عشایر ارسباران

ارسباران، که در گذشته به نام قره داغ شناخته می شد، ناحیه ای کوهستانی در شمال استان آذربایجان شرقی است. در این ناحیه شش ایل عمده شیعه ترک زبان سکونت داشتند: چلبیانلو، حاج علیلو، محمد خانلو، حسینکلو، حسن بیگلو، و قاراچور. همه این ایل ها اکنون ساکن شده اند، ولی جنبه هایی از فرهنگ آنها، که تحت تأثیر اقتصاد کوچ نشینی شکل گرفته، هنوز قابل مشاهده است.
قبل از ملی شدن مراتع بر طبق یکی از اصول انقلاب سفید، مالکیت مراتع ییلاقی از آن همان خانی بود که صاحب مزارع قشلاقی ایل به شمار میامد.
در بخش های زیرین مختصری از تاریخچه عشایر ارسباران با اقتباس از مقاله پ. ابرلینگ و منابع غربی دیگر ارائه می شود. اطلاعات بیشتر به کتاب "تاریخ ارسباران" سرهنگ حسین بایبوردی مراجعه کنید.
در آغاز جنگهای ایران و روس بخش قابل ملاحظه ای از اهالی ارسباران زندگی کوچ نشینی داشتند. عشایر اصلی عبارت بودند از: چلبیانلو ۱۵۰۰ خانوار، قاراچورلو ۲۵۰۰ خانوار، حاج علیلو ۸۰۰ خانوار، بگدیللو ۲۰۰ خانوار، و ایل های کوچک ۵۰۰ خانوار. در آن زمان، اهر، به عنوان مرکز ناحیه، فقط ۳۰۰ نفر جمعیّت داشت. معلوم نیست در چه زمانی عشایر دیگر تشکیل شده اند. باید در نظر داشت که «عشیره» در ارسباران مفهوم قومی ندارد، و وابستگی خانوارهای عشیره فقطٔ بر اساس تبعیت از رئیسی مشترک است. بدینترتیب، فردی قوی، معمولاً از خانواده خوانین، می توانست با گرد آوری تعدادی کافی از خانوارها برای خود ایل جدیدی ایجاد کند. شواهد کافی، بر مبنای گزارش های شفاهی، بر تشکیل ایل محمد خانلو بدین شیوه دلالت می کند.