارد: مثل گروه های صنفی، محفل های خصوصی، تشکل های خانوادگی و مانند آن. گاه اتفاق می افتد که این گروه ها نمی خواهند غریبه ها یا غیرخودی ها از چند و چون کار آن ها سر در بیاورند. برای این منظور، یکی از ابزارهایی که به کار می گیرند، دست کاری کردن زبان است. آن ها در واژگان، نحو یا دستگاه صوتی زبان رایج تغییراتی می دهند تا آن را برای غیرخودی ها نامفهوم کنند.»
زبانهای ساختگی در زبان انگلیسی و برخی زبانهای دیگر جهان هم شناخته شده و در زبان انگلیسی به آن planned language ,constructed language, artificial language یا invented language می گویند. در بعضی از شهرها و محلات ایران یا برخی دیگر از کشورها که مورد تحقیق میدانی قرار گرفته است اهالی زبان به خصوص کودکان و نوجوانان زبانی را مبتنی بر زبان مادری خود اختراع می کنند به گونه ای که فقط خودشان از این زبان استفاده می کنند و مقصودشان این است که در وقت گفتگو دیگران منظور و مقصود آن ها را نفهمند.
زبان های اصناف هم با هدف سخن گفتن صاحبان صنف بی آنکه مشتری از آن سر در بیاورد در گذشته در بازارهای ایران و برخی کشورهای منطقه بسیار رایج بوده است. زبان هائی مانند مرغی، زرگری، لامی و سیدی جزو زبانهای ساختگی گروهی و زبانهای مطربی، مسگری، حمامیها، قصابها و درویشهای دوره گرد از زبانهای ساختگی صنفی به شمار می رود.