دانشگاه جندی شاپور

مختصات: ۳۲°۱۷′ شمالی ۴۸°۳۱′ شرقی / ۳۲٫۲۸۳°شمالی ۴۸٫۵۱۷°شرقی / 32.283; 48.517
آموزش عالی در ایران
دانشگاه صنعتی جندی شاپور
دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز
شهر جندی شاپور
دانشگاه جندی شاپور یکی از آثار به جای مانده از زمان ساسانیان است؛ و با بیش از ۱۷ سده قدمت، از باستانی ترین دانشگاه های خاورمیانه محسوب می شود.
جندی شاپور شهری است کهن در شمال استان خوزستان و در نزدیکی شهرستان دزفول که امروزه ویرانه های آن باقی است و به سبب بیمارستان و دانشگاهی که در آن بوده شهرت بسیار داشته است. در دانشگاه جندی شاپور، برخی کتاب ها از زبان های هندی، سریانی، و یونانی به پهلوی ترجمه شد که ازآن جمله می توان به خدای نامه، کَلیله و دِمنه، هزار افسانه، سندبادنامه، ویس و رامین، آیین نامه، و تاج نامه اشاره کرد.
به نوشتهٔ ریچارد فرای، کلمهٔ گندی شاپور، تحریف شدهٔ نام «وِه آنتیوخ شاپور» یعنی «بهتر از آنتیوخ را شاپور ساخته» است. بر اثر جنگ های شاپور یکم با روم، پادشاه ساسانی، اسیران رومی را در فارس و خوزستان اسکان می داد و با توانایی آنان، بند قیصر بر روی رود کارون ساخت و کاخ بیشاپور را موزائیک کرد. این رفتار شاپور یکم، سرآغاز ریشه دوانیدن مسیحیت در جنوب ایران گشت.

(یا: گندی شاپور) از بزرگ ترین دانشگاه های جهان در هزارۀ نخست میلادی که شاپور اول آن را در خوزستان تأسیس کرد. در سال ۲۲۴م که فرمانروایی ساسانیان آغاز شد. یک نهضت فرهنگی ـ دینی در جنوب و جنوب باختری ایران آغاز گردید. این نهضت، پس از مدتی سراسر فلات ایران را فراگرفت و در سال ۲۵۰م به پرپایی دانشگاه گندی شاپور (به عقیدۀ برخی در ادبیات پهلوی به معنای لشگرگاه شاپور) در خوزستان منجر شد. با پیروزی شاپور اول بر رومیان، او امپراتور والریانوس را اسیر کرد و جمع زیادی از لژیونرهای رومی را به ایران کوچ داد و سپس معاهده صلح را انعقاد کرد. شاپور تصمیم گرفت برای همسرش، دختر اورلیانوس (جانشین والریانوس) شهری بهتر از انطاکیۀ تصرف شده بسازد. از این رو لژیونرهای رومی و معماران ایرانی و محلی را برای ساختن شهر «وه اندو شاپور» یا «شهر شاپور بهتر از انطاکیه» فراخواند. علاوه بر آن، چند بنا برای ایجاد دانشگاه تأسیس کرد و به راهنمایی موبدان و پزشکان ایرانی، گیاه شناسان و فیلسوفان یونانی، مصری، سریانی، هندی و چینی را به گندی شاپور دعوت نمود. بر سردر این دانشگاه چنین نوشته شده بود: «دانش و فضیلت برتر از بازو و شمشیر است». با فتوحات شاپور دوم ساسانی، تعداد بیشتری از پزشکان، فلاسفه، طبیعی دانان، منجمین، هنرمندان و صنعت گران از ممالک دیگر به این شهر آمدند. آزادی عقیده و مذهب، عامل مهمی در جذب دانشمندان خارجی به این منطقه بود. پس از درگذشت شاپور دوم ساسانی، مدتی جندی شاپور از رونق افتاد اما با روی کار آمدن خسرو انوشیروان، مجدداً رونق یافت و بیمارستان جندی شاپور نیز بازسازی و مرمت شد. کتابخانه دانشگاه از چنان رونقی برخوردار بوده است که براون، خاورشناس معاصر انگلیسی دربارۀ آن می نویسد: «جهان چیز شبیه به کتابخانه گندی شاپور را به خود ندیده است». با حملۀ اعراب به تدریج از رونق این شهر و دانشگاه بزرگش کاسته شد. در نیمۀ دوم قرن دوم هجری، بغداد به رشد علمی رسید و با تأسیس بیت الحکمه و بیمارستان بغداد، بخش های علمی دانشگاه از رونق افتادند، زیرا حوزه های علمی گندی شاپور به بغداد انتقال داده شدند اما بیمارستان آن تا قرن ۳ق دوام آورد و پس از آن شهر، دانشگاه و بیمارستان گندی شاپور چنان ویران شدند که حتی دیواری از آن ها هم نماند. خاندان بختیشوع (۱۱نفر از دانشمندان مسیحی نستوری)، خاندان حنین (دانشمندانی از مسیحیان جیره که پس از ایجاد بیت الحکمه بغداد، در پیشرفت نهضت ترجمه نقش مهمی داشتند) و خاندان ماسویه (دانشمندان مسیحی نستوری ایرانی) از مهم ترین استادان و دانش آموختگان دانشگاه جندی شاپور بودند که خدمات شایانی را به پزشکی و دیگر علوم ایران و اسلام انجام دادند.