شرکت تعاونی

شرکت تعاونی (به انگلیسی: Consumers' co-operative) مشارکتی است که عده ای از افرادی که هم صنف یا تناسبی مشابه دارند مثلاً همسایه، دوست، خویشاوند یا همشهری هستند برای دستیابی به منافع مشترک گردهم می آیند و در حقیقت بهم کمک می کنند و برای تهیه مسکن یا خرید مایحتاج یا کسب اعتبار و وام تعاونی درست می کنند، سرمایه معینی را درمیان می گذارند و دسته جمعی مشکل را حل می نمایند.در واقع اعضای شرکت در کنار یکدیگر، جمعیتی کوچک را پدیدمی آورند که به عنوان مثال در تهیه کالاهای مورد نیاز اعضا، با جمع آوری پول جزئی که هر عضو می پردازد کالای مورد احتیاج اعضا را از دست اول خریداری و به همان قیمت تمام شده یا سود خیلی جزئی به اعضا می فروشد و به این طریق واسطه های غیرضروری در کسب و تجارت و صاحبان این گونه مشاغل کاذب حذف می گردند.
کشاورزی
صنعتی
معدنی
خدماتی
مسکن
فرش دستباف
تأمین کننده نیاز تولیدکنندگان
تأمین کننده نیاز مصرف کنندگان
اعتبار
حمل و نقل
چند منظوره
منابع طبیعی
تعاونی مصرف
در شرکت تعاونی ممکن است اعضا دارای سرمایه و سهم یکسان از سود نداشته باشند اما هر عضو بدون توجه به درصد سهامش، یک رای دارد و نسبت سهام به رای وجود ندارد. در واقع تعاونی، متکی به اعضاء است نه به سرمایه.
قانون بخش تعاونی در سال ۱۳۷۰ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. ماده اول این قانون، اهداف بخش تعاونی سیستم اقتصادی ایران را برشمرد که از آن جمله، جلوگیری از کارفرمای مطلق شدن دولت، اشتغال زایی، قرار دادن وسائل کار در اختیار کسانی که قادر به کارند ولی وسایل کار ندارند، پیشگیری از تمرکز و تداول ثروت، پیشگیری از انحصار، احتکار، تورم، اضرار به غیر بود.
در دههٔ ۱۳۸۰ و اوایل ۱۳۹۰ با اجرایی و تبیین نمودن اصل ۴۴ قانون اساسی، در خصوصی سازی بخش های دولتی، تعاونی ها به عنوان مهم ترین و لایق ترین بخش خصوصی در این واگذاری مورد توجه قرار گرفتند و مزایای بسیاری را به خود اختصاص دادند. شرکتهای تعاونی همچنین از مزایای معافیتهای مالیاتی در برخی از انواع تعاونیها برخوردارند.

نظام اقتصادی جمهوری اسلامی ایران برطبق قانون اساسی بر سه رکن خصوصی، تعاونی و دولتی استوار است. بخش تعاونی حائز ویژگی هایی است که آن را از بخش های دیگر متمایز می سازد ازجمله متکی به اعضاست نه سرمایه؛ تساوی کلیه اعضا از حقوق و وظایف یکسان به رغم تفاوت در میزان سهام (هر عضو تنها یک رأی دارد)؛ حذف واسطه های غیر ضرور.
انواع شرکت های تعاونی به لحاظ نوع فعالیت. شرکت تعاونی به لحاظ نوع فعالیت به سه نوع تقسیم می شود: تولیدی، توزیعی، تولیدی ـ توزیعی (چند منظوره). شرکت تعاونی تولیدی شرکتی است که به منظور اشتغال در امور مربوط به کشاورزی، دامداری، شیلات، صنعت، معدن، عمران شهری، روستایی و نظایر آن ها فعالیت می نماید. در این تعاونی ها معمولاً اعضای شرکت کار می کنند و دستمزد دریافت می نمایند هرچند شاغل بودن کلیه اعضا در آن ضروری نیست. حداقل تعداد اعضا در تعاونی های تولیدی هفت نفر است و حداقل ۵۰ درصد اعضا باید تخصص و تجربه کافی را در زمینۀ فعالیت مورد نظر داشته باشند. شرکت تعاونی توزیعی نیاز مشاغل تولیدی یا مصرف کنندگان عضو را تأمین می کند، ازقبیل شرکت های تعاونی مصرف، مسکن، حمل ونقل، آموزشگاهی، خدماتی و اعتبار. آن دسته از شرکت های تعاونی که فعالیت آن ها توأماً تولیدی و توزیعی باشد، شرکت تعاونی تولیدی ـ توزیعی (چند منظوره) خوانده می شوند.
انواع شرکت های تعاونی به لحاظ نوع عضویت. الف. شرکت تعاونی عام. شرکتی است که عضویت در آن برای همه آزاد است. تعداد اعضا در این تعاونی ها حداقل ۵۰۰ نفر است. ب. شرکت تعاونی خاص. شرکتی است که عضویت در آن مختص گروهی خاص مانند کارگران، کشاورزان، پزشکان، زنان و نظایر آن است. حداقل سرمایه برای شرکت های تعاونی عام و خاص به ترتیب ۱۰۰میلیون و ۱۰میلیون ریال تعیین شده است. براساس آمار (۱۳۸۷ش) تعاونی های زنان در گرایش خدمات ازنظر تعداد تعاونی در رتبۀ اول قرار دارد و پس از آن تعاونی های کشاورزی بیشترین تعداد را به خود اختصاص داده اند.