مترادف شیب : نشیب، سر، سرازیر، سرازیری، سراشیب، پیری، کهنسالی، اختلاط، امتزاج، جنبش، لرزش، حیرتزده، سرگردان، سرگشته، واله، آشفته، پریش، پریشان
متضاد شیب : فراز
شیب
مترادف شیب : نشیب، سر، سرازیر، سرازیری، سراشیب، پیری، کهنسالی، اختلاط، امتزاج، جنبش، لرزش، حیرتزده، سرگردان، سرگشته، واله، آشفته، پریش، پریشان
متضاد شیب : فراز
فارسی به انگلیسی
gradient, grade, slope
grade, gradient, cant, declension, declination, decline, declivity, descent, fall, hilliness, inclination, incline, slant, slope, steepness, tilt, tip
فارسی به عربی
انخفاض , خلیع , معلق , منحدر , میل
مترادف و متضاد
اختلاط، امتزاج
جنبش، لرزش
حیرتزده، سرگردان، سرگشته، واله
آشفته، پریش، پریشان
غسل، جیب بر، شیب
انحراف، نهاد، تمایل، عطف، خو، شیب، خمیدگی به جلو و پایین
خمیدگی، شیب
اویزه، لنگه، شیب
کج، نظر، سطح اریب، کجی، شیب، سرازیری، سراشیبی، نگاه کج، خط کج
انحراف، کجی، شیب، سرازیری، سراشیبی، زمین سراشیب، سرزیری
شتاب، تمایل، برخورد، زد و خورد، پرتاب، کجی، شیب، سرازیری، مسابقه نیزه سواری، شمشیربازی سواره در قرون وسطی
سینه کش، شیب، سرازیری، سراشیبی
هرزه، شکاف، چنگال، چنگک، شیار، خط سیر، فاجر، شیب، جای پا، شن کش
شیب، سطح شیب دار، افت حرارت
شیب، سرازیری ملایم، حصار یا مانع محافظ
شیب، استخوان قاپ، توده سنگریزه در پای صخره
شیب، درجه شیب، تاقچه یا قفسه بندی، موادیکه از ان تاقچه میسازند
نشیب ≠ فراز
سر
سرازیر، سرازیری، سراشیب
پیری، کهنسالی
۱. نشیب
۲. سر
۳. سرازیر، سرازیری، سراشیب
۴. پیری، کهنسالی
۵. اختلاط، امتزاج
۶. جنبش، لرزش
۷. حیرتزده، سرگردان، سرگشته، واله
۸. آشفته، پریش، پریشان ≠ فراز
فرهنگ فارسی
پایین، سرازیر، ضدفراز، رشته تازیانه
( اسم ) ۱ - اختلاط امتزاج . ۲ - لرزش . ۳ - جنبش . ۴ - ( صفت ) واله متحیر سر گشته . ۵ - آشفته پریشان .
ابن الحجره اشجعی آنکه با ابن ملجم در قتل علی ( ع ) متفق گشت .
( اسم ) ۱ - اختلاط امتزاج . ۲ - لرزش . ۳ - جنبش . ۴ - ( صفت ) واله متحیر سر گشته . ۵ - آشفته پریشان .
ابن الحجره اشجعی آنکه با ابن ملجم در قتل علی ( ع ) متفق گشت .
فرهنگ معین
(شَ یا ش ) [ ع . ] ۱ - (مص ل . ) سفید شدن موی . ۲ - (اِمص . ) پیری .
(اِ. ) پایین ، سرازیری .
(اِ. )۱ - آمیختگی ، امتزاج . ۲ - تکان ، لرزش . ۳ - سرگشته ، آشفته .
(ش یْ ) (اِ. ) رشتة تازیانه .
(اِ. ) پایین ، سرازیری .
(اِ. )۱ - آمیختگی ، امتزاج . ۲ - تکان ، لرزش . ۳ - سرگشته ، آشفته .
(ش یْ ) (اِ. ) رشتة تازیانه .
(شَ یا ش ) [ ع . ] 1 - (مص ل .) سفید شدن موی . 2 - (اِمص .) پیری .
(اِ.) پایین ، سرازیری .
(اِ.)1 - آمیختگی ، امتزاج . 2 - تکان ، لرزش . 3 - سرگشته ، آشفته .
(ش یْ) (اِ.) رشتة تازیانه .
لغت نامه دهخدا
شیب . (ع اِ) دوال تازیانه . (منتهی الارب ) (از اقرب الموارد). || حکایت آواز لب شتران وقت آب خوردن . (منتهی الارب ) (از اقرب الموارد) (مهذب الاسماء). || کوههای بابرف . (منتهی الارب ). کوهها که از برف سفید شده است . || بچه ٔ کفتار که از گرگ باشد. (از اقرب الموارد).
شیب . (ع ص ، اِ) ج ِ أشیب (مرد سپیدموی ) بنابرقیاس و شُیَّب و شُیُب برخلاف قیاس ، و ابن سیده گوید:شُیَّب جمع شائب یا شیوب است ، چون بازل و بُزَّل و بیوض و بُیَّض . (از اقرب الموارد). رجوع به اشیب شود.
شیب. ( اِ ) مقابل بالا. ( برهان ). ضد فراز که بلند است. ( فرهنگ خطی ). نشیب. مقابل فراز. شیو. ( رشیدی ) ( انجمن آرا ). انحدار. حدور.هبوط. سرازیری. پستی. ( یادداشت مؤلف ) :
شیب تو با فراز و فراز تو با نشیب
فرزند آدمی بتو اندر به شیب و تیب.
وز آن روی با تیغ کین خوشنواز
به شیب اندر انداخت اسب از فراز.
ببینی چه دارم ز زور و نهیب.
چون کسی کو گاه بازی برنشیند بر رسن.
تیزتر زآب به شیب اندرو زآتش به فراز.
که گیتی چنین است بالا و شیب.
چو سیل اندرآمد ز بالا به شیب.
سواران بد را چه بالا چه شیب.
سایه ز شیب و ذره ز بالا گریسته.
شرط آنست که ازشیب ببالا فکنند.
چند در شیب و در فراز آیند.
یک قدم چون رخ ز بالا تا به شیب
یک قدم چون پیل رفته در اریب.
ز شیب تواضع ببالا رسی.
هر شیب زمانه را بُوَد بالایی.
اگر مرد رهی خضری به دست آر.
- شیب آمدن ؛ بزیر آمدن. پایین آمدن. فرودآمدن. زیر آمدن :
شیب تو با فراز و فراز تو با نشیب
فرزند آدمی بتو اندر به شیب و تیب.
رودکی.
چو آواز عباس بشنیدند همه بانگ کردند از تلها و ریگها و فرازها و شیبها که لبیک لبیک. ( ترجمه طبری بلعمی ).وز آن روی با تیغ کین خوشنواز
به شیب اندر انداخت اسب از فراز.
فردوسی.
اگرمرد جنگی رخ آور بشیب ببینی چه دارم ز زور و نهیب.
فردوسی.
گاهش اندر شیب تازم گاه تازم بر فرازچون کسی کو گاه بازی برنشیند بر رسن.
منوچهری.
بهتر، از حوت به آب اندر وز رنگ به کوه تیزتر زآب به شیب اندرو زآتش به فراز.
منوچهری.
ز خواری و رنجی کت آمد مشیب که گیتی چنین است بالا و شیب.
اسدی.
دمید اژدها همچو ابر از نهیب چو سیل اندرآمد ز بالا به شیب.
اسدی.
یک است ابلهان را شتاب و شکیب سواران بد را چه بالا چه شیب.
اسدی.
بر بُسّدت که ذره ازو سایه بیش داشت سایه ز شیب و ذره ز بالا گریسته.
خاقانی.
زلف در پای چرا می فکند زآنک کمندشرط آنست که ازشیب ببالا فکنند.
عطار.
ماهرویا همه اسیر تواَندچند در شیب و در فراز آیند.
عطار.
جمعی از فدائیان بر منع غلو کردند و بدان رضا نداده که به شیب آید. ( تاریخ جهانگشای جوینی ). تا چون آنجا رسیدند در زمانی او را از قلعه به شیب آوردند. ( تاریخ جهانگشای جوینی ). از دروازه به شیب آمد وبسبب آن تشتت و پراکندگی. ( تاریخ جهانگشای جوینی ).یک قدم چون رخ ز بالا تا به شیب
یک قدم چون پیل رفته در اریب.
مولوی.
چو خواهی که در قدر والا رسی ز شیب تواضع ببالا رسی.
سعدی.
گر دور فتادم از جهان آرایی هر شیب زمانه را بُوَد بالایی.
نزاری قهستانی.
فراز و شیب این راه است بسیاراگر مرد رهی خضری به دست آر.
ناصرالدین بجه ( ازفرهنگ شعوری ).
- پای شیب. رجوع به پای شیب شود.- شیب آمدن ؛ بزیر آمدن. پایین آمدن. فرودآمدن. زیر آمدن :
شیب . (اِ) مقابل بالا. (برهان ). ضد فراز که بلند است . (فرهنگ خطی ). نشیب . مقابل فراز. شیو. (رشیدی ) (انجمن آرا). انحدار. حدور.هبوط. سرازیری . پستی . (یادداشت مؤلف ) :
شیب تو با فراز و فراز تو با نشیب
فرزند آدمی بتو اندر به شیب و تیب .
چو آواز عباس بشنیدند همه بانگ کردند از تلها و ریگها و فرازها و شیبها که لبیک لبیک . (ترجمه ٔ طبری بلعمی ).
وز آن روی با تیغ کین خوشنواز
به شیب اندر انداخت اسب از فراز.
اگرمرد جنگی رخ آور بشیب
ببینی چه دارم ز زور و نهیب .
گاهش اندر شیب تازم گاه تازم بر فراز
چون کسی کو گاه بازی برنشیند بر رسن .
بهتر، از حوت به آب اندر وز رنگ به کوه
تیزتر زآب به شیب اندرو زآتش به فراز.
ز خواری و رنجی کت آمد مشیب
که گیتی چنین است بالا و شیب .
دمید اژدها همچو ابر از نهیب
چو سیل اندرآمد ز بالا به شیب .
یک است ابلهان را شتاب و شکیب
سواران بد را چه بالا چه شیب .
بر بُسّدت که ذره ازو سایه بیش داشت
سایه ز شیب و ذره ز بالا گریسته .
زلف در پای چرا می فکند زآنک کمند
شرط آنست که ازشیب ببالا فکنند.
ماهرویا همه اسیر تواَند
چند در شیب و در فراز آیند.
جمعی از فدائیان بر منع غلو کردند و بدان رضا نداده که به شیب آید. (تاریخ جهانگشای جوینی ). تا چون آنجا رسیدند در زمانی او را از قلعه به شیب آوردند. (تاریخ جهانگشای جوینی ). از دروازه به شیب آمد وبسبب آن تشتت و پراکندگی . (تاریخ جهانگشای جوینی ).
یک قدم چون رخ ز بالا تا به شیب
یک قدم چون پیل رفته در اریب .
چو خواهی که در قدر والا رسی
ز شیب تواضع ببالا رسی .
گر دور فتادم از جهان آرایی
هر شیب زمانه را بُوَد بالایی .
فراز و شیب این راه است بسیار
اگر مرد رهی خضری به دست آر.
- پای شیب . رجوع به پای شیب شود.
- شیب آمدن ؛ بزیر آمدن . پایین آمدن . فرودآمدن . زیر آمدن :
جملگان از بامها شیب آمدند
سربرهنه جانب صحرا شدند.
- شیب بلا؛ کنایه از دنیا وعالم کون و فساد است . (برهان ) (از ناظم الاطباء) (آنندراج ). کنایه از دنیا است . (انجمن آرا) (از رشیدی ) :
کار من بالا نمیگیرد در این شیب بلا
در مضیق حادثاتم بسته ٔ بند عنا.
- شیب و بالا؛ کنایه از زمین و آسمان . (برهان ) (انجمن آرا) (ناظم الاطباء).
- || کنایه از اقبال و ادبار و آسایش و سختی :
در بیابانهای بی فریاد او
هر زمانی شیب و بالایی ببین .
- || کنایه از راست و دروغ . (برهان ) (انجمن آرا) (ناظم الاطباء).
- || کنایه از گرم و سرد. (برهان ) (انجمن آرا) (ناظم الاطباء).
- || کنایه از دادوستددو امرد. (برهان ). لواط. (ناظم الاطباء).
- شیب و فراز؛ پایین و بالا و تحت و فوق :
سپه بر هم افتاد شیب و فراز
رکیب از عنان کس ندانست باز.
رسیدند زی شهر چندان فراز
سیه خیمه زد دشت شیب و فراز.
جستم سراپای جهان شیب و فراز آسمان
گر هیچ اهلی در جهان دیدم مسلمان نیستم .
در شیب و فراز این دو منزل
یک پیک وفا روان ندیده ست .
شیب و فراز ایشان فراگرفتند. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 350).
- || هبوط و صعود. (ناظم الاطباء).
- فراز و شیب ؛ شیب و فراز. نشیب و فراز :
این طلعت خجسته که داری توغم مدار
کاقبال یاورت بود اندر فراز و شیب .
|| زمینی که باران بر آن باریده و مردم و حیوانات بر بالای آن تردد و آمد و شد بسیار کرده باشند و بعد از آن آفتاب خورده و خشک شده باشد، چنانکه تردد برآن دشوار بود. (از برهان ) (از جهانگیری ) (از انجمن آرا) (از آنندراج ) (از ناظم الاطباء). زمین پرگِل . (فرهنگ شعوری ) :
پند بِپْذیر و چو کرّه ز گِل سخت مرم
جاهل از پند حکیمان رمد و کره زشیب .
|| زیر. تحت . فرود.
- شیب سر؛ زیر آن : جوالی برداشت [ ابراهیم ] و بر کتف نهاد... پس در میان راه خوابش بگرفت و آن جوال شیب سر نهاد و بخفت . (ترجمه ٔ طبری بلعمی ). پس عمران درِ سرای ببست و شمشیر و سپر اندر شیب سر نهاد و همی بود تا از شب سه ساعت بگذشت . (ترجمه ٔ طبری بلعمی ).
- شیب پا؛ زیر آن : پس [ ایوب ] پای بزد بر زمین شیب پای او چشمه ای آب پدید آمد اندر آن حالت . (ترجمه ٔ طبری بلعمی ).
|| (از ع ، اِ) دنباله ٔ تازیانه که رشته ٔ تازیانه باشد.(از برهان ). رشته ٔ تازیانه . (فرهنگ اسدی ) (فرهنگ خطی ). دنباله ٔ تازیانه . (جهانگیری ). تازیانه . (رشیدی ).دوال تازیانه . (انجمن آرا) (آنندراج ). تازیانه . مقرعه . قمچی . شلاق . شلاغ . رشته ٔ تازیانه که بافته بود. (یادداشت مؤلف ). تازیانه بود که بافته باشند. (اوبهی ). دوالی باریک که بر دنباله ٔ تازیانه وصل کنند تا به وقت زدن آواز برآید. (غیاث ) :
چو دیدی کسی شاخ شیب دراز
دوان پیش رفتی و بردی نماز.
پیاده همی پیش شیب دراز
برفتند و بردند یکسر نماز.
خداوند خانه بپویید سخت
بیاویخت آن شیب را بر درخت .
به شیب مقرعه اکنون نیابت است ترا
ز گرز سام نریمان و تیغ رستم زال .
گر توانی بهر شیب مقرعه ش
زلف حوران هرچه پیرایی فرست .
از شیب تازیانه ٔ او عرش را هراس
وز شیهه ٔ تکاور او چرخ را صدا.
شیب سر تازیانه ش از قدر
حبل اللَّه شه طغان ببینم .
|| (اِ) عذاب وشکنجه . (یادداشت مؤلف ). اذی . اذیت :
شیب تو با فراز و فراز تو با نشیب
فرزند آدمی بتو اندر به شیب و تیب .
چنین است گیتی پر آسیب و شیب
پس ِ هر فرازی نهاده نشیب .
همه شب بخواب اندر آسیب و شیب
ز پیکارشان دل شده ناشکیب .
|| گریه و نوحه که از نهایت اندوه باشد. (از برهان ) (از ناظم الاطباء). || گمان میکنم یکی از معانی این کلمه حرکت و جنبش بوده در مقابل سایه که معنی آرام و سکون داشته است واز فرهنگها فوت شده است . شتاب (مقابل سایه ، بطؤ، سکون ، آرام ). (یادداشت مؤلف ) :
بگاه شیب بر او بر تذرو خایه نهد
بگاه شیب بدرّد کمند رستم زال .
رجوع به شیبیدن شود.
|| (ص ) آشفته و مدهوش و سرگشته و بیخبر و متحیر. (برهان ). مدهوش . (جهانگیری ). سرگشته و مدهوش . (فرهنگ خطی ). اسم یا ریشه ٔ شیبیدن و شیبانیدن است به معنی شیفته شدن و دیوانه گشتن ، و بر این قیاس : شیبد،شیود، شیبم ، شیبانیدن ، شیوانیدن ، شیوان ، شیبان ، شیوا، یعنی شیفته و دیوانه که پند و افسون نپذیرد. (رشیدی ). سرگشته و مدهوش و شیفته . (اوبهی ). شیفته و پریشان . (انجمن آرا). آشفته . (فرهنگ اسدی ). رجوع به شیبیدن و شیبانیدن شود. || شتابزده . (برهان ) (ناظم الاطباء).
- شیب تیب ؛ بمعنی شیب و تیب است . رجوع بهمین ترکیب شود.
- شیب شیب ؛ آشفته :
ندارد برِ آن زلف مشک ، بوی
ندارد برِ آن روی لاله ، زیب
نبود ایچ مرا با بتم عتیب
مرا بی گنهی کرد شیب شیب
چنان تافته برگشتم از غمان
چنان گمره برگشتم از نهیب .
- شیب و تیب ؛ شیب تیب . تیب و شیب . از اتباع است بمعنی سرگشته و مدهوش . (از فرهنگ اسدی ) (برهان ) (غیاث ). سرگشته و پریشان و مدهوش بود و در کار خود غافل . (یادداشت مؤلف ). شیب شیفته و پریشان و تیب تابع و مرادف آن است . شیو. (رشیدی ) (از فرهنگ خطی ):
نشیبت فراز وفرازت نشیب
چو فرزند آدم به شیب و به تیب .
نبوده مرا ایچ با توعتیب
مرا بیگنه کرده ای شیب و تیب .
- || شتابزده . (برهان ) (ناظم الاطباء).
|| نشیمن . دبر. (از برهان ) (از ناظم الاطباء). || شرم زن . || پایه و بنیاد. (ناظم الاطباء). || بانگ تیر از کمان رهاشده . (ناظم الاطباء). || (پسوند) شیو. مزید مؤخر امکنه : بهمن شیو. (یادداشت مؤلف ).
شیب تو با فراز و فراز تو با نشیب
فرزند آدمی بتو اندر به شیب و تیب .
رودکی .
چو آواز عباس بشنیدند همه بانگ کردند از تلها و ریگها و فرازها و شیبها که لبیک لبیک . (ترجمه ٔ طبری بلعمی ).
وز آن روی با تیغ کین خوشنواز
به شیب اندر انداخت اسب از فراز.
فردوسی .
اگرمرد جنگی رخ آور بشیب
ببینی چه دارم ز زور و نهیب .
فردوسی .
گاهش اندر شیب تازم گاه تازم بر فراز
چون کسی کو گاه بازی برنشیند بر رسن .
منوچهری .
بهتر، از حوت به آب اندر وز رنگ به کوه
تیزتر زآب به شیب اندرو زآتش به فراز.
منوچهری .
ز خواری و رنجی کت آمد مشیب
که گیتی چنین است بالا و شیب .
اسدی .
دمید اژدها همچو ابر از نهیب
چو سیل اندرآمد ز بالا به شیب .
اسدی .
یک است ابلهان را شتاب و شکیب
سواران بد را چه بالا چه شیب .
اسدی .
بر بُسّدت که ذره ازو سایه بیش داشت
سایه ز شیب و ذره ز بالا گریسته .
خاقانی .
زلف در پای چرا می فکند زآنک کمند
شرط آنست که ازشیب ببالا فکنند.
عطار.
ماهرویا همه اسیر تواَند
چند در شیب و در فراز آیند.
عطار.
جمعی از فدائیان بر منع غلو کردند و بدان رضا نداده که به شیب آید. (تاریخ جهانگشای جوینی ). تا چون آنجا رسیدند در زمانی او را از قلعه به شیب آوردند. (تاریخ جهانگشای جوینی ). از دروازه به شیب آمد وبسبب آن تشتت و پراکندگی . (تاریخ جهانگشای جوینی ).
یک قدم چون رخ ز بالا تا به شیب
یک قدم چون پیل رفته در اریب .
مولوی .
چو خواهی که در قدر والا رسی
ز شیب تواضع ببالا رسی .
سعدی .
گر دور فتادم از جهان آرایی
هر شیب زمانه را بُوَد بالایی .
نزاری قهستانی .
فراز و شیب این راه است بسیار
اگر مرد رهی خضری به دست آر.
ناصرالدین بجه (ازفرهنگ شعوری ).
- پای شیب . رجوع به پای شیب شود.
- شیب آمدن ؛ بزیر آمدن . پایین آمدن . فرودآمدن . زیر آمدن :
جملگان از بامها شیب آمدند
سربرهنه جانب صحرا شدند.
مولوی .
- شیب بلا؛ کنایه از دنیا وعالم کون و فساد است . (برهان ) (از ناظم الاطباء) (آنندراج ). کنایه از دنیا است . (انجمن آرا) (از رشیدی ) :
کار من بالا نمیگیرد در این شیب بلا
در مضیق حادثاتم بسته ٔ بند عنا.
خاقانی .
- شیب و بالا؛ کنایه از زمین و آسمان . (برهان ) (انجمن آرا) (ناظم الاطباء).
- || کنایه از اقبال و ادبار و آسایش و سختی :
در بیابانهای بی فریاد او
هر زمانی شیب و بالایی ببین .
عطار.
- || کنایه از راست و دروغ . (برهان ) (انجمن آرا) (ناظم الاطباء).
- || کنایه از گرم و سرد. (برهان ) (انجمن آرا) (ناظم الاطباء).
- || کنایه از دادوستددو امرد. (برهان ). لواط. (ناظم الاطباء).
- شیب و فراز؛ پایین و بالا و تحت و فوق :
سپه بر هم افتاد شیب و فراز
رکیب از عنان کس ندانست باز.
اسدی .
رسیدند زی شهر چندان فراز
سیه خیمه زد دشت شیب و فراز.
اسدی .
جستم سراپای جهان شیب و فراز آسمان
گر هیچ اهلی در جهان دیدم مسلمان نیستم .
خاقانی .
در شیب و فراز این دو منزل
یک پیک وفا روان ندیده ست .
خاقانی .
شیب و فراز ایشان فراگرفتند. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 350).
- || هبوط و صعود. (ناظم الاطباء).
- فراز و شیب ؛ شیب و فراز. نشیب و فراز :
این طلعت خجسته که داری توغم مدار
کاقبال یاورت بود اندر فراز و شیب .
سعدی .
|| زمینی که باران بر آن باریده و مردم و حیوانات بر بالای آن تردد و آمد و شد بسیار کرده باشند و بعد از آن آفتاب خورده و خشک شده باشد، چنانکه تردد برآن دشوار بود. (از برهان ) (از جهانگیری ) (از انجمن آرا) (از آنندراج ) (از ناظم الاطباء). زمین پرگِل . (فرهنگ شعوری ) :
پند بِپْذیر و چو کرّه ز گِل سخت مرم
جاهل از پند حکیمان رمد و کره زشیب .
ناصرخسرو.
|| زیر. تحت . فرود.
- شیب سر؛ زیر آن : جوالی برداشت [ ابراهیم ] و بر کتف نهاد... پس در میان راه خوابش بگرفت و آن جوال شیب سر نهاد و بخفت . (ترجمه ٔ طبری بلعمی ). پس عمران درِ سرای ببست و شمشیر و سپر اندر شیب سر نهاد و همی بود تا از شب سه ساعت بگذشت . (ترجمه ٔ طبری بلعمی ).
- شیب پا؛ زیر آن : پس [ ایوب ] پای بزد بر زمین شیب پای او چشمه ای آب پدید آمد اندر آن حالت . (ترجمه ٔ طبری بلعمی ).
|| (از ع ، اِ) دنباله ٔ تازیانه که رشته ٔ تازیانه باشد.(از برهان ). رشته ٔ تازیانه . (فرهنگ اسدی ) (فرهنگ خطی ). دنباله ٔ تازیانه . (جهانگیری ). تازیانه . (رشیدی ).دوال تازیانه . (انجمن آرا) (آنندراج ). تازیانه . مقرعه . قمچی . شلاق . شلاغ . رشته ٔ تازیانه که بافته بود. (یادداشت مؤلف ). تازیانه بود که بافته باشند. (اوبهی ). دوالی باریک که بر دنباله ٔ تازیانه وصل کنند تا به وقت زدن آواز برآید. (غیاث ) :
چو دیدی کسی شاخ شیب دراز
دوان پیش رفتی و بردی نماز.
فردوسی .
پیاده همی پیش شیب دراز
برفتند و بردند یکسر نماز.
فردوسی .
خداوند خانه بپویید سخت
بیاویخت آن شیب را بر درخت .
فردوسی .
به شیب مقرعه اکنون نیابت است ترا
ز گرز سام نریمان و تیغ رستم زال .
معزی .
گر توانی بهر شیب مقرعه ش
زلف حوران هرچه پیرایی فرست .
خاقانی .
از شیب تازیانه ٔ او عرش را هراس
وز شیهه ٔ تکاور او چرخ را صدا.
خاقانی .
شیب سر تازیانه ش از قدر
حبل اللَّه شه طغان ببینم .
خاقانی .
|| (اِ) عذاب وشکنجه . (یادداشت مؤلف ). اذی . اذیت :
شیب تو با فراز و فراز تو با نشیب
فرزند آدمی بتو اندر به شیب و تیب .
رودکی .
چنین است گیتی پر آسیب و شیب
پس ِ هر فرازی نهاده نشیب .
فردوسی .
همه شب بخواب اندر آسیب و شیب
ز پیکارشان دل شده ناشکیب .
فردوسی .
|| گریه و نوحه که از نهایت اندوه باشد. (از برهان ) (از ناظم الاطباء). || گمان میکنم یکی از معانی این کلمه حرکت و جنبش بوده در مقابل سایه که معنی آرام و سکون داشته است واز فرهنگها فوت شده است . شتاب (مقابل سایه ، بطؤ، سکون ، آرام ). (یادداشت مؤلف ) :
بگاه شیب بر او بر تذرو خایه نهد
بگاه شیب بدرّد کمند رستم زال .
منجیک (از یادداشت مؤلف ).
رجوع به شیبیدن شود.
|| (ص ) آشفته و مدهوش و سرگشته و بیخبر و متحیر. (برهان ). مدهوش . (جهانگیری ). سرگشته و مدهوش . (فرهنگ خطی ). اسم یا ریشه ٔ شیبیدن و شیبانیدن است به معنی شیفته شدن و دیوانه گشتن ، و بر این قیاس : شیبد،شیود، شیبم ، شیبانیدن ، شیوانیدن ، شیوان ، شیبان ، شیوا، یعنی شیفته و دیوانه که پند و افسون نپذیرد. (رشیدی ). سرگشته و مدهوش و شیفته . (اوبهی ). شیفته و پریشان . (انجمن آرا). آشفته . (فرهنگ اسدی ). رجوع به شیبیدن و شیبانیدن شود. || شتابزده . (برهان ) (ناظم الاطباء).
- شیب تیب ؛ بمعنی شیب و تیب است . رجوع بهمین ترکیب شود.
- شیب شیب ؛ آشفته :
ندارد برِ آن زلف مشک ، بوی
ندارد برِ آن روی لاله ، زیب
نبود ایچ مرا با بتم عتیب
مرا بی گنهی کرد شیب شیب
چنان تافته برگشتم از غمان
چنان گمره برگشتم از نهیب .
عماره .
- شیب و تیب ؛ شیب تیب . تیب و شیب . از اتباع است بمعنی سرگشته و مدهوش . (از فرهنگ اسدی ) (برهان ) (غیاث ). سرگشته و پریشان و مدهوش بود و در کار خود غافل . (یادداشت مؤلف ). شیب شیفته و پریشان و تیب تابع و مرادف آن است . شیو. (رشیدی ) (از فرهنگ خطی ):
نشیبت فراز وفرازت نشیب
چو فرزند آدم به شیب و به تیب .
رودکی (از حاشیه ٔ لغت فرس اسدی نخجوانی ).
نبوده مرا ایچ با توعتیب
مرا بیگنه کرده ای شیب و تیب .
عماره .
- || شتابزده . (برهان ) (ناظم الاطباء).
|| نشیمن . دبر. (از برهان ) (از ناظم الاطباء). || شرم زن . || پایه و بنیاد. (ناظم الاطباء). || بانگ تیر از کمان رهاشده . (ناظم الاطباء). || (پسوند) شیو. مزید مؤخر امکنه : بهمن شیو. (یادداشت مؤلف ).
شیب . [ ش َ ] (اِخ ) ابن الجره ٔ اشجعی . آنکه با ابن ملجم در قتل علی (ع ) متفق گشت . (از حبیب السیر چ طهران ج 1 صص 194 - 195).
شیب . [ ش َ ] (ع مص ) شَیبة. مشیب . سپید شدن موی ، فهواشیب و للمؤنث شمطاء و لیس شیباء. (از اقرب الموارد). سپید شدن موی . (منتهی الارب ) (ترجمان جرجانی ) (المصادر زوزنی ). سپید شدن سر. (تاج المصادر بیهقی ) (دهار). سپید گشتن موی سر. پیر شدن . (یادداشت مؤلف ).
شیب . [ ش َ / ش ِ ] (از ع ، اِ) موی . (منتهی الارب ). || شیب شائب ؛ مبالغه است ، مانند لیل لائل . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). سپیدی موی . (منتهی الارب ) (از اقرب الموارد). بیاض الشَّعر. (بحر الجواهر).
- تغییر شیب ؛ خضاب کردن . (یادداشت مؤلف ) : [ کان اُبَی ّبن کعب ] ابیض الرأس و اللحیة، لایغیر شیبه . (تاریخ ابن عساکر ج 2 ص 107) (از منتهی الارب ) (از اقرب الموارد). || (اِمص ) پیری . (منتهی الارب ) (دهار) (ناظم الاطباء). دومویی . (یادداشت مؤلف ). بر ریش و لحیه اطلاق گردد. (ناظم الاطباء). پیری . سپیدی موی . دومویی . مقابل شباب :
نه زمانه ست و چون زمانه همی
شیب پیدا کند همی زشباب .
آخر کار بیک ضربت سر او را [ خوارزمشاه را ] در مجلس انداختند و بیاض شیب اوبحمره ٔ محاجبه ٔ اوداج خضاب کردند. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 130).
هر حسی را چون دهی ره سوی غیب
نَبْوَد آن حس را فتور و مرگ و شیب .
تیرها پَرّان کمان پنهان و غیب
بر جوانی میرسد صد تیر شیب .
ز پشت پدر تا بپایان شیب
نگر تا چه تشریف دادش ز غیب .
بطهارت گذران منزل پیری و مکن
خلعت شیب چو تشریف شباب آلوده .
- تغییر شیب ؛ خضاب کردن . (یادداشت مؤلف ) : [ کان اُبَی ّبن کعب ] ابیض الرأس و اللحیة، لایغیر شیبه . (تاریخ ابن عساکر ج 2 ص 107) (از منتهی الارب ) (از اقرب الموارد). || (اِمص ) پیری . (منتهی الارب ) (دهار) (ناظم الاطباء). دومویی . (یادداشت مؤلف ). بر ریش و لحیه اطلاق گردد. (ناظم الاطباء). پیری . سپیدی موی . دومویی . مقابل شباب :
نه زمانه ست و چون زمانه همی
شیب پیدا کند همی زشباب .
مسعودسعد.
آخر کار بیک ضربت سر او را [ خوارزمشاه را ] در مجلس انداختند و بیاض شیب اوبحمره ٔ محاجبه ٔ اوداج خضاب کردند. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 130).
هر حسی را چون دهی ره سوی غیب
نَبْوَد آن حس را فتور و مرگ و شیب .
مولوی .
تیرها پَرّان کمان پنهان و غیب
بر جوانی میرسد صد تیر شیب .
مولوی .
ز پشت پدر تا بپایان شیب
نگر تا چه تشریف دادش ز غیب .
سعدی .
بطهارت گذران منزل پیری و مکن
خلعت شیب چو تشریف شباب آلوده .
حافظ.
شیب . [ ش ُ ی ُ ] (ع ص ، اِ) ج ِ أشیب . (منتهی الارب ). رجوع به اشیب شود.
شیب . [ ش ُی ْ ی َ ] (ع ص ، اِ) ج ِ اشیب . (از اقرب الموارد). رجوع به اشیب شود.
فرهنگ عمید
سفید شدن موی سر؛ سپیدی موی؛ پیری.
تازیانه.
۱. شیفته؛ آشفته؛ سرگشته
۲. (اسم مصدر) شکنجه.
⟨ شیب و تیب: پریشانی و آشفتگی: ◻︎ شیب تو با فراز و فراز تو با نشیب / فرزند آدمی به تو اندر به شیب و تیب (رودکی: ۴۹۳).
سفید شدن موی سر، سپیدی موی، پیری.
تازیانه.
سرازیری.
۱. شیفته، آشفته، سرگشته
۲. (اسم مصدر ) شکنجه.
* شیب و تیب: پریشانی و آشفتگی: شیب تو با فراز و فراز تو با نشیب / فرزند آدمی به تو اندر به شیب و تیب (رودکی: ۴۹۳ ).
تازیانه.
سرازیری.
۱. شیفته، آشفته، سرگشته
۲. (اسم مصدر ) شکنجه.
* شیب و تیب: پریشانی و آشفتگی: شیب تو با فراز و فراز تو با نشیب / فرزند آدمی به تو اندر به شیب و تیب (رودکی: ۴۹۳ ).
دانشنامه عمومی
در ریاضیات، شیب خط، میزان انحنا یا نرخ انحنای یک خط را مشخص می کند.
اگر دو نقطه از یک خط را داشته باشیم (x1,y1) و (x2,y'math>m=\frac{y_2-y_1}{x_2-x_1}.</math>
اگر دو نقطه از یک خط را داشته باشیم (x1,y1) و (x2,y'math>m=\frac{y_2-y_1}{x_2-x_1}.</math>
wiki: بخش مرکزی شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران است.
فهرست روستاهای ایران
این روستا در دهستان دربقاضی قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۱۳۹ نفر (۴۱خانوار) بوده است.
فهرست روستاهای ایران
این روستا در دهستان دربقاضی قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۱۳۹ نفر (۴۱خانوار) بوده است.
wiki: شیب (نیشابور)
دانشنامه آزاد فارسی
شیب (gradient)
شیب منحنی در یک نقطه، شیب خط مماس بر منحنی در آن نقطه، و برابر مقدار مشتقمتناظر در آن نقطه است. شیب خط راست، تانژانت زاویه ای است که خط با قسمت مثبت محورxها می سازد. به عبارت دیگر، شیب برابر آهنگ تغییر نسبت عرض(y) به طول(x) برای نقاط خط است و برای همۀ نقاط خط مقدار ثابتی دارد. مثلاً شیب خطy = ۳x + ۲برابر با ۳ است.
شیب منحنی در یک نقطه، شیب خط مماس بر منحنی در آن نقطه، و برابر مقدار مشتقمتناظر در آن نقطه است. شیب خط راست، تانژانت زاویه ای است که خط با قسمت مثبت محورxها می سازد. به عبارت دیگر، شیب برابر آهنگ تغییر نسبت عرض(y) به طول(x) برای نقاط خط است و برای همۀ نقاط خط مقدار ثابتی دارد. مثلاً شیب خطy = ۳x + ۲برابر با ۳ است.
wikijoo: شیب
شیب (زمین شناسی). شیب (زمین شناسی)(dip)
زاویۀ انحراف سطح ساختارهایی مانند گسل یا صفحۀ لایه بندی از افق. شیب را عمود بر جهت امتداد لایه اندازه گیری می کنند و زاویه آن با جهت امتداد، برای جهت یابی عوارض زمین شناختی به کار می رود. سنگ های شیب دار معمولاً تحت تأثیر چین خوردگی بوده اند.
زاویۀ انحراف سطح ساختارهایی مانند گسل یا صفحۀ لایه بندی از افق. شیب را عمود بر جهت امتداد لایه اندازه گیری می کنند و زاویه آن با جهت امتداد، برای جهت یابی عوارض زمین شناختی به کار می رود. سنگ های شیب دار معمولاً تحت تأثیر چین خوردگی بوده اند.
wikijoo: شیب_(زمین_شناسی)
فرهنگستان زبان و ادب
{dip} [زمین شناسی] زاویۀ تندی که سطح سنگ با صفحۀ افقی فرضی می سازد
{slope} [ریاضی] فرمول دار
{slope} [ریاضی] فرمول دار
دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] شیب یا همان انحنا داشتن و سرازیری و سربالایی را می گویند که مناسبت آن در بابهای طهارت، صلات و حج سخن گفتهاند.
۱. ↑ جواهر الکلام ج۴، ص۱۴۴.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۷۶۹-۷۷۰.
...
۱. ↑ جواهر الکلام ج۴، ص۱۴۴.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۷۶۹-۷۷۰.
...
wikifeqh: شیب
[ویکی الکتاب] تکرار در قرآن: ۳(بار)
به معنای پیر است و در اصل از مادّه «شیب» (بر وزن عیب) آمده و «مشیب» به معنای سفید شدن مو است.
سفید شدن موی همچنین است (راغب) «شاب الرجل یشیب شیباً: لبیض شعره» . آن درکنایه از پیری است. شیب به کسر اول. در آیه . جمع اشیب به معنی پیران، موو سفیدان است (مجمع) . سپس از بعد ضعف و طفولیت قدرت و نیروی جوانی داد، آنگاه از بعد جوانی ناتوانی و پیری قرار داد. صحاح از اصعی نقل میکند: شیب سفیدی موی و مشیب وارد شدن بدان وقت است .
به معنای پیر است و در اصل از مادّه «شیب» (بر وزن عیب) آمده و «مشیب» به معنای سفید شدن مو است.
سفید شدن موی همچنین است (راغب) «شاب الرجل یشیب شیباً: لبیض شعره» . آن درکنایه از پیری است. شیب به کسر اول. در آیه . جمع اشیب به معنی پیران، موو سفیدان است (مجمع) . سپس از بعد ضعف و طفولیت قدرت و نیروی جوانی داد، آنگاه از بعد جوانی ناتوانی و پیری قرار داد. صحاح از اصعی نقل میکند: شیب سفیدی موی و مشیب وارد شدن بدان وقت است .
wikialkb: ریشه_شیب
واژه نامه بختیاریکا
وَر رُو
جدول کلمات
سرازیری
پیشنهاد کاربران
شیب کردن: سفید کردن
( ( شیب کردی به لفظ تازی ریش
قیر کردی به لفظِ ترکی قار ) )
یعنی به زبان عربی ریش را شیب ( سفید ) کردی و به زبان ترکی ریش سیاه را مثل قار ( برف در زبان ترکی که سفید است ) کردی.
( تازیانه های سلوک، نقد و تحلیل قصاید سنائی، دکتر شفیعی کدکنی، زمستان ۱۳۸۳، ص۳۶۷. )
( ( شیب کردی به لفظ تازی ریش
قیر کردی به لفظِ ترکی قار ) )
یعنی به زبان عربی ریش را شیب ( سفید ) کردی و به زبان ترکی ریش سیاه را مثل قار ( برف در زبان ترکی که سفید است ) کردی.
( تازیانه های سلوک، نقد و تحلیل قصاید سنائی، دکتر شفیعی کدکنی، زمستان ۱۳۸۳، ص۳۶۷. )
یعنی سفیدی مو. مدام که خون بدن چربو غلیظ و تیز و لزج است، موی سیاه می باشد و هر گاه به مائیت می گراید، سپیدی مو روی می نماید، پس اگر سبب مائیت خون ضعف حرارت غریزیه و ضعف طبیعت باشد، چنان چه در سن مافوق شباب ظهور می کند از تدبیر مبراست و ازاله این چنین سفیدی یا شیب غیر ممکن است. و اگر سبب مائیت خون انری حادث باشد چنان چه بعضی جوانان را پدید می آید ازاله او توان کرد.
کلمات دیگر: