صاحب ضـوابـط

صاحبِ ضوابط (قزوین ۱۲۱۴ـ کربلا ۱۲۶۴/۱۲۶۲ق)
(شهرتِ سید ابراهیم بن محمدباقر موسوی قزوینی حائری) فقیه امامی. در کربلا نزد صاحب ریاض و شریف العلما مازندرانی و در نجف نزد شیخ علی کاشف الغطا درس خواند. در حوزۀ کربلا با وجود استادی نامدار چون شریف العلما، حوزۀ مستقل درسی دایر کرد که بعد از شریف العلما، چنان گسترش یافت که تعداد شاگردانش از هزار هم گذشت. مهدی کجوری شیرازی، ابوالحسن قزوینی، آقا باقر یزدی، محمد تنکابنی، ملا سمیع یزدی، سید زین العابدین مازندرانی، سید حسین ترک، محمدکریم لاهیجی، شیخ عبدالحسین تهرانی و ملاعلی کنی از شاگردان او بودند. از آثارش: ضوابط/ضوابط الاصول؛ دلائل الاحکام فی شرح شرایع الاسلام؛ کتاب الحجه؛ نتائج الافکار؛ رسالة فی حجّیة الظَّن؛ رسالة فی القواعد الفقهیه . زینة المتقین نام رسالۀ عملیۀ اوست.

[ویکی اهل البیت] سید ابراهیم موسوی قزوینی فرزند حجة الاسلام سید محمد باقر قزوینی معروف به صاحب ضوابط یکی از بزرگترین علما و مراجع مکتب ما در قرن سیزدهم هجری است. معظم له از مفاخر مهم مکتب و افقهی در فقه و اصول بود که پس از شریف العلما کرسی درس مهم او بوی منتهی شد.
میرزا محمد تنکابنی در اول قصص العلما شرح مفصلی از این استاد بیان نموده و به حکم وظیفه شاگردی ضمن تجلیل از مقامش کتاب خویش را با نام وی آغاز می سازد و صاحب تراجم علما نیز هر یک به نو به خود سید مزبور را به خوبی ستوده اند. نوشته اند معظم له به اتفاق پدر مجتهد خویش مرحوم حجة الاسلام از زادگاهش (قزوین) ساکن باختران شد و پس از طی سطوح علوم پدر را به قصد کربلای حسینی وداع نمود و چند سالی از محضر موسی بن جعفر فرزند کاشف الغطاء و مولا شریف العلما و غیره بهره مند بود و خود نیز در حوزه به بحث و تحقیق و تدریس و تألیف نشست.
پس از شریف حوزه درس معظم له و صاحب فصول بی مانند بود و زعامت حوزه و کرسی درس فقها به سید مذکور منتقل شد و اعلامی از قبیل آیات عظام سید حسین ترک، شیخ زین العابدین مازندرانی، شیخ العراقین، حاج ملا علی کنی، سید اسد الله شفتی اصفهانی، میرزا محمد باقر خوانساری، میرزا محمد تنکابنی، سید ابو الحسن تنکابنی، فاضل دربندی، فاضل ایروانی، فاضل اردکانی، فاضل رشتی، شیخ جعفر شوشتری، ملا فتحعلی سلطان آبادی، حاج ملا علی تهرانی و چندین نفر دیگر از محضر وی بهره مند بودند و اکثر این آقایان (و افاضلی که در ذیل ترجمه شریف العلما خواندیم) از علما و مراجع بزرگ مکتب تشیعند که اگر حیاتی باشد اشاره ای به فضائل آنان خواهد شد. از آثار مهم و ارزنده صاحب ترجمه کتاب ضوابط الاصول در علم اصول فقه است. (صاحب روضات می نویسد: بعضی معتقدند که ضوابط تقریرات درسی استادش شریف العلما است و حال آنکه مراتب فقهی و اصولی او از اثر دیگرش کتاب نتایج الافکار به خوبی مشهود می گردد.) ضوابط و فصول از کتب ارزنده درسی دانشجویان علوم دینی به شمار می رود. دیگر از آثار او دلائل الاحکام در شرح شرایع، نتایج الافکار و حجیت ظن و رسائلی در عبادات (و صلوة جمعه) است.
تولد این سید بزرگوار در سال 1214 وفاتش را اکثرا در سال 1262 نوشته اند (یا 1264) وی به علت بیماری رایج آن زمان (وبای خانمانسوز) از پا در آمد و به کنار تربت شهدا به خاک نینوا مدفون شد. در خاتمه معاصر این دو بزرگوار فرزندان کاشف الغطاء حسن بن جعفر و موسی بن جعفر از اساتید بزرگ حوزه نجف بودند و از زمان وحید بزرگ تا زمان فرزند کاشف الغطاء کربلا مرکز حوزه جهان تشیع بود و از زمان شیخ حسن تاچند سال (در عصر صاحب جواهر و شیخ انصاری) حوزه در نجف بوده و در زمان میرزای بزرگ به سامرا منتقل شد.