واخان یا وَخان منطقه ای است کوهستانی در قلب آسیای درونی، در گوشۀ شمال شرقی افغانستان، واقع در بین رشته کوه های پامیر (در جانب شمال)، قراقروم (در جانب جنوب) و هندوکُش (در جانب غرب). دالان واخان درۀ دراز و باریکی است که از غرب به شرق امتداد دارد و توسط رودهای آمودریای علیا (رود پنج) و آب واخان در منتهی الیه جنوب آن آبگیری می شود. ولسوالی واخان شهرستانی است واقع در ولایت بدخشان افغانستان.۱ موقعیت جغرافیایی۲ تاریخچه۳ جمعیت شناسی۳.۱ مردم واخی۳.۲ مردم قرقیز
واخان به سه منطقۀ جغرافیایی تقسیم می شود:
درازای واخان در امتداد آمودریا ۶۷ مایل (ح. ۱۰۸ کیلومتر) است و در امتداد آبِ واخان (از لنگرکیش تا گذرگاه وَخجیر) ۱۱۳ مایل (ح. ۱۸۲ کیلومتر). منابع افغانی این درازا را از اِشکاشِم تا سرحد بروغیل را ۶۶ کُروه (=۲۲ فرسخ) تعیین کرده اند.
مکان نگاری واخان به دلیل وجود قله های بلند در آن که از ۲۵۰۰ تا تقریباً ۷۵۰۰ متر می رسند، این منطقه را از وقایع سیاسی شگرف معاصر در کشورهای پیرامون آن مصون نگه داشته است. مجموعۀ بزرگی از سنگ نوشته ها و نقوش روی صخره ها مبتنی بر این واقعیت است که واخان از دوره پارینه سنگی (۱۰۰٫۰۰۰ سال پیش) گذرگاه مهمی برای انسان ها بوده. این منطقه که در امتداد جاده ابریشم واقع بوده، محل تلاقی بین مناطق مهم بازرگانی در غرب چین باستان و مدیترانه بوده و ۱۷۰۰ سال، از سدۀ چهارم پیش از میلاد تا حملۀ مغول در سدۀ چهاردهم میلادی، تجارت و بازرگانی در این منطقه رونق داشته است. کمااینکه منابع اولیۀ چینی از سدۀ هفتم میلادی نیز از اهمیت واخان در مناسبات بازرگانی در عصر دودمان تانگ خبر داده اند.
واخان به سه منطقۀ جغرافیایی تقسیم می شود:
درازای واخان در امتداد آمودریا ۶۷ مایل (ح. ۱۰۸ کیلومتر) است و در امتداد آبِ واخان (از لنگرکیش تا گذرگاه وَخجیر) ۱۱۳ مایل (ح. ۱۸۲ کیلومتر). منابع افغانی این درازا را از اِشکاشِم تا سرحد بروغیل را ۶۶ کُروه (=۲۲ فرسخ) تعیین کرده اند.
مکان نگاری واخان به دلیل وجود قله های بلند در آن که از ۲۵۰۰ تا تقریباً ۷۵۰۰ متر می رسند، این منطقه را از وقایع سیاسی شگرف معاصر در کشورهای پیرامون آن مصون نگه داشته است. مجموعۀ بزرگی از سنگ نوشته ها و نقوش روی صخره ها مبتنی بر این واقعیت است که واخان از دوره پارینه سنگی (۱۰۰٫۰۰۰ سال پیش) گذرگاه مهمی برای انسان ها بوده. این منطقه که در امتداد جاده ابریشم واقع بوده، محل تلاقی بین مناطق مهم بازرگانی در غرب چین باستان و مدیترانه بوده و ۱۷۰۰ سال، از سدۀ چهارم پیش از میلاد تا حملۀ مغول در سدۀ چهاردهم میلادی، تجارت و بازرگانی در این منطقه رونق داشته است. کمااینکه منابع اولیۀ چینی از سدۀ هفتم میلادی نیز از اهمیت واخان در مناسبات بازرگانی در عصر دودمان تانگ خبر داده اند.
wiki: واخان