پاکیزه

پاکیزه . [ زَ / زِ ] (ص مرکب ) صاحب غیاث اللغات گوید: منسوب به پاک زیرا که مرکب است ازلفظ پاک و ایزه که کلمه ٔ تصغیر و نسبت است و نظیر این آتشیزه بمعنی کرم شب تاب و چون کلمه ٔ نسبت زائد می آید میتواند که پاکیزه مزید علیه پاک بود یا مرکب ازلفظ پاکی و زه بود یعنی چیزیکه زاده از پاکی باشد. (از بهار عجم ) (غیاث اللغات ). نظیف . نظیفه . زکی ّ. زکیّه . طاهر. طاهره . مُطهَّر. طهور. طیّب . طیَّبه . نقی ّ.(دهار). نقیَّه . پاک . صفی . صافی . منقّح :
دی بر رسته ٔ صرافان من بر در تیم
کودکی دیدم پاکیزه تر از در یتیم .

بوطاهر.

بدو [ سیاوش ] گفت شاه [ کاوس ] ای دلیر جوان
که پاکیزه تخمی و روشن روان
چنانی که از مادر پارسا
بزاید شود بر جهان پادشا.

فردوسی .

بپارس اندرون شارسان بلند
برآورد پاکیزه و سودمند.

فردوسی .

عادتی دارد بی عیب تر از صورت خور
صورتی دارد پاکیزه تر از در ثمین .

فرخی .

آفرین باد بر آن عارض پاکیزه چو سیم .

ابوحنیفه ٔ اسکافی .

خانه ای دید سپید پاکیزه مهره داده جامه افکنده . (تاریخ بیهقی ). حسنک پیدا آمد بی بند جبّه ای داشت حبری رنگ با سیاه میزد خلق گونه درّاعه ای و ردائی سخت پاکیزه . (تاریخ بیهقی ).
هم از روی فضل و هم از روی نسبت
ز هر عیب پاکیزه چون تازه شیرم .

ناصرخسرو.

گل خوشبوی پاکیزه است اگر چند
نروید جز که در سرگین و شدیار.

ناصرخسرو.

حکمت از حضرت فرزند نبی باید جست
پاک و پاکیزه ز تشبیه و ز تعطیل چو سیم .

ناصرخسرو.

کسی کو را نسب پاکیزه باشد
بفعل اندر نیاید زو درشتی .

سنائی (دیوان ص 1097).

کسی که گوهر پاکیزه دارد و دانش
اگر نداردگوهر وگر ندارد زر...

سوزنی .

از آسمان به قدر و به همت رفیعتر
پاکیزه تر به اصل و نصب ز آب آسمان .

سوزنی .

در مدت دو ماه سراسر بازارها به تعریشات پاکیزه و تسقیفات رایق سربپوشیدند. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ). مسکین در این سخن که پادشه پسری به صید از لشکریان دورافتاده بالای سر ایستاده همی شنید و در هیأتش نظر میکرد صورت ظاهرش پاکیزه . (گلستان ).
|| مهذب . خالی از عیب و منقصت . درست و راست :
چو بشنید جندل ز خسرو سخن
یکی رای پاکیزه افکند بن .

فردوسی .

ز فردوسی اکنون سخن یاد گیر
سخنهای پاکیزه و دلپذیر.

فردوسی .

پذیرفت پاکیزه دین بهی
نهان گشت بیدادی و بی رهی .

فردوسی .

دو مهتر [ قدرخان و محمود ] باز گذشته بسی رنج بر خاطرهای پاکیزه ٔ خویش نهادند. (تاریخ بیهقی ). ما ایزد عزّ ذکره را خواهیم به رغبتی صادق و نیتی درست و اعتقادی پاکیزه که ما رادر هر حال فی السرّاء و الضرّاء و الشّدة و الرّخاء معین و دستگیر باشد. (تاریخ بیهقی ).
همیشه ز هر عیب پاکیزه بود
زبان و دو دست و ازار علی .

ناصرخسرو.

پادشاهان را بدین متین و اعتقاد پاکیزه بیاراسته است . (فارسنامه ٔ ابن بلخی ).
دین پاکیزه و عقل و خرد کامل او
مر و را جز همه نیکوئی تلقین نکند.

سوزنی .

شعری پاکیزه مشتمل بر الفاظ رقیق و معانی جزل انشا کردی . (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ). تحریر؛ پاکیزه گفتن سخن .
|| زیبا. خوب . مطلوب . مطبوع . مقبول . ناضر. پاکیزه روی . وضّاء. واضی ٔ : و این دختر را بیاوردند و زن کرد و سخت پاکیزه و با جمال بود. (ابن بلخی ). جده ای بود مرا... چیزهای پاکیزه ساختی . (تاریخ بیهقی ). اسبی بلند برنشستی با بناگوش وزیر بند و پاردم و ساخت آهن سیمکوفت سخت پاکیزه . (تاریخ بیهقی ). و ازآنجا [ از اصفهان ] میوه هاء پاکیزه خیزد که مثل آن در هیچ بلاد نباشد. (مجمل التواریخ والقصص ).
|| خالص . نُضار. لبن خالص ؛ شیر پاکیزه . (دستورالاخوان ). || منزَّه . مُقدّس . قُدﱡوس :
ز یزدان پاکیزه خواهم نخست
که چشم بدان دور دارد درست .

فردوسی .

|| عفیف . معصوم . پاک جامه . پارسا :
دو پاکیزه از خانه ٔ جم ّ شید
برون آوریدند لرزان چو بید.

فردوسی .

دو پاکیزه از گوهر پادشا
دو مرد گرانمایه ٔ پارسا.

فردوسی .

شکیبا و بادانش و راستگوی
وفادار و پاکیزه و تازه روی .

فردوسی .

چنین داد پاسخ سیاوش بدوی
که ای پیر پاکیزه و راستگوی .

فردوسی .

بدستور پاکیزه یکروزگفت [ خسروپرویز ]
که اندیشه تا کی بود در نهفت
کشنده ٔ پدر [ بندوی ] هر زمان پیش من
همی بگذرد اوبود خویش من .

فردوسی .

ز دستور پاکیزه ٔ راهبر
درخشان شود شاه را گاه و فر.

فردوسی .

زن پاکدامن ز پاکیزه شوی
پسر از پدر بود دیهیم جوی .

فردوسی .

یکی پور بد سوفرا را گزین
خردمند و پاکیزه و بآفرین .

فردوسی .

پس پرده ٔ نامورکدخدای
زنی بود پاکیزه و پاکرای .

فردوسی .

بحق اهل بیت او که پاکانند و اصحاب او که برگزیدگانند و ازواج او که پاکیزه هایند... (تاریخ بیهقی ).
پس نیست جای مؤمن پاکیزه
دوزخ ، که جای کافر ملعون است .

ناصرخسرو.

زکی

بسیار راحت

نقی

طهورا

منزه

بی آلایش

نزه

سلام خوبی چه خبرا خوش بگذره عزیزم من چیزی نگفتم تو می کنم دیگر دیروز و همه معلمان زحمت کش که بعد از رضایت پروردگار عالم را عضو کند لطفا خواهش من هم

کیارنگ

پاکیزه:
دکتر کزازی در مورد واژه ی " پاکیزه" می نویسد : ( ( پاکیزه در پهلوی در ریخت پاکیزک pākīzag بکار می رفته است . از پاک / ایزه ( = پساوند ساخته شده است . نمونه ای دیگر از کاربرد این پساوند را در واژه ی "دوشیزه" و " کنیزک "می یابیم که در آن ، ریخت پهلوی هنوز بر جای مانده است. ) )
( ( دو پاکیزه از خانهٔ جمّشید
برون آوریدند، لرزان چو بید ) )
( نامه ی باستان ، جلد اول ، میر جلال الدین کزازی ، 1385، ص 287. )

کارواژه ای که می توان برای واژگانی که دارای پسوند ( یز یا یزه ) همچون پاکیزه، ستیزه ( هرچند ستیزیدن را داریم ) ، پرهیز و. . . بکار برد، بسامان ( پاکیختن، ستیختن، پرهیختن و. . . می باشد. درست بمانند واژگان آمیختن ( آمیز/آمیزه ) و آویختن ( آویز/آویزه ) .
پس کارواژه یا فعلِ ( پاک و پاکیزه ) ، افزون بر ( پاک کردن ) ، ( پاکیختَن ) نیز می شود.

عذب

نزیه

تمیز قشنگ