اسکدار

اسگدار، اسگذار: قاصد، چاپار، نامه بر، پیک سوار، قاصدی که درقدیم منزل به منزل اسب خودراعوض می کرد
( صفت اسم ) ۱ - پیک سوار . ۲ - پیک پیاده . ۳ - خریطه و کیس. پیکها که نامه ها را در آن گذارند . ۴ - پایگاه و منزل پیکها .
ناحیه ایست در ولایت و سنجاق ادرنه و شامل ۳۷ ده می باشد .

(اَ کُ ) [ معر. ] (اِمر. ) ۱ - قاصد، پیک ، نامه بر. ۲ - کیسه ای که قاصدها نامه ها را در آن می گذاشتند. ۳ - منزلی که در آن نامه بر یا پیک ، اسب خود را عوض می کرد.

اسکدار. [ اَ ک ُ / اِ ک ُ / اُ ک َ ] ( نف مرکب ، اِ مرکب ) اسکذار. اسگدار. اسگذار. اسب گدار. اسب گذار. اسپ گذارنده. خوارزمی گوید: اصل آن «از کو داری » است یعنی از کجا گرفته ؟ و آن مدرجی است که در آن عددخرائط و کتب وارده و نافذه و نامهای صاحبان آن نوشته میشود. ( مفاتیح ). هدایت در انجمن آرای ناصری گوید: ظن فقیر آن است که در اصل ترکی بوده و چون اسک بمعنی الاغ است ، اسکدار بمعنی الاغ دار. و این قول بر اساسی نیست. || پیک سوار. آن بریدی باشد که از بهر شتاب بهر فرسنگی اسبی و منزلی داشته باشد در راه با توشه چون از اسب فرودآید بر آن دیگر نشیند و شکم بسته دارد تا زور صعب به وی نرسد. ( لغت فرس اسدی ).
اسگدار واشگزار [ کذا ] نیز گویند. اسکدار آنست که چون قاصدی را خواهند که به تعجیل بجائی بفرستند در هر منزل جهت او اسبی نگاه دارند تا منزل بمنزل بر اسب تازه زورسوار شود و بعربی برید خوانند . ( برهان ) ( جهانگیری ). نامه بر که بجهت او در هرمنزل الاغ مهیا باشد. ( رشیدی ). الاغی که بهر او به هرفرسنگ اسب و توشه مهیا دارند تا چون از این اسب فرود آید، بر آن بنشیند. ( شرفنامه منیری ). قاصدی که درهر منزلی جهت او اسبان آسوده بازدارند که او بسرعت رود و آنرا یام گویند. ( غیاث ) ( سروری ). و بهندی داک چوکی. ( آنندراج ). ایلچی. ( جهانگیری ). الاغ. اولاغ. این لغت در بلاد اسلامبول معمول و شایع است. ( آنندراج ) : کنت اتقلد مجلس الاسکدار فی دیوان الخراج. ( کتاب الوزراء الکتاب جهشیاری چ 1357 هَ. ق. ص 154 ).
تو گوئی که ز اسرار ایشان همی
فرستد بدو آفتاب اسکدار.بر عزم جنبش این نیت من که کرده ام
نزد شهنشه ملکان بر، باسکدار
از من خدایگان همه شرق و غرب را
درساعت این خبر بگذار ای خبرگذار.|| در زمان پیشین که بر سر هر منزلی پیکی بداشتندی که تا این پیک دیگر در رسیدی نامه بدان دادی که آسوده است واین پیک بمنزل پیشتر بردی و بدان آسوده دیگر دادی تا نامه زود بمقصود رسیدی و با اسب راه بریدندی و شکم بسته داشتندی تا زور صعب بدو نرسد. ( حاشیه فرهنگ اسدی نخجوانی ). || پیادگان باین نوع ( معنی اول ) را نیز گویند که در هر چند قدم یکی نشسته باشدو خط و کتابت را پیاده اول بدویم و دویم بسوم دهد تا بمقصد رسد و این در هندوستان بیشتر متعارف است. ( برهان ). || آن باشد که پیکان آسوده بر راه در مواضع معینه بنشانند جهت رسیدن نامه و اعلام و اخبار احوال و هر پیکی را مقرر باشد که چه مقدار می باید رفت چون هر یک بدیگری رسد نامه بدو دهد و آن یک بدیگری برین ترتیب تا زودتر نامه برسد و باشد که در هرمنزل جهت مصلحت اسب و زاد نیز داشته باشند و در اصفهان و عراق و اکثر بلاد عجم آنرا دلام گویند. ( صحاح الفرس ). رجوع به بُسفر و اسکوتاری و اسکوداری و اسکداری شود : این نامه نبشته آمد و باسکدار گسیل کرده. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 559 ). چهارم صفر اسکدار هرات رسید. ( تاریخ بیهقی ص 371 ). نامها رفت باسکدار بجمله ولایت که براه رسول بود. ( تاریخ بیهقی ص 297 ). مسعدی را گفته آمد تا هم اکنون معمانامه نویسد با قاصدی از آن خویش و یک اسکدارکه آنچه پیش از این نبشته شده بود باطل بوده است. ( تاریخ بیهقی ص 322 ). نماز دیگر پیش امیر بنشسته بودم اسکدار خوارزم بدیوان آورده بودند. حلقه برافکنده و بر در زده دیوانیان دانسته بودند که هر اسکداری که چنین رسید سخت مهم باشد. ( تاریخ بیهقی ص 323 ). نامه رسید از بُست باسکدار. ( تاریخ بیهقی ص 375 ). بر راه بلخ اسکدار نشانده بودند و دل در این اخبار بسته و هر روز اسکدار میرسید. ( تاریخ بیهقی ص 348 ). اسکدار غزنین رسید در این ساعت ، پیش برد، نامه کوتوال غزنین بود. ( تاریخ بیهقی ص 622 ). نامه درنوشت و گفت تا در خریطه کردند و مهر اسکداری نهادند. ( تاریخ بیهقی ص 553 ). امیر نامه ای فرمود بوزیر در این باب و باسکدار گسیل کرد. ( تاریخ بیهقی ص 549 ). تا چاشتگاه اسکداری رسید. ( تاریخ بیهقی ص 348 ). سواری دررسید او سوارانی که بر راه غور ایستانیده بودند و اسکداری داشت حلقه برافکنده و بر در زده بخط بوالفتح حاتمی نایب برید هرات. ( تاریخ بیهقی ص 553 ). من نامه نبشتم وی آنرا بخط خویش استوار کرد و خریطه کردند در اسکدار گوزگانان نهادند. ( تاریخ بیهقی ص 406 ). || خریطه و کیسه رانیز گویند که قاصدان مکتوب در آن نهند. ( برهان ). خریطة الفیج یضع فیها الکتب ( السامی )؛ یعنی اسکدار کیسه پیک است که در او مکتوبات گذارند و این معنی به بیت مذکور ( شعر عنصری مذکور در فوق ) نیز مناسبت دارد.( سروری ). نامه دان.

۱. قاصدی که در قدیم منزل به منزل اسب خود را عوض می کرد، قاصد، چاپار، نامه بر، پیکِ سوار: توگفتی ز اسرار ایشان همی / فرستد بدو آفتاب اسکدار (عنصری: ۳۳۱ ).
۲. کیسه ای که نامه ها را در آن می گذاشتند.