تندس

(تَ دِ ) (اِ. ) نک تندیس .

تندس. [ ت َ دَ / دِ ] ( اِ مرکب ) بمعنی تن مانند است ، چه دس بمعنی شبیه و نظیر و مانند باشد... و بکسر ثالث مخفف تندیس است که آن هم تن مانند باشد، چه دیس بمعنی شبیه و نظیر و مانند بود. ( برهان ). تمثال باشد و معنی ترکیبی آن تن مانند است. ( فرهنگ جهانگیری ). تندسه. تندیس. تندیسه. تمثال و پیکر چیزی و معنی ترکیبی ، مانند تن ، چه دیس و دس بمعنی مانند بود. ( فرهنگ رشیدی ) ( از انجمن آرا ) ( از آنندراج ). تمثال و پیکر و تصویر و تندسه و تندیس و تندیسه. ( ناظم الاطباء ). چیزی که به تن ماند و شبیه و نظیر و مانند تن باشد... ( ناظم الاطباء ). از: تن + دس ( مخفف دیس ). ( حاشیه برهان چ معین ). بی شک بمعنی مجسمه امروزین است. ( یادداشت بخط مرحوم دهخدا ) :
فرود کاخ یکی بوستان چو باغ بهشت
هزار گونه در او شکل و تندس و دلبر.رجوع به تندسه و تندیسه و تندیس شود. || تفسیر تمثال هم هست. ( برهان ).

---

تندس. [ ت َ ن َدْ دُ ] ( ع مص ) بر زمین افتادن و دست بر دهان نهادن ، یقال : ندس به الارض فتندس ؛ ای وقع فوضع یده علی فمه. ( منتهی الارب )( ناظم الاطباء ) ( از آنندراج ) ( از اقرب الموارد ). || پرسیدن خبر از جایی که ترا ندانند. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( از ناظم الاطباء ) ( از اقرب الموارد ). و عبارة الاساس : فلان یتندس عن الاخبار و یتحدس عنها؛ یتبحث عنها لیعلم منها ما هو خفی علی غیره. ( اقرب الموارد ). || از اطراف و جوانب جاری شدن آب چاه. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( از اقرب الموارد ).

= تندیس