کلمه جو
صفحه اصلی

حقوق معنوی

دانشنامه عمومی

حقوق معنوی یا حقوق اخلاقی (به انگلیسی: Moral rights) حقوق پدیدآورندگان آثار دارای حق تکثیر می باشد که بطور عمومی در حوزه قضایی حقوق مدون (به انگلیسی: Civil law) شناخته می شود و تا حد کمتری در بعضی حوزه های قضایی کامن لا (به انگلیسی: Common law). حقوق معنوی شامل حق انتساب اثر به خالق، حق انتشار یا عرضه به صورت ناشناس یا با نام مستعار و حق حفظ تمامیت اثر (مانند هرگونه تغییر یا تحریف) می شود. حقوق معنوی از هرگونه حقوق اقتصادی وابسته به حق تکثیر جدا هستند، حتی اگر پدیدآورنده حق تکثیر خود برای اثری را به دیگری منتقل کند، حقوق معنوی اثر همچنان برای وی محفوظ می ماند.
حقوق معنوی اولین بار قبل از اینکه در سال ۱۹۲۸ به کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری افزوده شوند، در فرانسه و آلمان به رسمیت شناخته شد. کانادا نیز در قانون حق تکثیر خود حقوق معنوی را به رسمیت می شناسد، اگرچه ترجمه واژه استفاده شده در وضع قانون به فرانسوی "droits moraux" است، نه "droit d'auteur" که به حق تکثیر به صورت کلی اشاره دارد. درحالیکه ایالات متحده آمریکا در سال ۱۹۸۸ به کنوانسیون برن پیوست، حقوق معنوی را هنوز بطور کامل به عنوان بخشی از قانون حق تکثیر خود به رسمیت نمی شناسد، بلکه به عنوان بخشی از بدنه های دیگر قانون مانند افترا و رقابت ناعادلانه. در آمریکا «قانون ۱۹۹۰ حقوق هنرمندان تجسمی» حقوق معنوی را به رسمیت می شناسد ولی تنها به هنرهای تجسمی تعلق می گیرد.
حقوق معنوی در ایران نیز به رسمیت شناخته می شود، البته در قوانین ایران به نوع این حقوق اشاره ای نشده است. طبق ماده ۴ قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان در ایران حقوق معنوی را نمی توان به موجب قرارداد به غیر انتقال داد و این حقوق محدود به زمان و مکان نیست، یعنی دائمی است و با مرور زمان ساقط نمی شود و عوامل مکانی مانند محل اقامت پدیدآورنده یا محل انتشار یا عرضه در آن بی تاثیر است.
حقوق معنوی در قانون کاپی رایت افغانستان نیز به رسمیت شناخته می شود، به موجب مادهٔ ۱۱ قانون حمایت حقوق مؤلف، مصنف، هنرمند، و محقق (مصوب ۱۳۸۷ شمسی) «حقوق معنوی اثر منحصر به پدیدآورنده بوده، قابل انتقال نمی باشد». همچنین قانون حقوق ذیل را برای پدیدآورنده محفوظ نگه داشته است:


کلمات دیگر: