ناسیونالیسم

ناسیونالیسم (nationalism)
(یا: ملی گرایی) در علم سیاست، جنبشی است که هدف آن اتحاد یک ملت، ایجاد یک کشور یا رهایی آن از زیر سلطۀ نیروهای بیگانه یا قدرت های توسعه طلب است. جنبش های ناسیونالیستی در قرن ۱۹ به عاملی نیرومند در صحنۀ سیاست اروپا مبدّل شدند؛ از ۱۹۰۰ نیز ناسیونالیسم نیرویی توانمند در آسیا و افریقا شد و در اواخر دهۀ ۱۹۸۰ـ۱۹۹۰ در اروپای شرقی حیاتی تازه گرفت. در قرن ۱۹ در اروپا، تحت تأثیر انقلاب فرانسه، جنبش هایی ظهور کرد که خواهان وحدت ملی در آلمان و ایتالیا و استقلال ملی در ایرلند، بلژیک، مجارستان، بوهم، لهستان، فنلاند، و کشورهای بالکان بودند. توجه و علاقه به زبان، تاریخ، سنن و فرهنگ ملی همراه این جنبش ها احیاء گردید و بیشتر جنبش های سیاسی را تحت تأثیر قرار داد. به لحاظ سیاسی، ناسیونالیسم را می توان همچون ایدئولوژی ای برشمرد که بر برتری یک ملت و مردم آن در مقایسه با ملل و مردمان دیگر تأکید دارد. ناسیونالیسم افراطی می تواند منجر به ایجاد حکومت ها و نظام های سیاسی خطرناک (مانند آلمان نازی در دهۀ ۱۹۳۰ـ۱۹۴۰) شود. ناسیونالیسم را نباید با راسیسم یا نژادپرستی در آمیخت، زیرا یک ملت می تواند نژاد ها و اقوام بسیاری را دربر گیرد. ناسیونالیسم پیامد گریز ناپذیر رشد دولت ملی از درون فئودالیسم و تغییر و تکامل برداشت قرون وسطایی از حاکمیت توسط کسانی مانند ماکیاولی، هابز، لاک و روسو بوده است. هیچ یک از عوامل زبان، مذهب، سنت و منافع اقتصادی نمی تواند تنها عامل یا حتی عامل مسلط در رشد ناسیونالیسم باشد. وحدت زبانی، عامل نیرومند به شمار می آید، ولی عامل تعیین کننده نیست. زبان مشترک مانع از جدایی کوچ نشین های امریکا از بریتانیا نشد. وحدت مذهبی یحتمل در شکل گیری هویت میان پروتستان ها و کاتولیک ها جلوی وحدت ملی در آلمان را نگرفت. ملاحظات نامعقول و بی اساس اغلب موجب گشته است تا وحدت منافع اقتصادی نادیده گرفته شود. یحتمل، در میان عوامل مؤثر در ناسیونالیسم، رایج ترین عامل و عامل مسلط همانا وحدت تاریخ، سنت و فرهنگ است که تعریف آن با اصطلاحات معمولی دشوار است، اما روی هم رفته عاملی بسیار مؤثر و نیرومند می باشد. البته بی گمان میهن پرستی می تواند مهم ترین عامل مورد توجه اندیشمندان سیاسی باشد. در اواخر قرن ۱۸ و اوایل قرن ۱۹ ناسیونالیسم نیرویی انقلابی بود که به شکل احساس و ادراک ستمدیدگی در میان بسیاری از مردمان فاقد آزادی سیاسی نمود یافت و ظرف یک قرن، «روح ملیت» منجر به ایجاد کشورهای مستقل یونان، بلژیک، صربستان، نروژ، ایتالیا، و آلمان شد. ناسیونالیسم به نیرویی قدرتمند و پرسر و صدا در سراسر جهان مبدّل گردید.
پس از ۱۹۴۵. پس از جنگ جهانی دوم، یکی از مشغله های عمدۀ دولت ها در کشورهای نوبنیاد در مستعمرات پیشین، برانگیختن گونه ای حس ناسیونالیستی در میان مردم بوده است. در سال های اخیر کشورهای پیشرفته اروپایی شاهد ظهور جنبش های ناسیونالیستی کوچکی در درون مرزهای خود بوده اند. جنبش باسک در اسپانیا، خشونت آمیزترین جنبش در میان این جنبش ها است. در فرانسه نیز یک جنبش جدایی خواه باسک وجود دارد. فرانسه همچنین شاهد جنبش های جدایی خواه کوچکی در برتانی، کورس و آلزاس بوده است. در کانادا هم فرانسوی زبان ها برای کبک آزاد مبارزه می کنند.

ناسیونالیسم (موسیقی). ناسیونالیسم (موسیقی)(nationalism (music))
(یا: ملی گرایی) در موسیقی، بهره گیری آهنگ سازان قرن ۱۹ از زبان های محلی که برای مخاطب ناآشنا با اصول کلاسیک قابل شناسایی است. ناسیونالیسم در اوایل قرن ۲۰ به سبب مقاصد تبلیغاتی در دوران های جنگ و تنش سیاسی، از تشویق و پشتیبانی دولت ها برخوردار بود. ازجمله آهنگ سازان ناسیونالیسم عبارت اند از: بدرژیچ اسمتانا، ژان سیبلیوس، ادوارد گریگ، آنتونین دوورژاک، کارل نیلسن، زولتان کودای، آرون کوپلند، ادوارد الگار، و دمیتری شوستاکوویچ، استیون فاستر.