دفترخانه

دفتراسناد، محضر

دفترخانه . [ دَ ت َ ن َ / ن ِ ] (اِ مرکب ) خانه و محل نگهداری دفاتر و کتابچه های مربوط به درآمد و اموال و خراج و مالیات . اداره ٔ عمومی که در آنجا دفترها و دفتر مخارج سلطنتی را ثبت و حفظ می کردند. (از ناظم الاطباء) : داروغه ٔ دفترخانه مبلغ پنجاه و هفت تومان و هشت هزار و کسری در قدیم مواجب و تیول داشته . (تذکرة الملوک چ دبیرسیاقی ص 58). کتاب دفترخانه ٔ دیوان اعلی و خاصه ٔ شریفه به تعلیقه ٔ وزیر اعظم مستند و بهمان شرح در دفاتر خلود ثبت و بنقصان عمل می نمایند. (تذکرة الملوک ص 6). احکام و ارقام و احکام مواجب براتی و همه ساله ... محرران دفترخانه ٔ وزراء و مستوفیان سرحدات و اطبا و... به مهر او [ لشکرنویس دیوان اعلی ] میرسد. (تذکرة الملوک ص 41).
- دفترخانه ٔ توجیه ؛ در دفترخانه ٔ توجیه دفاتر مستوفی خاصه را گذاشته اند که شامل املاک و درآمدها و هزینه های شخصی پادشاهست . در آنجا صورتی از املاک موروثی شاه است و صورتی از عایداتی که فراهم میشود و مخارجی که پرداخته میشود... در دفتر صاحب توجیه اسنادی را که باید مستوفی الممالک به آنها عمل کند نیز قرار داده اند. (سازمان اداری حکومت صفوی ص 141) : شغل او [ صاحب توجیه دیوان اعلی ] این است که ... هر قسم داد و ستدی که در دفترخانه شود باید بخط و مهر مشارالیه برسد. (تذکرة الملوک ص 42).
- دفترخانه ٔ همایون اعلی ؛ قسمتی از دیوان اعلی به روزگار صفویه بوده است . و ناظر دفترخانه ٔ همایون اعلی که نُه نویسنده زیردست داشت رئیس دفترخانه ٔ همایون اعلی بود و ظاهراً ارقامی را که از روی آن وزیر اعظم تصدیق ملازمت و مدد معاش و پرداختها و غیره می کرد نگاه می داشت ... «شاردن » ناظر و داروغه ٔ دفترخانه را در ردیف زیردستان مستوفی الممالک ذکر کرده است . این مطلب نشان میدهد که دفترخانه ٔ همایون اعلی بمثابه ٔ قسمتی از دیوان اعلی محسوب می گردید... هیچ یک از سیاحان گویا از محل مخصوص اداره ٔ دفترخانه سخنی نگفته اند و این مطلب دال بر آن است که دفترخانه در محل دیوان بوده است . (سازمان اداری حکومت صفوی ص 136) : شغل مشارالیه [ ناظر دفترخانه ٔ همایون اعلی ] آن است که ارقام ملازمت و مدد معاش و... که از هر دفترخانه می گذرد، بعد از تصحیح به مهر او میرسد. (تذکرة الملوک ص 36). و خدمات جزئیه و تعیین کتاب دفترخانه ٔ همایون وخاصه و عمله ٔ بیوتات معموره ، از قرار تعلیقچه ٔ «عالیجاه وزیر دیوان اعلی »... رقم ملازمت و خدمت داده میشود. (تذکرة الملوک ص 6). هر ساله مبلغی از قرار تعلیقه ٔ عالیجاه (میرشکارباشی ) از دفترخانه ٔ همایون اعلی بصیغه ٔ تحصیل قوشچیان ... تنخواه داده میشود. (تذکرة الملوک ص 13). تعیین کتاب دفترخانه ٔ همایون و خاصه و عمله ٔ بیوتات معموره ... موقوف به عرض اقدس نیست . (تذکرة الملوک ص 6).
|| اداره ٔ محاسبات و شمارگاه . (ناظم الاطباء). || (اصطلاح حقوق ) دفتر اسناد رسمی . محضر. مؤسسه ای وابسته به اداره ٔ ثبت که در آن اسناد انواع معاملات یا ازدواج و طلاق را ثبت کنند. (فرهنگ فارسی معین ). محلی است که «سردفتر» برای انجام کار و وظائف دفتری خود تعیین و به اداره ٔ ثبت محل و اداره ٔ ثبت اسناد مرکزی اطلاع دهد. دفترخانه یکی از مؤسسات اداره ٔ ثبت است و از نظر صلاحیت ذاتی (نوع و نصاب معاملات ) به سه درجه تقسیم شده است : دفترخانه ٔ درجه ٔ اول ، دفترخانه ای است که بوسیله ٔ یک سردفتر درجه ٔ اول و یک یا چند دفتریار اداره میشود و اجازه ٔ تنظیم همه گونه اسناد و معاملات (راجع به منقول و غیرمنقول ) را دارد. دفترخانه ٔ درجه ٔ دوم ، دفترخانه ای است که بوسیله ٔ یک سردفتر درجه ٔ دوم اداره میشود و اجازه ٔ تنظیم و ثبت اسناد و معاملات (جز مختصات دفترخانه ٔ درجه ٔ اول ) بهر مبلغی را دارا می باشدو اختیار دارد که یک دفتریار داشته باشد. دفترخانه ٔدرجه ٔ سوم ، دفترخانه ای است که بوسیله ٔ یک سردفتر درجه ٔ سوم اداره میشود و اجازه ٔ تنظیم و ثبت اسناد تا پنج هزار ریال را دارد. (از فرهنگ حقوقی ). و رجوع به دفتر اسناد رسمی در ترکیب های دفتر شود.

تشکیلاتی وابسته به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور که تنظیم و ثبت اسناد معاملات املاک و خودرو قرارداد ها و عقود اشخاص را به صورت رسمی انجام می دهد .