حصبه ( نام های دیگر: مطبقه، تب روده، تب تیفوئید ) یک بیماری عفونی است، که در اثر باکتری سالمونلا تیفی ( انگلیسی: Salemonella Typhi ) ایجاد می شود، این بیماری واگیردار بوده و از طریق آب و غذای آلوده گسترش می یابد و معمولاً با تب بالا، اسهال، بی اشتهایی و سردرد بروز می کند.
میکروب حصبه در آبهای گل آلود تا یکماه و در یخ تا ۳ ماه زنده می ماند، در اثر گرمای ۶۰ تا ۱۰۰ درجه از میان می رود و بخصوص نور آفتاب به سرعت سبب انهدام میکروب می شود. در برابر خشکی هم تا دو ماه مقاومت دارد.
حصبه ممکن است بشکل تک گیر یا همه گیر درآید در فصل پائیز و تابستان بیشتر بصورت همه گیر در می آید، این همه گیری بخصوص در اجتماعات مانند سربازخانه ها و مدارس دیده می شود. این بیماری در کشور ما در تمام فصول فراوان است ولی در تابستان و پائیز بیشتر است.
در زمان جنگ که تمام این شرایط موجود است شیوع این بیماری قابل ملاحظه است. افراد تازه وارد که به مناطق آلوده وارد می شوند بیشتر از افراد بومی مبتلا می گردند، کم شدن ترشح معده هم در آلودگی مؤثر است زیرا اسید معده خاصیت میکروب کشی دارد.
محتویات [نمایش]
همه گیرشناسی [ویرایش]
شیوع تب تیفویید در سال ۲۰۰۶
طبق آمار سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۷، تعداد افراد مبتلا به تب تیفویید بین ۱۶ تا ۳۳ میلیون نفر می باشد، و سالانه بین ۵۰۰٬۰۰۰ تا ۶۰۰٬۰۰۰ تن از این بیماری تلف می شوند.
انتقال این بیماری از طریق جذب غذا یا آب آلوده به مدفوع فردی بیمار یا سالم ولی ناقل صورت می گیرد. تب تیفویید در کشورهای توسعه یافته بسیار نادر است. شیوع آن در آسیای جنوب شرقی، آسیای مرکزی و جنوب آفریقا بیش تر است.
راه های سرایت بیماری [ویرایش]
میکروب بیماری تیفوئید از راه دهان وارد دستگاه گوارش شده و از آنجا به سایر نقاط بدن می رسد و نشانه های بیماری را پدیدار می سازد، میکروب باسیل از راه مدفوع به خارج راه می یابد مدفوع و صفرا در دوران استقرار بیماری آلوده می باشند. گاهی در ادرار و استفراغ بیماران نیز باسیل وجود دارد. بیشتر بیماران در دوران نقاهت هم عامل انتشار میکروب بشمار می روند.
سرایت مستقیم: پرستاران و مراقبان بیماران از راه دستهای خود آلوده می گردند. آنهائی که لگن بیمار را برمی دارند و یا لباس و ملحفه های ویرا عوض می کنند و در معرض آلودگی مستقیم قرار دارند. بنابراین اگر کمال نظافت بعد از تماس با مریض رعایت شود آلودگی ناچیز خواهد شد. برخی از پزشکان حصبه را بیماری دستهای کثیف نامیده اند.
سرایت غیرمستقیم: آب - بهترین منبع آلودگی را تشکیل می دهد و این مطلب درآلودگی های لوله های آب یک محله یا یک قنات و آلوده کردن تعداد زیادی از افراد با ثبات می رسد، گذشته از آب، مواد غذائی، شیر و سبزیجات و نرم تنان دریایی ( صدفهاو میگوو. . . ) نیز ممکن است توسط آب آلوده گردند.
• سابقاً یخ غیربهداشتی یک عامل انتقال بیماری در ایران بشمار می رفت.
• آلودگی شیر، پنیر تازه توسط آب آلوده یا دستهای آلوده دیده شده است.
• سبزیجات، سبزیجاتی را که با کود انسانی می کارند احتمال آلودگی آن زیاد است.
• نرم تنان دریائی و صدفها و میگو غیره یکی از منابع آلودگی در کشورهای اروپایی محسوب می گردد. صدفهائی که در مسیر فاضلااب آب و رودخانه های کثیف قرار می گیرند آلوده می شوند.
• مگس هم عامل مهمی در پخش بیماری است.
• در آزمایشگاهها افرادی که با کشت و مطالعات این میکروبها سروکار دارند ممکن است تصادفاً آلوده گردند، پزشکان بخش های عفونی هم بدلایل بالا بیشتر در معرض آلودگی می باشند.
• پودر گوشت، تخم مرغ و سایر مواد غذائی هم ممکن است عامل سرایت بیماری باشند.
نشانه های ابتلا [ویرایش]
بیماری به آرامی شروع می شود: تب مختصر، خستگی، سرگیجه، کوفتگی، خواب مختل، دهان تلخ و یبوست. بتدریج این علائم شدت می یابد، بعلاوه سردرد شدید، درد پیشانی بوجود می آید، درد کمر و گردن و بیحالی عارض می شود، شکم نفخ پیدا کرده کمی دردناک می شود مخصوصاً در پهلوی راست و پائین شکم درد محسوس می باشد یا بجای یبوست اسهال فرا می رسد.
طحال بزرگ می شود گاهی خون دماغ وجود دارد. بسیاری از بیماران در چند روز اول بیماری سرفه کرده و نشانه های یک برونشیت حاد را دارند. صبحها تب کم بوده و شبها بالا می رود تا اینکه در ظرف ۴ تا ۵ روز تب به ۴۱ درجه می رسد، نبض نسبت به تب کندتر می باشد.
۵ تا ۸ روز علائم شدت می یابد یعنی استقرار بیماری فرا می رسد بیمار در رختخواب خود بیحرکت می افتد و نسبت به اطرافیان بی اعتنا می باشد و یا اینکه در بیحالی و کوفتگی عمیقی غوطه ور می باشد گاهی هذیان و بی خوابی وجود دارد، بیمار اشیاء مبهمی را در هوا جستجو می کند، عطش زیاد دارد لبها و زبان خشک است، اشتها کم است نفخ شکم زیاد و در لمس پهلوی راست و پائین شکم درد وجود دارد. در حصبه سخت، اسهال آبکی وجود دارد. تب دائماً در ۴۰ درجه سانتیگراد باقی مانده، صبح و شب کمی با هم اختلاف دارد یعنی صبحها کمتر و شبها زیادتر است.
مشخصات بیماری [ویرایش]
پس از آن که باکتری های سالمونلا تیفی وارد دستگاه گوارش شدند، دیوارهٔ روده را سوراخ می کنند، و آن گاه، توسط ماکروفاژها بلعیده می شوند ( فاگوسیتوز ) . در این میان، ساختار این باکتری ها جهش یافته و دربرابر آنزیم های ماکروفاژها مقاومت پیدا می کنند. به این ترتیب، این باکتری ها درون ماکروفاژها باقی می مانند و توسط دستگاه لنفاوی درون ماکروفاژها تکثیر یافته و در سیستم رتیکولوآندوتلیال ( شامل غدد لنفاوی و سلول های طحال و کبد ) ، و سپس در سراسر بدن پخش می شوند.
دورهٔ نهفتگی آن حدود یک هفته است. روند بیماری تب تیفویید به طور معمول به ۴ دوره تقسیم می شود که هر کدام از آن ها حدود یک هفته طول می کشد. در هفتهٔ اول بیماری دمای بدن فرد اندکی افزایش پیدا می کند، و او دچار سردرد، برادی کاردی، و در برخی موارد خونریزی بینی و درد شکم م . . .
میکروب حصبه در آبهای گل آلود تا یکماه و در یخ تا ۳ ماه زنده می ماند، در اثر گرمای ۶۰ تا ۱۰۰ درجه از میان می رود و بخصوص نور آفتاب به سرعت سبب انهدام میکروب می شود. در برابر خشکی هم تا دو ماه مقاومت دارد.
حصبه ممکن است بشکل تک گیر یا همه گیر درآید در فصل پائیز و تابستان بیشتر بصورت همه گیر در می آید، این همه گیری بخصوص در اجتماعات مانند سربازخانه ها و مدارس دیده می شود. این بیماری در کشور ما در تمام فصول فراوان است ولی در تابستان و پائیز بیشتر است.
در زمان جنگ که تمام این شرایط موجود است شیوع این بیماری قابل ملاحظه است. افراد تازه وارد که به مناطق آلوده وارد می شوند بیشتر از افراد بومی مبتلا می گردند، کم شدن ترشح معده هم در آلودگی مؤثر است زیرا اسید معده خاصیت میکروب کشی دارد.
محتویات [نمایش]
همه گیرشناسی [ویرایش]
شیوع تب تیفویید در سال ۲۰۰۶
طبق آمار سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۷، تعداد افراد مبتلا به تب تیفویید بین ۱۶ تا ۳۳ میلیون نفر می باشد، و سالانه بین ۵۰۰٬۰۰۰ تا ۶۰۰٬۰۰۰ تن از این بیماری تلف می شوند.
انتقال این بیماری از طریق جذب غذا یا آب آلوده به مدفوع فردی بیمار یا سالم ولی ناقل صورت می گیرد. تب تیفویید در کشورهای توسعه یافته بسیار نادر است. شیوع آن در آسیای جنوب شرقی، آسیای مرکزی و جنوب آفریقا بیش تر است.
راه های سرایت بیماری [ویرایش]
میکروب بیماری تیفوئید از راه دهان وارد دستگاه گوارش شده و از آنجا به سایر نقاط بدن می رسد و نشانه های بیماری را پدیدار می سازد، میکروب باسیل از راه مدفوع به خارج راه می یابد مدفوع و صفرا در دوران استقرار بیماری آلوده می باشند. گاهی در ادرار و استفراغ بیماران نیز باسیل وجود دارد. بیشتر بیماران در دوران نقاهت هم عامل انتشار میکروب بشمار می روند.
سرایت مستقیم: پرستاران و مراقبان بیماران از راه دستهای خود آلوده می گردند. آنهائی که لگن بیمار را برمی دارند و یا لباس و ملحفه های ویرا عوض می کنند و در معرض آلودگی مستقیم قرار دارند. بنابراین اگر کمال نظافت بعد از تماس با مریض رعایت شود آلودگی ناچیز خواهد شد. برخی از پزشکان حصبه را بیماری دستهای کثیف نامیده اند.
سرایت غیرمستقیم: آب - بهترین منبع آلودگی را تشکیل می دهد و این مطلب درآلودگی های لوله های آب یک محله یا یک قنات و آلوده کردن تعداد زیادی از افراد با ثبات می رسد، گذشته از آب، مواد غذائی، شیر و سبزیجات و نرم تنان دریایی ( صدفهاو میگوو. . . ) نیز ممکن است توسط آب آلوده گردند.
• سابقاً یخ غیربهداشتی یک عامل انتقال بیماری در ایران بشمار می رفت.
• آلودگی شیر، پنیر تازه توسط آب آلوده یا دستهای آلوده دیده شده است.
• سبزیجات، سبزیجاتی را که با کود انسانی می کارند احتمال آلودگی آن زیاد است.
• نرم تنان دریائی و صدفها و میگو غیره یکی از منابع آلودگی در کشورهای اروپایی محسوب می گردد. صدفهائی که در مسیر فاضلااب آب و رودخانه های کثیف قرار می گیرند آلوده می شوند.
• مگس هم عامل مهمی در پخش بیماری است.
• در آزمایشگاهها افرادی که با کشت و مطالعات این میکروبها سروکار دارند ممکن است تصادفاً آلوده گردند، پزشکان بخش های عفونی هم بدلایل بالا بیشتر در معرض آلودگی می باشند.
• پودر گوشت، تخم مرغ و سایر مواد غذائی هم ممکن است عامل سرایت بیماری باشند.
نشانه های ابتلا [ویرایش]
بیماری به آرامی شروع می شود: تب مختصر، خستگی، سرگیجه، کوفتگی، خواب مختل، دهان تلخ و یبوست. بتدریج این علائم شدت می یابد، بعلاوه سردرد شدید، درد پیشانی بوجود می آید، درد کمر و گردن و بیحالی عارض می شود، شکم نفخ پیدا کرده کمی دردناک می شود مخصوصاً در پهلوی راست و پائین شکم درد محسوس می باشد یا بجای یبوست اسهال فرا می رسد.
طحال بزرگ می شود گاهی خون دماغ وجود دارد. بسیاری از بیماران در چند روز اول بیماری سرفه کرده و نشانه های یک برونشیت حاد را دارند. صبحها تب کم بوده و شبها بالا می رود تا اینکه در ظرف ۴ تا ۵ روز تب به ۴۱ درجه می رسد، نبض نسبت به تب کندتر می باشد.
۵ تا ۸ روز علائم شدت می یابد یعنی استقرار بیماری فرا می رسد بیمار در رختخواب خود بیحرکت می افتد و نسبت به اطرافیان بی اعتنا می باشد و یا اینکه در بیحالی و کوفتگی عمیقی غوطه ور می باشد گاهی هذیان و بی خوابی وجود دارد، بیمار اشیاء مبهمی را در هوا جستجو می کند، عطش زیاد دارد لبها و زبان خشک است، اشتها کم است نفخ شکم زیاد و در لمس پهلوی راست و پائین شکم درد وجود دارد. در حصبه سخت، اسهال آبکی وجود دارد. تب دائماً در ۴۰ درجه سانتیگراد باقی مانده، صبح و شب کمی با هم اختلاف دارد یعنی صبحها کمتر و شبها زیادتر است.
مشخصات بیماری [ویرایش]
پس از آن که باکتری های سالمونلا تیفی وارد دستگاه گوارش شدند، دیوارهٔ روده را سوراخ می کنند، و آن گاه، توسط ماکروفاژها بلعیده می شوند ( فاگوسیتوز ) . در این میان، ساختار این باکتری ها جهش یافته و دربرابر آنزیم های ماکروفاژها مقاومت پیدا می کنند. به این ترتیب، این باکتری ها درون ماکروفاژها باقی می مانند و توسط دستگاه لنفاوی درون ماکروفاژها تکثیر یافته و در سیستم رتیکولوآندوتلیال ( شامل غدد لنفاوی و سلول های طحال و کبد ) ، و سپس در سراسر بدن پخش می شوند.
دورهٔ نهفتگی آن حدود یک هفته است. روند بیماری تب تیفویید به طور معمول به ۴ دوره تقسیم می شود که هر کدام از آن ها حدود یک هفته طول می کشد. در هفتهٔ اول بیماری دمای بدن فرد اندکی افزایش پیدا می کند، و او دچار سردرد، برادی کاردی، و در برخی موارد خونریزی بینی و درد شکم م . . .