علی بن حسین بن موسی (۳۵۵-۴۳۶ق)، معروف به سیدِ مرتضی، شریف مرتضی و علم الهدی، فقیه و متکلم امامی و از شخصیت های پرنفوذ اجتماعی شیعی. سید مرتضی مانند پدر و برادرش سید رضی، مدتی نقیب طالبیان بود و در بغداد زندگی می کرد و نزد خلفای عباسی و حاکمان آل بویه از احترام خاصّی برخوردار بود. وی همچنین مدتی امیر الحاج و نیز عهده دار دیوان مظالم بود.
سید مرتضی مانند استادش شیخ مفید گرایش های عقلانی داشت و به علم کلام علاقه مند بود و مهمترین دستاوردهای فکری او نیز در همین زمینه است. او در فقه نیز گرایش عقلانی داشت و کتابی در اصول فقه نوشت که آن را نخستین کتاب جامع و مستقل اصول فقه شیعه برشمرده اند. مشهورترین شاگرد سید مرتضی،شیخ طوسی است. سید مرتضی همچنین ادیبی ممتاز بود و در علوم تفسیر قرآن نیز آثاری نگاشت.
علی بن حسین بن موسی بن محمد بن موسی بن ابراهیم بن امام موسی کاظم(ع)، در سال ۳۵۵ق در بغداد به دنیا آمد. کنیه اش ابوالقاسم و مشهور به سید مرتضی بود. پدرش، حسین بن موسی علوی، از علمای سرشناس شیعه بود و به دستگاه خلافت و حاکمان آل بویه نزدیک بود و نقیب علویان، رئیس دیوان مظالم و امیر حج بود.
wikishia:
سید مرتضی علم الهدی (355-436 ق)، فقیه، متکلم، ادیب برجسته در قرن پنجم هجری است. وی از محضر بزرگانی همچون شیخ مفید، بهره جست و افرادی همچون شیخ طوسی را به جهان اسلام معرفی کرد. از جمله آثار ارزشمند وی می توان به کتاب الانتصار در فقه اشاره کرد.
سید مرتضی علم الهدی، متولد 355 و متوفی 436، علامه حلی او را معلم شیعه امامیه خوانده است. مردی جامع بوده است، هم ادیب بوده و هم متکلم و هم فقیه آرا فقهی او مورد توجه فقها است. کتاب معروف او در فقه، یکی الانتصار است و دیگر کتاب جمل العلم والعمل. او و برادرش سید رضی، (جامع نهج البلاغه) نزد شیخ مفید سابق الذکر تحصیل کرده اند.
ابوالقاسم علی بن الحسین بن موسی، مشهور به سید مرتضی علم الهدی، نقیب طالبیان، از نظر منزلت علمی و اعتبار فقهی در مرتبت بسیار والایی قرار دارد که کمتر کسی در آن عصر به پایه آن نایل آمده است او پیشوای فقهی، متکلم و مرجع امامیه در عصر خویش، پس از درگذشت استاد عالی قدرش شیخ مفید (م 413) بوده است.
وی در سال 355 در یکی از خانواده های محترم سادات بغداد به دنیا آمد که از جانب پدر و مادر نسب بس شریفی داشت نامش علی بن حسین طاهر فرزند موسی فرزند محمد فرزند موسی و فرزند ابراهیم فرزند موسی فرزند امام صادق علیهم السلام، علوی هم موسوی، نسب شریفش با پنج واسطه به حضرت امام موسی بن جعفر علیه السلام می رسد کنیه اش علم الهدی و لقبش ذوالثمانین، ابوالثمانین و ذوالمجدین و شریف سید مرتضی می باشد.
او یکی از بزرگان فقهای امامیه، جامع علوم معقول و منقول در عصر خویش بوده و در ادبیات و فنون کلام و تفسیر سرآمد اقران بوده است و آن چنان در علوم اسلامی تبحر داشته است که او را مروج الذهب در راس قرن چهارم و یا مجدد مذهب در قرن مذکور نامیده اند.
او مدت سی سال امیر حاج و حرمین و نقیب الاشراف و قاضی القضات و مرجع تظلمات و شکایات مردم بوده است. علامه حلی در کتاب خلاصه درباره او گوید: علم الهدی رکن امامیه و معلم ایشان بوده و مصنفات او تا زمان حاضر که 693 هجرت می باشد، محل استفاده آن فرقه حقه می باشند.
شیخ عزالدین احمد بن مقبل گوید: اگر کسی سوگند یاد کند که علم الهدی در علوم عربیه داناتر از خود عرب بوده، دروغ نگفته و گناهی نکرده است.
شخصیت علم الهدی از دیدگاه دانشمندان اهل سنت هم پوشیده نمانده است، بلکه در اثر کثرت تالیفات و آثار مورد جلب نظر آنان نیز گردیده است. ابن خلکان، یکی از مورخین اهل سنت گوید: فضائل وی بسیار و تالیفات او در دین و احکام مسلمین شاهد صادق هستند بر این که شاخه آن شجره بوده و از اهل آن خانواده جلیل می باشد.
wikiahlb: سید مرتضی فیروزآبادی ، از علمای بزرگ حوزه علمیه نجف و قم• سید مرتضی نجومی، از علمای شیعه و از خاندان مشهور نجومی کرمانشاه• سیدمرتضی پسندیده، روحانی معاصر و از فعالان سیاسی حوزه علمیه قم• سیّدمرتضی خسروشاهی، از علمای شیعه
...
