[ویکی فقه] وسوسه، از زیان بارترین امراض قلبی است و ضد آن، اندیشه ها و تصورات ستودهای است که شرعاً و عقلاً نیکو باشند و الهام نامیده میشود.
همه خیالات و افکاری که بر ذهن و قلب انسان عبور می کنند بر چهار قسم است: افکار محرک عمل خیر و خیالات خوب که «الهام» نام دارند و افکار محرک عمل شر و خیالات بد که «وسوسه» نامیده می شوند.
دو قسم وسواس، اثر شیطان بوده و دو قسم الهام، از فیض ملائکه است. همانطور که در روایتی نیز الهام فرشته و وسوسه شیطان در دو گوش باطنی انسان ذکر شده است.
وسواس در لغت
وسواس که خاطره و خواطر (یعنی حدیث نفس یا اندیشهها و خیالاتی که به دل خطور میکند.) شیطانی نیز نام دارد، در لغت به معنای صدایی آرام و پنهانی است.
وسواس در اصطلاح
وسواس در اصطلاح، عبارت است از هرچه که باعث روگردانی دل از یاد خدای سبحان باشد؛ بنابراین، گسترده تر از معنای متعارف آن است؛ یعنی کثرت شک و یا حالتی که هنگام ارتکاب کارهای زشت و گناه بر قلب عارض می شود.
وسواس در قرآن کریم و روایات
...
[ویکی اهل البیت] وسوسه از زیانبارترین امراض قلبی است.و ضد آن، اندیشه ها و تصورات ستوده ای است که شرعاً و عقلاً نیکو باشند. و الهام نامیده می شود.
همه خیالات و افکاری که بر ذهن و قلب انسان عبور می کنند بر چهار قسم است: افکار محرک عمل خیر و خیالات خوب که «الهام» نام دارند و افکار محرک عمل شر و خیالات بد که «وسوسه» نامیده می شوند. دو قسم وسواس، اثر شیطان بوده و دو قسم الهام از فیض ملائکه است.همان طور که در روایتی نیز الهام فرشته وسوسه شیطان در دو گوش باطنی انسان ذکر شده است.
وسواس که خاطره و خواطرشیطانی نیز نام دارد، در لغت به معنای صدایی آرام و پنهانی استو در اصطلاح، عبارت است از هر چه که باعث روگردانی دل از یاد خدای سبحان باشد؛ بنابراین گسترده تر از معنای متعارف آن است؛ یعنی کثرت شک و یا حالتی که هنگام ارتکاب کارهای زشت و گناه بر قلب عارض می شود.
قرآن کریم، وسوسه شیطان و اطاعت آدم و حوا علی نبیّنا و آله و علیهماالسلام از وسوسه شیطان را باعث رانده شدن ایشان از بهشت می داند.و یک سوره کامل آن در استعاذه از شر وسوسه گران ابلیسی و انسانی است.
پیشوایان دین علیهم السلام نیز با قول و عمل خود از اعتنا به وسواس نهی فرموده اند؛ همان طور که امام صادق علیه السلام وسواس در وضو و نماز را اطاعت از شیطان و بی عقلی می دانند. و در دعاها از وساوس به خدا پناه برده شده است.
آمادگی نفس و صفات شخصیتی کسب شده در درون انسان در پذیرش وساوس شیاطین انسی و جنی، اساسی ترین عامل در ایجاد یا تقویت وسواس است.
امام خمینی درباره ارتباط وسواس شیطان و نفس می گوید: قلب انسانی لطیفه ای است بین ملک و ملکوت و چون آیینه دورویی است که در یک روی آن صور غیبیه منعکس می شود و در رویی دیگر صور دنیایی انعکاس می یابد. و اگر توجه قلب به دنیا بیشتر شد، باطن خیال او با ملکوت سفلی که روح پستی های عالم ماده و نیز جایگاه جنّ و شیاطین و نفوس خبیثه است سنخیّت یافته و به واسطه این تناسب، القائاتی شیطانی در آن وارد می شود که منشأ تخیلات بد است. نفس چون همواره توجه به دنیا دارد، علاقه به آن تخیلات باطله پیدا کرده و افکار و تمایلات و رفتارهای شیطانی از قبیل وسوسه، شک، تردید، اوهام و خیالات باطله در آن غالب شده و اعمال بدنیه نیز بر طبق صور باطنی قلب میگردد و همین طور اگر قلب به آخرت و معارف حقه توجه نمود با ملکوت اعلی که عالم ملائکه و نفوس پاک و به منزله حقیقتِ نورانی عالم طبیعت است، تناسب پیدا می کند و علوم رحمانی، عقاید حقه، افکار و تمایلات الهیه دریافت کرده و از شک و شرک منزه و پاکیزه گردد و حالت استقامت و طمأنینه در نفس پیدا شود و طبق آن دریافتهای قلبی، شوق و سپس اراده در وجود انسان ایجاد می شود و بالاخره اعمال ظاهری و باطنی از روی میزان عقل و حکمت واقع میشود.