شرطی شدن فعال

شرطی شدن فعال(نام های دیگر:شرطی شدن کنش گر، شرطی شدن ابزاری، شرطی شدن نوع II، آزمون و خطا)یک نوع یادگیری همخوان یا تداعی است. در شرطی شدن فعال، جانور یاد می گیرد که بین یکی از رفتارهای خودش، با یک پاداش یا تنبیه ارتباط برقرار کند.
برنامهٔ نسبتی ثابت(FR): تقویت وابسته به تعداد پاسخ های جانور؛ تعداد پاسخ ها قابل پیش بینی.
برنامهٔ نسبتی متغیر(VR): تقویت وابسته به تعداد پاسخ های جانور؛ تعداد پاسخ ها غیرقابل پیش بینی.
برنامهٔ زمانی ثابت(FI): تقویت وابسته به زمانی معیّن.
برنامهٔ زمانی متغیر(VI): تقویت وابسته به زمانی نامعیّن.
ادوارد لی ثرندایک، در اواخر قرن نوزدهم، از طریق آزمایش های معروف خود با گربه نشان داد که چگونه جانور به تدریج از طریق آزمایش و خطا یاد می گیرد. هنگامی که گربه در قفس های موسوم به جعبهٔ معما، قرار می گرفت، برای رسیدن به غذا رفتارهایی انجام می داد؛ ولی وقتی کوشش هایی منجر به غذا می شدند، میزان خطای حیوان کاهش می یافت تا جایی که بدون هیچ کوشش اضافی موفّق می شد به غذا دست یابد.
بنابراین وقتی پاداشی بلافاصله به دنبال یکی از رفتارها بیاید، یادگیری عمل قوی تر می شود. ثرندایک این نیرومند شدن را قانون اثر (به انگلیسی: Law of Effect) نامید.
در آزمایش های برحاس فردریک اسکینر، موش یا کبوتری را در جعبه ای (جعبهٔ اسکینر) قرار می دادند. جعبه دارای اهرم های متفاوتی بود که موجب دریافت غذا یا آب؛ یا برعکس موجب شوک الکتریکی می شدند. حیوان در جعبه به اکتشاف دست می زد و گاهی اوقات تصادفاً میلهٔ تعبیه شده را فشار می داد.