زنتبیل

مرحوم بهار آرد : این اسم در غالب کتب تاریخ خاصه نسخ چاپی بضم رائ و تائ ساکنه و یا ضبط شده است و آن لقب پادشاهان کابل سجستان و رخج بوده لیکن در این نسخه گاهی زبیل و گاه زنیل و چند جای هم زنبیل با تمام نقاط نوشته شده و حتی یکجا هم رتبیل مطابق ضبط معروف نوشته نشده است و چون این نسحه صرفنظر از کم بودن که تنها عیب آن است از سایر حیثیات در صحت اسامی و سنین کم نظیر است و با وصف این همه جا این اسم را یا بی نقطه زنبیل با زائ هوز ولی همه جا مطلقا با زائ ظبط کرده است اسباب این شد که نگارنده را در ظبط معروف این اسم تردیدی حاصل شود و از قضا نسخه خطی و معتبر و کم غلط قدیمی از ترجمه طبری بدستم افتاد که هر چند اوراق آخر آن افتاده لیکن از حیث رسما الخط و کاغذ و امئ معلوم میدارد که در اواخر یا اوایل قرن ششم هجری نوشته شده و به عقیده حقیر صحیح ترین ترجمه های طبری است که تا امروز دیده ام و در آن نسخه دیده شده همه جا این اسم زنتبیل با زائ هوز و نون تائ مثناه و بعد از آن و بائ و یائ ضبط آمده و در یک مورد همین اسم را زنده پیل نوشته است از دیدن این امئ اخیر برای نگارنده تردیدی باقی نماند که اصل این کلمه زنتبیل بوده و زنتبیل همان زنده بیل است که در ادبیات فارسی هم مکرر در تعریف پهلوانان استعمال شده چنانکه فردوسی گوید ( بتن زنده پیل و بجان جبرئیل ) بمعنی فیل ژیان و بزرگ .

زنتبیل. [ ] ( اِخ ) مرحوم بهار آرد: این اسم در غالب کتب تاریخ خاصه نسخ چاپی «رتبیل »بضم راء و تاء ساکنه و با و یا ضبط شده است و آن لقب پادشاهان کابل و سجستان و رخج بوده است ، لیکن در این نسخه گاهی «زبیل » و گاه «زنبیل » و چند جای هم «زنبیل » با تمام نقاط نوشته شده و حتی یکجا هم «رتبیل » مطابق ضبط معروف نوشته نشده است و چون این نسخه صرف نظر از کم نقطه بودن که تنها عیب آن است ، از سایر حیثیات در صحت اسامی و سنین کم نظیر است ، با این وصف ، همه جا این اسم را یا بی نقطه و یا «زنبیل » با زاء هوز، ولی همه جا مطلقاً با «زاء» ضبط کرده است. اسباب این شد که نگارنده را در ضبط معروف این اسم تردیدی حاصل شود و از قضا نسخه خطی و معتبر و کم غلط قدیمی از ترجمه طبری بدستم افتاد که هرچند اوراق آخر آن افتاده ، لیکن از حیث رسم الخط و کاغذ و املاء معلوم میدارد که در اواخر یا اوایل قرن ششم هجری نوشته شده و به عقیده حقیر صحیح ترین ترجمه های طبری است که تا امروز دیده ام و در آن نسخه دیده شد همه جا این اسم «زنتبیل » به ازاء هوز و نون و تاء مثناة بعد از آن و باءو یاء ضبط آمده و در یک مورد همین اسم را «زنده پیل »نوشته است ، از دیدن این املاء اخیر برای نگارنده تردیدی باقی نماند که اصل این کلمه «زنتبیل » بوده و زنتبیل همان زنده پیل است که در ادبیات فارسی هم مکرر درتعریف پهلوانان استعمال شده ، چنانکه فردوسی گوید:
بتن زنده پیل و بجان جبرئیل...
بمعنی فیل ژیان و بزرگ. توضیح اینکه در فارسی تاء قرشت و دال با هم مکرر تبدیل می شوند... ( حاشیه تاریخ سیستان چ بهار ص 91، 92 ). رجوع به مجمل التواریخ و القصص ص 279 و 304، تاریخ سیستان و ماده بعد شود.