زبده التواریخ

زبدة التواریخ. زبدة التواریخ تألیف شمس الدین یا جمال الدین ابوالقاسم عبدالله بن علی بن محمد ابی طاهر کاشانی است. وی تاریخ نگاری شیعه مذهب در شمار دستگاه رشیدالدین فضل الله همدانی بود که نوشته هایش نامش را جاودان ساخت. می توان گفت زبدة التواریخ کتبی است نزدیک به کتب این نسل، چرا که نویسنده منابعی را که در طول نگارش کتاب استفاده کرده به صورت کامل نام برده است. اگر کتاب کاشانی را به ۳ بخش تقسیم کنیم، بخش اول شامل آغاز فتح بغداد و تاریخ فاطمیان و نزاریان، بخش دوم تاریخ ایلخانان، اتابکان و حکومت های کوچک محلی و در نهایت بخش سوم شامل تاریخ الجایتو است. در بخش فاطمیان و نزاریان نویسنده شکل گیری نزاریه و رابطهٔ آن ها با فاطمیان را به صورت کامل توضیح داده است.

زُبدةُ التَّواریخ
(یا: زُبدة التّواریخ بایسنقری یا تاریخ حافظ ابرو) کتابی تاریخی به فارسی تألیف شهاب الدین عبدالله بن لطف الله بهدادینی خوافی معروف به حافظ ابرو (۷۶۳ـ۸۳۴ق)، از مورخان عصر شاهرخ تیموری. زُبدة التّواریخ، در واقع بخش مهمی از مجمع التواریخ السلطانیه، دیگر تاریخ نگاشتۀ مؤلف که به سبک جامع التواریخ رشیدالدین فضل الله فراهم آمده است . او این بخش را به فرمان شاهزاده بایسنقر میرزا تیموری نوشته و از این رو به زُبدة التّواریخ بایسنقر نیز معروف است . حافظ ابرو ، نگارش کتاب را از ۸۲۶ق، آغاز کرد و در ۸۳۰ق به پایان آورد. این اثر از منابع مهم تاریخ نگاری عصر تیموریان است و شامل تاریخ فتوحات امیرتیمور، سلطنت شاهرخ میرزا و سایر شاهزادگان تیموری است . مطالب مربوط به فتوحات تیمور عمدتاً بر مبنای اطلاعات ظفرنامۀ شامی است ، اما عمیق ترین بخش کتاب ، اخباری است که حافظ ابرو دربارۀ سلطنت شاهرخ به نگارش درآورده است و مبتنی بر اسناد و مدارک و وقایعی بوده که او شخصاً در اختیار داشته و یا شاهد آن بوده است. از این رو این بخش کتاب از اعتبار و اهمیت بیشتری برخوردار است. کتاب به کوشش سید کمال حاج سید جوادی در چهار جلد چاپ و منتشر شده است (تهران، ۱۳۷۲ش ).

[ویکی فقه] زبدة التواریخ (حافظ ابرو). زبدة التواریخ از مهم ترین وقایع نگاری نیمه نخست سده نهم قمری، شامل رویدادهای پس از مرگ تیمور تا نیمه فرمانروایی شاهرخ تیموری، تالیف شهاب الدین عبدالله بن لطف الله خوافی یا بهدادینی، مشهور به حافظ ابرو متوفی ۸۳۳ ق است.
نویسنده کتاب را در چهار بخش یا ربع تقسیم کرده است. ربع اول، شامل کلیاتی درباره تاریخ و سپس آفرینش آدم تا برافتادن ساسانیان، ربع دوم، ظهور اسلام و خلافت اموی تا برافتادن خلافت عباسی، ربع سوم، تاریخ ایران از عهد صفویان تا زوال ایلخانان را دربردارد. بخش چهارم کتاب، یا به نوشته حافظ ابرو، از مرگ ایلخان ابوسعید تا سال ۸۳۰ ق است. این بخش، خود، در دو قسمت تنظیم شده است: قسمت اول، رویدادهای پس از سقوط ایلخانان تا روی کار آمدن تیمور و سپس ذکر تحولات دوره فرمانروایی تا مرگ او را دربردارد، که برای تالیف آن عمدتا از ظفرنامه شامی استفاده شده است. قسمت دوم، رویدادهای پس از سال ۸۰۷ ق؛ یعنی دوره جنگ جانشینی میان فرزندان تیمور و سپس فرمانروایی شاهرخ را در برمی گیرد. ثبت این وقایع پس از آن ادامه نیافت، زیرا حافظ ابرو چندی بعد در گذشت، در واقع، نام زبده التواریخ بر همین ارباع اطلاق شده است.

[ویکی فقه] زبدة التواریخ (صدر الدین حسینی). این کتاب که از منابع مهم تاریخ آل سلجوق به شمار آمده، در آستانه سده سیزدهم میلادی و به عربی نوشته شده و به رغم آثار مورخان ارمنی و بیزانسی، تنها به تاریخ سلجوقیان به ویژه سلطان طغرل پرداخته و از همین روی می توان گمان زد که نویسنده منصب مهمی مانند «انشا»، در درگاه سلجوقی داشته است.
اگر چه عنوان «اخبار الدولة السلجوقیة» در دیباچه این اثر دیده می شود، نامش همان «زبدة التواریخ؛ اخبار الامراء و الملوک السلجوقیة» است. شاید عنوان نخست را نویسنده (کاتب) دیباچه از پیش خود بر آن افزوده باشد. عطا ملک جوینی و کمال الدین بن العدیم نیز در کتاب های خود از آن با همین نام یاد کرده اند. زندگی و کارهای شاهان و امیران و کارگزارن و وزیران بزرگ، نشستن آنان در جایگاه قدرت ، جنگ ها و نیرنگ ها و عزل و کشته شدنشان، درون مایه این کتاب به شمار می رود.به گفته استاد هوتما، بخش فراوانی از کتاب حسینی، چکیده ای از کتاب عماد الدین کاتب اصفهانی است و او تنها در تاریخ نخستین شاهان سلجوقی از دیگر کتاب های تاریخی بهره می برد و کمتر از منابع خود یاد می کند. شاید او این نوشته ها را کلمه به کلمه رو نویسی کرده باشد. آنچه مؤلف در باره رویدادهای دوره خویش می گوید، بیش از دیگر رویدادها مهم شمرده می شود.

[ویکی فقه] زبدة التواریخ (مستوفی ). زبدة التواریخ، نوشته محمدمحسن بن محمدکریم متعلق به قرن ۱۲ ق، تاریخی عمومی است که مطالب آن مانند دیگر تاریخ های عمومی از آدم شروع می شود و تا عصر مؤلف ادامه می یابد.
محمدمحسن، فصل بندی کتاب خود را بر اساس تنظیم صورت حساب های مالی یا به قول او «بر ضابطه دفتری و سیاق» مرتب کرده که چگونگی آن را در پایان دیباچه به تفصیل شرح داده است: به موجب این نظم کتاب دارای سه بخش اصلی با عنوان های مفرده من ذالک و الباقی است:مفرده حرف اول: انبیا و اوصیا و پیغمبران از آدم تا خاتم صلی الله علیه و آله وسلّم .حرف دوم: پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلّم ائمه طاهرین علیه السّلام ، خلفای راشدین .- من ذالک: پادشاهان، سلاطین عجم و ترک ، خلفای بنی امیه و بنی عباس از کیومرث الی یومنا هذا (عصر نویسنده).- الباقی: سلاطین روم و فرنگ و باقی صاحب خروجان و کفار و اهل بدعت و ضلال .محمدمحسن در پایان هر سلسله و در بخش صفویه ، پایان قسمت مربوط به هر شاه «ایام عمر و اولاد و آثار و اختراعات ایشان که در صفحه روزگار مانده است» را با عنوان حشو و مدت دولت و سلطنت آنها را زیر عنوان بارز ثبت کرده است.

[ویکی فقه] زبده التواریخ (ابهام زدایی). زبدة التواریخ ممکن است اشاره به اشخاص و شخصیت های ذیل باشد: • زبدة التواریخ (حافظ ابرو)، از مهم ترین وقایع نگاری نیمه نخست سده نهم قمری• زبدة التواریخ (صدرالدین حسینی) ، از منابع مهم تاریخ آل سلجوق• زبدة التواریخ (مستوفی )، نوشته محمدمحسن بن محمدکریم متعلق به قرن ۱۲ ق، تاریخی عمومی از آدم تا عصر مؤلف
...

[ویکی فقه] زبده التواریخ (حافظ ابرو). زبدة التواریخ از مهم ترین وقایع نگاری نیمه نخست سده نهم قمری، شامل رویدادهای پس از مرگ تیمور تا نیمه فرمانروایی شاهرخ تیموری، تالیف شهاب الدین عبدالله بن لطف الله خوافی یا بهدادینی، مشهور به حافظ ابرو متوفی ۸۳۳ ق است.
نویسنده کتاب را در چهار بخش یا ربع تقسیم کرده است. ربع اول، شامل کلیاتی درباره تاریخ و سپس آفرینش آدم تا برافتادن ساسانیان، ربع دوم، ظهور اسلام و خلافت اموی تا برافتادن خلافت عباسی، ربع سوم، تاریخ ایران از عهد صفویان تا زوال ایلخانان را دربردارد. بخش چهارم کتاب، یا به نوشته حافظ ابرو، از مرگ ایلخان ابوسعید تا سال ۸۳۰ ق است. این بخش، خود، در دو قسمت تنظیم شده است: قسمت اول، رویدادهای پس از سقوط ایلخانان تا روی کار آمدن تیمور و سپس ذکر تحولات دوره فرمانروایی تا مرگ او را دربردارد، که برای تالیف آن عمدتا از ظفرنامه شامی استفاده شده است. قسمت دوم، رویدادهای پس از سال ۸۰۷ ق؛ یعنی دوره جنگ جانشینی میان فرزندان تیمور و سپس فرمانروایی شاهرخ را در برمی گیرد. ثبت این وقایع پس از آن ادامه نیافت، زیرا حافظ ابرو چندی بعد در گذشت، در واقع، نام زبده التواریخ بر همین ارباع اطلاق شده است.
گزارش محتوا
مولف از نویسندگان پرکار دوره تیموری بود، وی از همان آغاز در دستگاه تیمور فعالیت داشت و از همان آغازین سال های تکاپوی تیمور، برای کسب قدرت ، از همراهان او شد و به تدریج در گرو نخبگان دربار درآمد.پس از آغاز یورش های تیمور، به همراه او در این لشکرکشی ها شرکت کرد و پس از مرگ تیمور، از نزدیکان دربار شاهرخ تمیوری شد. حافظ ابرو با حضور طولانی مدت در دربار تمیور و جانشین او و دیدار از سرزمین های گوناگون توانست، شایستگی ها و مهارت های ادبی و تاریخ نگاری خویش را به کمال برساند.شکوفایی تاریخ نگاری حافظ ابرو در دوره فرمانروایی شاهرخ، تا اندکی پیش از درگذشت او بود. حافظ ابرو در این عهد کار تالیف و ترجمه چندین متن تاریخی و جغرافیایی را به پایان رساند. تاکید او بیشتر بر تاریخ نویسی بود و با این که در سال ۸۱۷ ق به دستور شاهرخ، کار ترجمه متون جغرافیایی؛ همچون مسالک و ممالک و صورالاقالیم، را در پیش گرفت و بخش عمده ای از آن را نیز به پایان آورد؛ اما در همین فعالیت نیز بیشتر، مهارت های خود را در تاریخ نگاری به نمایش گذاشت و میزان قابل توجهی اطلاعات تاریخی را در آن درج کرد، که از آن جمله می توان به تعریف او از تاریخ، در ابتدای جغرافیای حافظ ابرو، اشاره کرد، که حاوی کلیاتی در اندیشه سیاسی و شناخت تاریخ ، به مثابه یک فن است. او ذیلی در جامع التواریخ نوشت و در عین حال ذیل ظفرنامه شامی را در سال ۸۱۷، تالیف تاریخ شاهرخی را آغاز کرد.
← مجمع التواریخ السلطانیه
۱. ↑ زبدة التواریخ، حافظ ابرو، ج۱، ص۵-۵۲۹.۲. ↑ زبدة التواریخ، حافظ ابرو، ج۲، ص۵۴۷-۱۰۳۵.۳. ↑ زبدة التواریخ، حافظ ابرو، ج۳، ص۵-۵۷۵.۴. ↑ زبدة التواریخ، حافظ ابرو، ج۴، ص۶۰۱-۱۲۶۳.
منبع
...

[ویکی نور] زبده التواریخ (حافظ ابرو). "زبدة التواریخ" از مهم ترین وقایع نگاری نیمه نخست سده نهم قمری، شامل رویدادهای پس از مرگ تیمور تا نیمه فرمانروایی شاهرخ تیموری، تالیف شهاب الدین عبدالله بن لطف الله خوافی یا بهدادینی، مشهور به حافظ ابرو متوفی 833ق است.
نویسنده کتاب را در چهار بخش یا ربع تقسیم کرده است. ربع اول، شامل کلیاتی درباره تاریخ و سپس آفرینش آدم تا برافتادن ساسانیان، ربع دوم، ظهور اسلام و خلافت اموی تا برافتادن خلافت عباسی، ربع سوم، تاریخ ایران از عهد صفویان تا زوال ایلخانان را دربردارد.
بخش چهارم کتاب، یا به نوشته حافظ ابرو، از مرگ ایلخان ابوسعید تا سال 830ق است. این بخش، خود، در دو قسمت تنظیم شده است: قسمت اول، رویدادهای پس از سقوط ایلخانان تا روی کار آمدن تیمور و سپس ذکر تحولات دوره فرمانروایی تا مرگ او را دربردارد، که برای تالیف آن عمدتا از ظفرنامه شامی استفاده شده است. قسمت دوم، رویدادهای پس از سال 807ق؛ یعنی دوره جنگ جانشینی میان فرزندان تیمور و سپس فرمانروایی شاهرخ را در برمی گیرد. ثبت این وقایع پس از آن ادامه نیافت، زیرا حافظ ابرو چندی بعد در گذشت، در واقع، نام زبده التواریخ بر همین ارباع اطلاق شده است.
مولف از نویسندگان پرکار دوره تیموری بود، وی از همان آغاز در دستگاه تیمور فعالیت داشت و از همان آغازین سال های تکاپوی تیمور، برای کسب قدرت، از همراهان او شد و به تدریج در گرو نخبگان دربار درآمد.
پس از آغاز یورش های تیمور، به همراه او در این لشکرکشی ها شرکت کرد و پس از مرگ تیمور، از نزدیکان دربار شاهرخ تمیوری شد. حافظ ابرو با حضور طولانی مدت در دربار تمیور و جانشین او و دیدار از سرزمین های گوناگون توانست، شایستگی ها و مهارت های ادبی و تاریخ نگاری خویش را به کمال برساند.

[ویکی فقه] زبده التواریخ (صدر الدین حسینی). این کتاب که از منابع مهم تاریخ آل سلجوق به شمار آمده، در آستانه سده سیزدهم میلادی و به عربی نوشته شده و به رغم آثار مورخان ارمنی و بیزانسی، تنها به تاریخ سلجوقیان به ویژه سلطان طغرل پرداخته و از همین روی می توان گمان زد که نویسنده منصب مهمی مانند «انشا»، در درگاه سلجوقی داشته است.
اگر چه عنوان «اخبار الدولة السلجوقیة» در دیباچه این اثر دیده می شود، نامش همان «زبدة التواریخ؛ اخبار الامراء و الملوک السلجوقیة» است. شاید عنوان نخست را نویسنده (کاتب) دیباچه از پیش خود بر آن افزوده باشد. عطا ملک جوینی و کمال الدین بن العدیم نیز در کتاب های خود از آن با همین نام یاد کرده اند. زندگی و کارهای شاهان و امیران و کارگزارن و وزیران بزرگ، نشستن آنان در جایگاه قدرت ، جنگ ها و نیرنگ ها و عزل و کشته شدنشان، درون مایه این کتاب به شمار می رود.به گفته استاد هوتما، بخش فراوانی از کتاب حسینی، چکیده ای از کتاب عماد الدین کاتب اصفهانی است و او تنها در تاریخ نخستین شاهان سلجوقی از دیگر کتاب های تاریخی بهره می برد و کمتر از منابع خود یاد می کند. شاید او این نوشته ها را کلمه به کلمه رو نویسی کرده باشد. آنچه مؤلف در باره رویدادهای دوره خویش می گوید، بیش از دیگر رویدادها مهم شمرده می شود.
ساختار
زبدة التواریخ در ۲۲۳ صفحه و ۴۱ فصل سامان یافته که سی فصل از آن (تا پایان فرمان روایی سلطان سنجر در ۱۱۵۷ م)، کمابیش در نیمی از این کتاب آمده و جز دو فصل پایانی اش، نه فصل دیگر (رویدادهای پیش آمده برای خود نویسنده) در نیمه دوم آن گنجانده شده است. نثر مورخ را در این نوشتار از دید فن بیان و بدیع ، سنتی می توان خواند؛ زیرا تکرار سجع ، استعاره ، غلو و مبالغه و کنایات و تشبیهات فراوانی در آن دیده می شود. درون مایه اش اندک و جمله هایش کوتاه است و گاهی به شعر نیز استشهاد می کند. وی بر پایه دنباله روی (تسلسل) زمانی، از رویدادها گزارش می دهد، اما به رغم مکتب کهن تاریخ نویسی عربی، فصل ها را نه بر پایه سال ها، که با توجه به موضوع آنها ( خلیفه ، شاه ، وزیر ، کارگزار و...) دسته بندی می کند. کانون گزارش های این کتاب، شخصیت هایند و از این رو، بسیاری از مباحث باز گفته شده است یا به آمدن آنها در فصل های آینده وعده داده می شود.
گزارش محتوا
زبدة التواریخ با عنوان «اخبار الدولة السلجوقیة» نیز شناخته می شود. این کتاب از منابع تاریخی آل سلجوق به شمار می رود که مؤلف آن در بیان و شرح احوال این سلسله بسیار کوشیده است. این اثر پس از تاریخ بیهقی ، نصره الفتره و عصره الفطره عماد الدین کاتب اصفهانی (۱۹۷۴)، از دید دقت در ضبط رویدادهای سلسله سلجوقی، بسیار مهم شمرده می شود. آوردن برخی از رویدادها که در دیگر منابع تاریخی با چنین شرح و دامنه ای نیست، بر اهمیت و ارزش این کتاب می افزاید.نویسنده به شرح احوال و اخبار اتابکان آذربایجان، به ویژه ایلدگز و فرزندان او بسیار توجه می کند. به گمان، هم عصری وی با فرمان روایان این خاندان و اطلاعات فراوانی که به سبب نزدیکی زمانی و مکانی با آنان به دست آورده، او را به گستردن دامن سخن در این باره برانگیخته است. نویسنده، بر پایه نشانه های موجود در این اثر ، برای دریافت اطلاعات بیشتر در باره رویدادها، به شهرهایی سفر می کرد و به پرسش از افراد آگاه می پرداخت.
← ماجرای مسلمان شدن نخستین سلجوقی
...

[ویکی فقه] زبده التواریخ (صدرالدین حسینی). این کتاب که از منابع مهم تاریخ آل سلجوق به شمار آمده، در آستانه سده سیزدهم میلادی و به عربی نوشته شده و به رغم آثار مورخان ارمنی و بیزانسی، تنها به تاریخ سلجوقیان به ویژه سلطان طغرل پرداخته و از همین روی می توان گمان زد که نویسنده منصب مهمی مانند «انشا»، در درگاه سلجوقی داشته است.
اگر چه عنوان «اخبار الدولة السلجوقیة» در دیباچه این اثر دیده می شود، نامش همان «زبدة التواریخ؛ اخبار الامراء و الملوک السلجوقیة» است. شاید عنوان نخست را نویسنده (کاتب) دیباچه از پیش خود بر آن افزوده باشد. عطا ملک جوینی و کمال الدین بن العدیم نیز در کتاب های خود از آن با همین نام یاد کرده اند. زندگی و کارهای شاهان و امیران و کارگزارن و وزیران بزرگ، نشستن آنان در جایگاه قدرت ، جنگ ها و نیرنگ ها و عزل و کشته شدنشان، درون مایه این کتاب به شمار می رود.به گفته استاد هوتما، بخش فراوانی از کتاب حسینی، چکیده ای از کتاب عماد الدین کاتب اصفهانی است و او تنها در تاریخ نخستین شاهان سلجوقی از دیگر کتاب های تاریخی بهره می برد و کمتر از منابع خود یاد می کند. شاید او این نوشته ها را کلمه به کلمه رو نویسی کرده باشد. آنچه مؤلف در باره رویدادهای دوره خویش می گوید، بیش از دیگر رویدادها مهم شمرده می شود.
ساختار
زبدة التواریخ در ۲۲۳ صفحه و ۴۱ فصل سامان یافته که سی فصل از آن (تا پایان فرمان روایی سلطان سنجر در ۱۱۵۷ م)، کمابیش در نیمی از این کتاب آمده و جز دو فصل پایانی اش، نه فصل دیگر (رویدادهای پیش آمده برای خود نویسنده) در نیمه دوم آن گنجانده شده است. نثر مورخ را در این نوشتار از دید فن بیان و بدیع ، سنتی می توان خواند؛ زیرا تکرار سجع ، استعاره ، غلو و مبالغه و کنایات و تشبیهات فراوانی در آن دیده می شود. درون مایه اش اندک و جمله هایش کوتاه است و گاهی به شعر نیز استشهاد می کند. وی بر پایه دنباله روی (تسلسل) زمانی، از رویدادها گزارش می دهد، اما به رغم مکتب کهن تاریخ نویسی عربی، فصل ها را نه بر پایه سال ها، که با توجه به موضوع آنها ( خلیفه ، شاه ، وزیر ، کارگزار و...) دسته بندی می کند. کانون گزارش های این کتاب، شخصیت هایند و از این رو، بسیاری از مباحث باز گفته شده است یا به آمدن آنها در فصل های آینده وعده داده می شود.
زبدة التواریخ، صدر الدین حسینی، ص۳-۲۲۷.
زبدة التواریخ با عنوان «اخبار الدولة السلجوقیة» نیز شناخته می شود. این کتاب از منابع تاریخی آل سلجوق به شمار می رود که مؤلف آن در بیان و شرح احوال این سلسله بسیار کوشیده است. این اثر پس از تاریخ بیهقی ، نصره الفتره و عصره الفطره عماد الدین کاتب اصفهانی (۱۹۷۴)، از دید دقت در ضبط رویدادهای سلسله سلجوقی، بسیار مهم شمرده می شود. آوردن برخی از رویدادها که در دیگر منابع تاریخی با چنین شرح و دامنه ای نیست، بر اهمیت و ارزش این کتاب می افزاید.نویسنده به شرح احوال و اخبار اتابکان آذربایجان، به ویژه ایلدگز و فرزندان او بسیار توجه می کند. به گمان، هم عصری وی با فرمان روایان این خاندان و اطلاعات فراوانی که به سبب نزدیکی زمانی و مکانی با آنان به دست آورده، او را به گستردن دامن سخن در این باره برانگیخته است. نویسنده، بر پایه نشانه های موجود در این اثر ، برای دریافت اطلاعات بیشتر در باره رویدادها، به شهرهایی سفر می کرد و به پرسش از افراد آگاه می پرداخت.
← ماجرای مسلمان شدن نخستین سلجوقی
...

[ویکی فقه] زبده التواریخ (مستوفی ). زبدة التواریخ، نوشته محمدمحسن بن محمدکریم متعلق به قرن ۱۲ ق، تاریخی عمومی است که مطالب آن مانند دیگر تاریخ های عمومی از آدم شروع می شود و تا عصر مؤلف ادامه می یابد.
محمدمحسن، فصل بندی کتاب خود را بر اساس تنظیم صورت حساب های مالی یا به قول او «بر ضابطه دفتری و سیاق» مرتب کرده که چگونگی آن را در پایان دیباچه به تفصیل شرح داده است: به موجب این نظم کتاب دارای سه بخش اصلی با عنوان های مفرده من ذالک و الباقی است:مفرده حرف اول: انبیا و اوصیا و پیغمبران از آدم تا خاتم صلی الله علیه و آله وسلّم .حرف دوم: پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلّم ائمه طاهرین علیه السّلام ، خلفای راشدین .- من ذالک: پادشاهان، سلاطین عجم و ترک ، خلفای بنی امیه و بنی عباس از کیومرث الی یومنا هذا (عصر نویسنده).- الباقی: سلاطین روم و فرنگ و باقی صاحب خروجان و کفار و اهل بدعت و ضلال .محمدمحسن در پایان هر سلسله و در بخش صفویه ، پایان قسمت مربوط به هر شاه «ایام عمر و اولاد و آثار و اختراعات ایشان که در صفحه روزگار مانده است» را با عنوان حشو و مدت دولت و سلطنت آنها را زیر عنوان بارز ثبت کرده است.
گزارش محتوا
تاریخ نویسان عصر صفوی، وقایع تاریخی پیش از اسلام را تا دوره تیموری، معمولا از روی تاریخ روضه الصفای میرخواند و نظایر آن می نوشته اند. بنابراین، از نظر ارزش تاریخی و سندیت، هر چه مطالب این گونه کتاب ها به عصر نویسنده آن نزدیک تر می شود، مهم تر است. تا آن جا که وقایع دوران زندگی نویسنده را با عنایت به سایر جهات تحقیقی می توان از منابع دست اول برای آن عصر به شمار آورد.کتاب محمد محسن هم از این قاعده بر کنار نیست. بنابراین، بخش تاریخ صفویه آن برای تصحیح و توضیح انتخاب شده است که در همین بخش هم دوره شاه سلطان حسین که حدود نیمی از حجم بخش صفویه را به خود اختصاص داده است، اهمیتی ویژه دارد، زیرا مؤلف در همین دوره می زیسته است. محمد محسن این کتاب را همان گونه که در دیباچه می گوید، به فرمان رضا قلی میرزا ولیعهد نادر شاه افشار نوشته و محتوی آن عبارت است از: تاریخ انبیاء و پیامبران و امامان شیعه ، بنی امیه و بنی عباس، سلاطین و پادشاهان ایران پیش از اسلام، سلسله ها و حکومت های کوچک و بزرگ ایران بعد از اسلام از قبیل طاهریان، صفاریان، سامانیان، غزنویان، آل بویه، سلجوقیان خوارزمشاهیان، اتابکان فارس و آذربایجان و عراق ، قراختائیان، اسماعیلیان، سلاطین مغولی و تیموری و سلسله های چوپانیان، مظفریان، آل کرت، سربداران، آق قوینلو، قره قویوینلو و صفویان.
← بالاترین حد تفصیل کتاب
فهرست مطالب کتاب در ابتدای آن و فهرست های منابع، اشخاص و اماکن در انتهای کتاب قید شده ا ست.

[ویکی نور] زبده التواریخ (مستوفی). زبدة التواریخ، نوشته محمد محسن بن محمد کریم متعلق به قرن 12ق، تاریخی عمومی است که مطالب آن مانند دیگر تاریخ های عمومی از آدم شروع می شود و تا عصر مؤلف ادامه می یابد.
محمدمحسن، فصل بندی کتاب خود را بر اساس تنظیم صورت حساب های مالی یا به قول او «بر ضابطه دفتری و سیاق» مرتب کرده که چگونگی آن را در پایان دیباچه به تفصیل شرح داده است: به موجب این نظم کتاب دارای سه بخش اصلی با عنوان های مفرده من ذالک و الباقی است:
مفرده [حرف اول: انبیا و اوصیا و پیغمبران از آدم تا خاتم(ص).
[حرف دوم: پیامبر اسلام(ص) ائمه طاهرین(ع)، خلفای راشدین.
- من ذالک: پادشاهان، سلاطین عجم و ترک، خلفای بنی امیه و بنی عباس از کیومرث الی یومنا هذا (عصر نویسنده).